7-mavzu: qushlar (aves) sinfining umumiy tavsifi (2 soat) Reja

Miksinalar (Myxini) kenja sinfiga 
bitta miksinasimonlar (Myxiniformes) turkumi 
kiradi. Ular ko’pincha tinch turgan va suzib yurgan baliqlar bilan oziqlanadi. Miksinalar 
baliqlarning ichiga kirib olib, butun ichki organlarini yeb qo’yadi, fakat baliqlarning skeleti 
bilan terisi qoladi. Demak, miksinalar vaqtincha bo’lsa ham haqiqiy endoparazitlar hisoblanadi. 
Miksinalar tanasining shakli yirik chuvalchanglarga o’xshab ketadi. 
Parazitlik qilib yashashi munosabati bilan ular ko’p tomondan regressiv evolyutsiyani 
boshidan kechirgan, ya’ni orqa suzgich qanoti va jabra apparatining skeleti yo’qolib ketgan. 
Ko’zi zaif bo’lib, terisi ostiga yashiringan. Ularning og’iz oldi voronkasi atrofida 2 juft 
mo’ylovlari bo’lib, og’iz va burun teshiklarini o’rab turadi. Minogalarnikidek, shox tishchalar 
bilan qurollangan, parmalovchi organ vazifasini bajaradigan juda kuchli tili bor. Burun teshigi 
xidlash xaltasiga tutashgan. Xalta xalqum bo’shlig’iga ochiladi. Shuning uchun miksinalar burun 
teshigi orqali ham suvni xalqumiga tortib olishi, ya’ni og’zi yopiq bo’lganda ham nafas olishi 
mumkin. 
Miksinalarning ko’pgina turlarida jabra xaltalari tashqi yo’llari teriosti nayiga yig’iladi 
va tashqariga bir juft teshik bilan ochiladi. Jabra xaltalarining va teshiklarining soni 15 juftgacha 
boradi. Burun teshigi og’iz voronkasining ustiga o’rnashgan. Miksinalarda alohida nafas nayi 
yo’q. Shuning uchun ham jabra yoriqlari o’tgan xalqumi bevosita qizilo’ngachga tutashgan 
bo’ladi. 
Miksinalarning qon aylanish sistemasi o’ziga xos tuzilgan. Qonni jabralar orqali 
haydovchi yurak bilan bir qatorda miksinalarning boshi, jigari va dum qismida yana uchta 
«yuragi» bor. Bu yuraklarning qisqarishi tufayli vena qoni qon tomirlari bo’ylab oqadi. 
Miksinalarning qon aylanish sistemasi ochiq tipda tuzilgan. 
Miksinalar terisi ostida juda ko’p shilimshiq ajratadigan bezlari bor, ular tanasining ikki 
yon tomonida uzunasiga qator bo’lib joylashgan. Shu bezlar orqali teri ustiga ko’plab shilimshiq 
ishlab chiqarish xususiyatiga ega. 
Miksinalar germafrodit, yosh miksinalar faqat urug’larni ishlab chiqaradi, keksa 
miksinalar esa faqat tuxumlarni ishlab chiqaradi. Otalanish tashqi, ya’ni suvda o’tadi. 
Miksinalar 20-30 ta tuxum qo’yadi. Tuxumlarining kattaligi 2-2,5 sm keladi. Tuxum sarig’i 
ko’p bo’ladi. Miksinalar tuxumlarini suv tagidagi birorta substratga ilashtirib qo’yadi. Ular 

---

94 
ikrasini asosan yozda suvga chiqaradi. Rivojlanishi metamorfozsiz, ya’ni to’g’ridan-to’g’ri 
boradi. 
Miksinalar turkumiga 18-20 ta tur kiradi va ular ikkita: Miksinalar (Myxinidae) va 
Bdellostomalar (Bdellostomidae) oilalariga va 5 ta urug’ga bo’linadi. Miksinalar asosan 
mo’’tadil va subtropik iqlimdagi okeanlarda (Atlantika, Tinch va Hind okeanlar) va dengizlarda 
tarqalgan. 
Ular kunduzi qumga ko’milib oladi, kechasi faol bo’lib dengiz chuvalchanglari va 
boshqa umurtqasiz hayvonlarni hamda baliqlarni qidirishga kirishadi. 
Bdellostomalar oilasi vakillarida 5 juftdan 15 juftgacha bo’lgan jabra teshiklari 
mustaqil ravishda tashqariga ochilishi bilan miksinalar oilasi vakillaridan farq qiladi. Ular ozig’i 
asosan baliqlar hisoblanadi. Bdellostomalar ancha yirik, uzunligi 1 m gacha boradi. Ular Hind 
va Tinch okeanlarida tarqalgan, baliqchilik xo’jaligiga katta ziyon yetkazadi. Miksinalar 
ayniqsa to’rga tushgan baliqlarni yeb baliq oviga katta zarar yetkazadi. Bitta treska balig’ining 
ichida 123 ta miksinalar parazitlik qilishligi fanga ma’lum. Miksinalarning sanoatda ahamiyati 
yo’q. Ular dengizlarda 20 metrdan 500 metrgacha, ba’zilari hatto 1000 metrgacha bo’lgan 
chuqurliklarda yashaydi. 
Uzunligi 50-60 sm gacha, ayrimlari (bdellostomalar oilasi turlari) hatto1 metrgacha 
boradi. Miksinalardan oddiy miksina 
(Myxine glutinosa)
Hind va Tinch okeanlarida, Shimoliy va 
Janubiy Amerika, Yaponiya, Afrika va Yangi Zelandiya qirg’oqlarida ko’p uchraydi. Uning 
uzunligi 35-40 sm ga yetadi. Miksinalar chuvalchangsimon bo’lgani uchun Linney ularni 
chuvalchanglar sinfiga kiritgan. Yuqorida ta’kidlanganidek miksinalarning ko’zlari 
reduktsiyaga uchragan. Lekin ularda yorug’likni sezishning boshqa yo’llari paydo bo’lgan, ya’ni 
miksinalarning boshi va dum qismida «teri ko’zlari» bo’lib, ular yordamida yorug’likni yaxshi 
sezadi. Miksinalar o’ljani ikki juft sezish mo’ylovlari va sezish organlari yordamida topadi.