7-ma’ruza mavzusi: Hozirgi o‘zbek tili vokalizmi va konsonantizmi p f. n. N. G‘. Alavutdinova

O‘zbekiston milliy universiteti horijy filologiyasi fakulteti O‘zbek

O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI JURNALISTIKA FAKULTETI O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI KAFEDRASI Fan:Fonetika

7-ma’ruza mavzusi:Hozirgi o‘zbek tili vokalizmi va konsonantizmi

 

p.f.n. N.G‘.Alavutdinova

O‘zMU -2021

MA’RUZA REJASI:

• 
  Konvergensiya,divergensiya va kompensatsiya jarayonlari
  

• 
  Vokalizm — o‘zbek adabiy tilining unlilari tizimi.Unli fonemalar paradigmasi
  

• 
  Hozirgi o‘zbek tili konsonantizmi
  

• 
  Undosh va unli fonemalar paradigmasi
  

• 
  Undosh va unli fonemalar tavsifi
  

FONOLOGIK SISTEMALAR TARAQQIYOTIDAGI JARAYONLAR

• 
  Har qanday tilning fonetik-fonologik tizimlari uzoq tarixiy taraqqiyot jarayonida u yoki bu o‘zgarishlarga uchrab turadi.Bunga bir qator omillar sabab bo‘ladi:til va nutq o‘rtasidagi aloqalar, blingvizim sharoitida yuz beradigan tillar substansiyasi ,uning asos tilga ta’siri va hokazolar shular jumlasidandir.Bular orasida konvergensiya,divergensiya va kompensatsiya jarayonlari alohida o‘rin tutadi.
  

FONOLOGIK SISTEMALAR TARAQQIYOTIDAGI JARAYONLAR

Til va nutq aloqasi

Tillar substansiyasi

Substansiyaning asos tilga ta’siri
FONOLOGIK

Konvergensiya-(lot.convergere- yaqinlashmoq,birlashmoq).Birdan ortiq tovushning tarixiy taraqqiyot natijasida bir tovushga birlashishi

.

• 
  Olimlar G‘.Abdurahmonov va A. Rustamovning fikriga ko‘ra qadimgi turkiy tilda 8ta, eski turkiy tilda 8-9ta unli fonema bo‘lgan bu fonemalar tilning yotiq harakatiga ko‘ra old qator (ingichka) va orqa qator (yo‘g‘on) zidlanishlarni hosil qilib,so‘zlarni va ularninig ma’nolarini farqlash vazifzsini bajargan:yig(yaxshi)-yыg‘(yig‘),sən(sen)-san(son),ot(ot o‘simlik)-ot (olov) kabi.