7-mavzu. Mashina dеtallari. Dеtаllаrning ishlаsh lаyoqаti оmillаri vа uni tа’minlаsh аsоslаri. Tishli uzatmalar

К_v koeffisientining qiymatlari

Valning yuzasini puxtalash turi	Val o’zagi uchun MPa.
		Кσ≤1,5	К =1,8..2,0
Yuqori chastotali tok bilan toblash	600.. .800	1,6.. .1 ,7	2,4...2 ,8
Roliklarni dumalatib ishlov berish	-	1,3.. .1 ,5	1,6...2,0
Pitrani bosim ostida oqizish yo’li bilan	600.. .1500	1,5.. .1,6	1.7...2,1

Detallarni tig’izlik (taranglik) evaziga o’tkazish joylarida (dumalash podshipniklari, tishli g’ildiraklar va boshqalarni) valning ko’ndalang kesimi mutlaq o’lchamlarining chidamlilik chegarasiga ta’siri keskinroq seziladi. Bu holda kuchlanishlar jamlanishini baholashda va nisbatlar qo’llaniladi (3.5-jadval).

2.5-jadval
va nisbatlarning vallar uchun detallar tig’izlik bilan o’tqazilgandagi qiymatlari

Val diametri d, mm	σ β, MPa da				σ β, MPa da
	700	800	900	1000	700	800	900	1000
30	3,0	3,25	3,5	3,75	2,2	2,35	2,5	2,65
50	3,65	3,96	4,3	4,6	2,6	2,78	3,07	3,26
≥100	3,95	4,25	4,6	4,9	2,8	2,95	3,2	3,34

Izoh: Tig’izlik bilan o’tkazilgan detalning qirrasida yuqori qiymatli kuchlanishlar jamlanishi hosil bo’ladi.
Detalning ma’lum kesimi uchun kuchlanishlar jamlanishini e’tiborga oluvchi koeffisientlar quyidagicha aniqlanadi:

Ko’rilayotgan kesimda detalning chidamlilik chegarasi:
; MPa
; MPa
bu yerda: _-1 va _-1 - andozaviy silliq namunalarning chidamlilik chegarasi, MPa.


Mustahkamlik zahirasi koeffisientlari
Statik kuchlanishlarda mustahkamlik zahirasi koeffisientini anikdash. Statik kuchlanishlar yoki doimiy kuchlanishlar amaliyotda juda kam uchraydi. Doimiy kuchlanishli ishlash tarziga, ish maromidan 20% ga chetlanishlar mavjud bo’lgan hollar kiritiladi.
Plastik materialdan tayyorlangan statik kuchlanish ostida bo’lgan detallarning kuchlanishlar jamlanishi detallarning ko’tarish qobili­yatini kamaytirmaydi, chunki mahalliy plastik deformasiyalar ko’ndalang kesimdagi kuchlanishlarning qayta taqsimlanishiga va tekislanishiga olib keladi. Bu holda mustahkamlikka hisoblash nominal va kuchlanishlar bo’yicha bajariladi.
Кuchlanishlar jamlanishiga etarli sezgirlik ko’rsatgailiklari sababli mo’rt materiallar ham xuddi shunday hisoblanadi. Кuchlanishlar jamlanishi mustahkamlikni kamaytirganligi uchun kamplastik material­lardan tayyorlangan detallar (legirlangan po’latlar va boshqalar) eng katta mahalliy kuchlanishlar bo’yicha hisoblanadi.
Yuqoridagalarga binoan, masalan, norml kuchlanishlar bo’yicha mustah­kamlik zahirasining hisobiy koeffisientlari quyidagicha ifodalanadi:
plastik materiallar uchun
,
mo’rt materiallar uchun
,
kamplastik materiallar uchun
,
bu yerda:
_r va _β - materialning oquvchanlik va mustahkamlik chegarasi;
K_σ - kuchlanishlar jamlanishining effektiv koeffisienti, (2.2-jadval);
[S_β] va [S_τ] - mustahkamlik va oquvchanlik chegarasi bo’yicha mustahkamlik zahirasining ruxsat etilgan (joiz) koeffisientlari. [S] ning qiymatini tanlash ma’sul vazifalardan hisoblanadi, chunki detal o’lchamlari va massasini oshirmay turib, uning talab etilgan ishonchliligini ta’minlash zarur bo’ladi. Bu koeffisientning qiymatlari quyidagi oraliqda tavsiya etiladi: