7-mavzu pdf

«SHliffen rejasi». Germaiiyaning urush rejasi uni ishlab
chikishga rax,barlik kilgan bosh shtab boshligiiing nomi bilap
«SHliffen rejasi» deb atalgan. Bu reja urushni ikki frontda
Fransiya va Rossiyaga k;arshi olib borishning mukarrarligidan kelib
chikkan edi. SHuningdek, rejaning asosiy goyasi imkon kadar
tezrok; bitta frontdan kutilish, rakiblariga nisbatan odam re-
surslari, xomashyo va ozik-ovk;at zax,irasi kam bulgan Germaniya-
ning maglubiyatini mukarrar kilib kuyadigan urushning chuzilib
ketishiga yul kuymaslikka karatilgan edi.
SHu tarifa «shiddatli urush» rejasi paydo buldi. Fransiya
Belgiya chegaralari mustax,kamlanmaganligi sababli SHliffem
Fransiyaga betaraf Belgiya x,ududi ork;ali bostirib kirishni tak-
lif kildi. Fransiya yashin tezligida tor-mor kilingaidan keyip
butun kuch bilan Rossiyaga xujum kilish rejalashtirilgan edi,
Germaniya bosh shtabida Rossiya armiyasining safarbarlik tezli-
gi past bulganligi uchun u urush e’lon щlinganidan kamida ol-
ti x,afta keyin jangovar x,olatga keladi va bu vak;t ichida Fransiya
zabt etilgan buladi, deb x,isoblagan edi. Ammo SHliffen XX asr
boshlaridagi urushlarda Rossiya armiyasi anchagina tajriba orttir-
ganini inobatga olmagan edi. SHunga karamasdan Germaniya xarbiy
kumondonligi SHliffenning strategik mak;sadini kuzlab x,arakat
dilishda davom etdi.
Belgiyaga x,ujum boshlagan nemislar belgiyaliklarning
karshiligini engib, juda tezlik bilan Fransiya - Belgiya chegara-

---

lariga yakinlashdi. Fransiya poytaxti xavf ostida soldi.
Dastlabki galaba nemislarni esankiratib kzshdi. Ular garbdagi
urushda galaba k;ilganlariga ishonchlari komil edi. Vilgelm II:
«Barglar tukilguncha ortga k;aytamiz», - del ishontirdi.
Ammo kutilmaganda x,ali tulik; tayyor bulmagan ikkita rus armiyasi
Angliya va Fransiyaning talabiga kura SHarkiy Prussiyada
x,ujumga utdi. Nemislar bu x,ujumni tezda k;aytargan, ruslar katta
talafot kurgan bulsalar-da, Germaniya uzining Garbiy frontdagi
kuchlarining bir k;ismini jal b 1^ilishga majbur buldi. Bu x,ol
urushning keyingi tavdirida katta rol uynadi. Nemislarning
Parijni shimolidan aylanib utishga kuchlari etmadi va ular
yunalishni janubga tomon uzgartirib, Marna daryosiga chik;dilar.
Bu erda ax,vol fransuzlar foydasiga uzgardi. Endi fransuzlar
Germaniya armiyasining ung kanotiga xavf sola boshladi. Parij-
ning barcha shax,ar transiorti safarbar kilindi, xususan, fransuz
armiyasining 1^ismlarini taksilarda x,am olib kela boshla-
dilar. Keyinchalik, Marna yonidagi jangda Parij shofyorlari
galaba kildilar, deya aytib yurishgan.
5-9 sentyabr kunlari Fransiya pasttekisliklarida 6 ta ingliz-
fransuz armiyalari bilan 5 ta german armiyalari ishtirokida aso-
siy janglar bulib utdi. Bu janglarda ikkala tomondan 6 ming en-
gil va 600 ogir artilleriya kurollari bilan 1,5 mln x,arbiylar
katnashdi.
Birinchi kuniyok; frontning k;ator ^ismlarida nemislar
x,imoyaga utishga majbur buldilar. Kun sayin ularning axvoli
1^iyinlashib bordi. 9 sentyabr kuni general Moltke nemis
kushinlariga Marna daryosining ortiga chekinish x,ak;ida buyruk;
berdi. SHu kuni kechkurun nemis sushinlari Ena va Vel daryolari-
dan x,am ortga chekiiishga majbur buldilar.
Marna sox,ilidagi jang natijasida tomonlar uzok chuzilg ap po-
zitsiyali urushga utdilar va bu x,ol Germaniya uchun ?^alokatli buldi,
«Marna jangining natijalariga kura, umuman olganda, urush boy
berildi», ~ deb bayonot bergan edi german armiyasi bosh shtabinish
boshligi general Falkengayn.
1914 yil sentyabrda ikkal a tomon }^am SHveysariya chegaral arid Ena
daryosigacha bulgan x,ududda uz pozitsiyalarini mustaxdamlab on
dilar. Okoplar, ertulalar k;azilib, tikonli simlar tortildi. Bu
tun Garbiy front buylab shiddatli janglar uz urnini artilleriya
otishmalariga bushatib berdi. Uzok chuzilgan pozitsiyali urush bot

---

landi.
Ayni paytda rus armiyasi Galitsiyada avstro-vengerlar ustidai
yirik galabani kulga kiritdi. Germaniya uz ittifokchisini k;ullaG)
kuvvatlash uchun zudlik bilan u erga sushin junata boshladi.
Agar k;uruk;pikdagi urush darakatlarida tomonlarning deyar
li tengligi kuzatilsa, dengizda Antanta suzsiz ustunlikka egp
edi. 1914 yili Germaniya x,arbiy-dengiz floti bir k;ator jiddi|'|
maglubiyatlarga uchradi. SHimoliy dengizni Angliya floti egallab
olgan, Urta Er dengizi x,am Angliya va Fransiya flotlari nazoratn
ostida, K^ora dengizda esa Rossiya floti xujayinlik kilayotgan edi.
Urushning birinchi 1sunlaridayok; kurolning yangi turi - suv oci i
kemalarining katta axamiyati sezila boshladi. 1915 yil fevralga-
cha nemis suv osti kemalari rak;iblarining bitta linkorini’, 5 tp
kreyserini^, avianosetsini^, kanonerka'* va bitta suv osti kemasini
gark 1щldilar. Uzlari ettita suv osti kemasini yukotdilar.