7-ma’ruza. Mexanizmlarning asosiy turlari va kinematik juftlar klassifikatsiyasi. Mexanizmlarning erkinlik darajasini aniqlash (2-soat). Reja

4-shakl. Shar tekislikda 1-sinf kinematik juft. 
Bu kinematik juftda bog`lanish sharti soni s=6-f=6-4=2. X o`qi bo`ylab aylanma, Z 
o`qi bo`ylab ilgarilanma harakatlarga chek qo`yilgan. Demak, tekislikda 
joylashgan tsilindr kinematik juft hisoblanadi 
y 
z 
φ
x
φ
z
φ
y
s
y
s
x
f
= 5 
s 
= 1 

---

 
5-shakl. Tsilindr tekislikda — II sinf kinematik juft
. 
III sinf kinematik juftda bo`g`inlarning nisbiy harakatiga 3 ta bog`lanish sharti 
qo`yiladi 6-shaklda III sinf kinematik juft ko`rsatilgan. Shar halqali ariqchaga 
nisbatan 3 ta mustaqil harakatni bajaradi: 
Z
Y
X



,
,
-uchta aylanma.
6-shakl. Shar xalqali ariqchada-III sinf kinematik juft
. 
Bu kinematik juftda s=6-f=6-3=3.x,u,z o`qlari bo`ylab ilgarilanma harakatlarga 
chek qo`yilgan. Demak, bu kinematik juft III sinfli hisoblanadi. 
IV-sinf kinematik juftda bo`g`inlar nisbiy harakatiga 4 ta bog`lanish sharti 
qo`yiladi. 7-shaklda IV sinf kinematik juft ko`rsatilgan. Tsilindr prizmatik 
ariqchada 2 ta mustaqil harakatni bajaradi: 
-
X
Х
S

,
— ilgarilanma va aylanma. 
 
 
 
 
 
 
7-shakl. Tsilindr prizmatik ariqchada-IV sinf kinematik juft. 
V sinf kinematik juftda bo`g`inlarni nisbiy harakatiga 5 ta bog`lanish sharti 
qo`yiladi. 8-shaklda V sinf kinematik juft keltirilgan. Tsilindr tsilindrsimon 
ariqchada 1 ta mustaqil 
X

aylanma harakatni bajaradi. 
8-shakl. Tsilindr ariqchada-V sinf kinematik juft
. 
Yuqorida bo`g`inlarning harakati bir-biriga bog`liq bo`lmagan beshta 
kinematik juftni ko`rib chiqdik. Quyida, bo`g`inlarning nisbiy harakati bir-biriga 
y 
z 
x 
φ
z
φ
y
s
x
s
y
s
z
= 0, φ
x
= 0. 
f
= 4, s = 2 
z 
y 
x 
φ
x 
φ
z 
φ
y 
1 
2 
s
x
= 0, s
y
= 0, s
z
= 0 
f
= 3 
s = 3 
z 
y 
x 
φ
x
z 
y 
x 
S
x
φ
x
s
y
= 0; s
z
= 0;
φ
y
= 0; φ
z
= 0; 
f =
2 
s = 4 
0 
s
x
= 0; s
y
= 0; s
z
= 0;
φ
y
= 0; φ
z
= 0; 
f =
1 
s = 5 
s
y
= kφ
y 
2
1
f =
1, s = 5

---

bog`liq bo`lgan kinematik juftni ko`raylik. Bunday kinematik juftga vintli juft 
misol bo`la oladi. 9-shaklda vintli juftlik (bolt va gayka) ko`rsatilgan. Bu erda 
bo`g`inlarni nisbiy harakati ikkita: