8-amaliy mashg`ulot G’ildirakli mashinalar yurish qismi tuzilishi va yo`naltiruvchi g’ildiraklar og’ishini tekshirish. Ishdan maqsad

19.5-rasm.Universal traktorlarning agrotexnika masofasini
o'zgartirish usullari:a — bort uzatma shesternalarini ustma-ust (2) va yonma-yon (1 — 3)o'rnatish; b — oldingi o'q sapfalarini va d — uchliklarni past-baland o'rnatish

A vtomobillar ko'priklarining soniga qarab ikki va uch ko'priklibo‘ladi. Odatda, ko‘priklaming oldingisi yo'naltiruvchi, ketingisi esayetakchi bo'ladi. Oldingi ko'prigi ham yo‘naltiruvchi, ham yetakchiavtomobillar ham bo'ladi. Ko'priklar g'ildiraklarining soni va ularningyetakchisi ikkita raqam bilan belgilanadi, masalan ≪6x4≫ deyilsa, buavtomobilda oltita g'ildirak (uch o'q) borligini, undan to'rttasi (ikkitao'qi) yetakchi ekanligini ko'rsatadi.

19.6-rasm.Avtomobil oldingi ko'prigining sxemasi:1 — rama; 2 — boldoq; 3 — oldingi o'q; 4 — burish sapfasi;5— g'ildirak gupchagi; 6 — g'ildirak; 7 — shkvoren; 8 — ressor;9 — barmoq; 10 — kronshteyn; 11 — stremyanka
Yuk avtomobilining oldingi yoiialtiruvchi ko'prigi (19.6-rasm)qo'shtavr qirqimli yaxlit o'q (5), shkvorenlar (7) bilan biriktirilganburish sapfasi (4) dan iborat. Sapfaning podshipniklarida g'ildirak (6)ning gupchagi (5) turadi.Oldingi o'q rama (7) ga ressor (8) orqali o'matilib, ressorning biruchi kronshteyn (10) va barmoq (9) bilan ramaga, ikkinchi uchi esa boldoq (2) orqali kronshteynga biriktirilgan. Ressorning o'rta qismi oldingi o'qqa stremyanka (11) bilan mahkamlangan. Oldingi o'q bilan rama orasiga amortizator qo'yiladi.Amartizatorlar ressorlaming tebranishini so'ndiradi, avtomobilning silkinmasdan ravon yurishiga va osmalarining ishlash muddatini oshirishga imkon beradi. Yengil avtomobillarda va avtobuslarda harqaysi g'ildirakka, yuk avtomobillarida esa. faqat oldingi g'ildiraklarga amortizator qo‘yiladi. Zamonaviy avtomobillarda ikki tomonlama ishlaydigan gidravlik amortizatorlar qo‘llaniladi.Richagli va teleskopik amortizatorlar ham bo‘lib, ularning ishlashi suyuqiikning kichik teshiklar orqali o'tayotganda qarshilik ko‘rsatishiga
asoslangan. Ko'pchilik avtomobillarda teleskopik amortizatorlar qo'llaniladi.Teleskopik amortizatorning (19.7-rasm) yuqorigi qulog‘i ( /)avtomobil ramasiga, pastki qulog'i ( // ) esa, o ‘qqa mahkamlanadi.Pastki quloqqa shtok (17) mahkamlangan. Shtokning pastki uchida porshen (13) bo‘lib, uning o'tkazib yuboruvchi klapani (5), qaytarish
klapani(7) hamda aylanasi bo‘yicha diametri kichikroq teshiklari (14)va diametri kattaroq teshiklari (6) bor.Porshen silindr (16) ichida harakat qiiadi. Silindr rezervuar (15)ichida turadi. Silindming past tcmoni siqish klapani (9) ning korpusibilan berkitilib, uning ostida teshiklari ( 10) bor. Shu korpusning tepasida kiritish klapani (8) da, teshiklar (12) tesliilgan. Silindming yuqori qismishtok yo‘naltirgichi bilan berkitilib, uning konus prujinasi, zichlovchi salnigi (3) va gaykasi (2) bor.Silindrga amortizator suyuqligi quyiladi. Shtok siljiganda yo'naltirgichning
orasidan sizib o‘tgan suyuqlik teshik (18) orqali silindr bilan rezervuar ( 15) orasidagi bo‘shliqqa oqib tushadi. Shtok yo'naltirgichi bilan salnik gardishi orasida rezina halqa (4) bor.O'tkazib yuboruvchi klapan (5) va kiritish klapani (8) yulduzcha nusxa prujina bilan siqilib turadi. Qaytarish klapani (7) va siqish klapani(9) ning spiral prujinasi bor. Amortizator quyidagicha ishlaydi.Avtomobil g'ildiragi to'sqinlikka duch kelib, ressor to‘g‘rilanganda
a mortizator qisqaradi. Porshen pastga fnrakat qiiadi, uning tagidagi suyuqlik o'tkazib yuboruvchi klapan (5) ni ochib, porshenning tashqiqator teshiklari (6) orqali silindrga o'tadi. Porshen pastga harakat qilganda shtok silindrga kirib uning hajmini qisman ishg‘ol qiiadi.Shuning uchun shtokning silindrga kirgan hajmiga suyuqlik siqish klapani (9) ni ochib teshiklar (10) orqali rezervuar korpusiga o‘tadi(amortizatoming siqilish yo‘li sodir bosadi).Ressorga zo‘r kelmay egilganda (o‘q ramadan uzoqlashganda)amortizator uzayadi. Porshen tepasidagi suyuqlik bosimi ortadi. Bubosim kuchi bilan qayta o‘tkazish klapani (5) porshenning tashqiteshiklari (6) ni yopadi.Suyuqlik bosimi porshenning ichki qator teshiklari ( 14) orqali o‘tibqaytarish klapani (7) ni ochadi. Klapan diski va uning spiral prujinasi suyuqlik o‘tishiga qarshilik ko'rsatib, silkinishlami so‘ndiradi. Bunda shtok silindrdan qisman chiqib, uning sirti bilan rezervuar korpusi (15)orasida bosim hosil qiladi. Shu sababli, shtokning silindrdan chiqqan hajmicha suyuqlik siqish klapanining korpusidagi teshiklar (12) orqalio‘tib, qaytarish klapani (7) ni ochib porshen ostiga kiradi (amortizatomingyozilish yo‘li sodir bo‘ladi).Amortizator uzayishi uchun siqilishiga nisbatan ko‘proq kuch talabetiladi. Bu esa tebranishlaming tezroq so‘nishiga imkon beradi.Yuk avtomobillari ketingi ko‘prigining osmasi (19.8-rasm) ayrim varaqlardan yig‘ilgan asosiy ressor (5) va qo'shimcha ressor (4) dan