2 – savol bayoni: Olamni bilish jarayonida inson yangidan-yangi bilimlarga ega bo‘la boradi. Bu jarayon tushunchalar, hukmlar va xulosalar orqali sodir bo‘ladi.
Xulosa tafakkurning shunday shaklidirki, unda bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm, bilim hosil qilinadi.
Xulosaning mantiqiy tarkibini uch qism tashkil etadi:
1. Asoslar (dastlabki bilim) – yangi bilim yoki hukm chiqarish uchun zarur bo‘lgan dastlabki bilimlar.
2. Xulosalash – asoslardan yangi bilimni mantiqiy ravishda keltirib chiqarish.
3. Natija – asoslardan xulosalashga mantiqiy o‘tish. Masalan:
1. O‘zbekiston Respublikasining barcha fuqarolari bilim olish huquqiga ega.
2. Ahmedov – O‘zbekiston Respublikasining fuqarosi.
3. Demak, Ahmedov bilim olish huquqiga ega.
Bu xulosada 2 asos va xulosa (natija) mavjuddir, ya'ni u uch hukmdan iborat. 1-2-hukmlar asoslar, 3-hukm esa natija, shu natijaning asoslardan mantiqiy ravishda kelib chiqish jarayoni xulosalashdir.
Mantiqiy kelib chiqish deb asoslardan xulosani keltirib chiqarish jarayoniga aytiladi. Mantiqiy kelib chiqish asoslar va xulosa o‘rtasida mazmun jihatidan bog‘lanish, o‘zaro aloqa bo‘lishini talab qiladi. Aks holda xulosa chiqarib bo‘lmaydi.
Xulosa chiqarishning bir qancha turlari mavjuddir:
Зарурий
Бевосита хулоса чиқариш
Чинлик даражасига кўра
Эхтимолий
Билвосита хулоса чиқариш
Дедуктив хулоса чиқариш
Индуктив хулоса чиқариш
Аналогия
Асосларнинг сонига кўра
Фикрнинг ҳаракат йўналишига кўра
1. Asoslar soniga ko‘ra xulosa chiqarish ikki turga bo‘linadi: bevosita va bavosita (vositali) xulosa chiqarish.
