8-mavzu innovatsiyalarning sohalar bo`yicha turlari reja

4. Tashkiliy va biznesni yuritishdagi innovatsiyalar 
Tashkiliy innovatsiyalar – bu biznesni yuritishda, ish o`rinlarini yoki tashqi 
aloqalarni tashkil etishda yangi uslublarni ishlab chiqishdir. Bunday innovatsiyalar 
boshqaruv va transaktsion xarajatlarni qisqartirish, tashkilot tomonidan 
ishchilarning ish o`rinlari (ish vaqtlari) bilan ta`minlanganlik darajasini oshirish, 
mehnat samaradorligini oshirish, bozorda mavjud bo`lmagan aktivlarga yo`l topish 
yoki etkazib berish narxini kamaytirish yo`li bilan tashkilot faoliyatining 
samaradorligini oshirishga yo`naltirilgan bo`ladi. Tashkilot bunday tashkiliy 
innovatsiyalarni birinchi bo`lib joriy etgan bo`lishi muhim emas. 
Umuman olganda innovatsiyalarni turlarga ajratganda turli olimlarni 
yondashuvi xilma xildir. Masalan, Valras va Bomol innovatsiyalarni turlarga 
ajratishda mikroiqtisodiy tomondan yondashib, har bir turdagi innovatsiyani model 
ko`rinishidagi hisob kitobini olib borishgan. Ularga ko`ra, innovatsiyalarning 
mahsulot turini kengaytirishdagi ahamiyati asosiy e`tibor markazi bo`lgan. 
Romerning fikricha esa innovatsiyalarni turlarga ajratishda biznesga kirib kelish 
imkoniyatini bera olish va IIR xarajatlarini hech qiyinchiliksiz qoplay olish asosiy 
me`zon sifatida keltirilgan.
Biznesni yoritishdagi innovatsiyalar tadbirkorlik faoliyatining yangi tashkiliy 
usullarini ishlab chiqishni bildiradi. Masalan, ular quyidagilarni o`z ichiga oladi: 
bilimlarni boshqarishning korporativ usullarini joriy etish; xodimlarning saviyasini 
oshirishga va ko`chib yorishini kamaytirishga mo`ljallangan o`qitish tizimini yo`lga 
qo`yish; ishlab chiqarish va etkazib berishni to`liq boshqarish, jumladan etkazib 

---

berish zanjirini, ishlab chiqarishni oqilona tashkil qilishni, shuningdek sifatni 
boshqarish tizimini joriy etish. 
Ish o`rinlarini tashkil etish bo`yicha innovatsiyalar – bu tashkilotning alohida 
faoliyat turi doirasida yoki turli faoliyatlari (tarkibiy bo`linmalari) o`rtasida 
ishlarning bajarilishi bo`yicha xodimlar orasida javobgarlik va vakolatlarni 
taqsimlashning yangi usullarini yo`lga qo`yishdir. Shuningdek, faoliyatni 
strukturizatsiya qilish, ya`ni faoliyatning turli yo`nalishlarini integratsiyalashtirish 
bo`yicha yangi kontseptsiyalarini joriy etishdir. 
Odatda, omillar yig’indisini ta’sir xarakteriga bog’liq holda quyidagilarga 
ajratishadi: 
- iqtisodiy; 
- texnik-texnologik; 
- tashkiliy; 
- ijtimoiy; 
- huquqiy; 
- ekologik. 
Paydo bo’lishiga qarab ular ichki va tashqi omillar bo’lishi mumkin. 
Ichki omillar: 
- ishlab chiqarish bazasi rivojlanishining moddiy-texnik bazasi; 
- tashkilot ixtisosligi va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning maqsadi; 
- boshqaruv turi va tashkiliy tuzilmasi; 
- boshqaruv uslubi va uslubiyoti; 
- ishlab chiqarishning yangilik darajasi; 
- turli xil xodimlarning talab qilingan va mavjud malakaviy darajasi; 
- xodimlarni rag’batlantirish tizimi; 
- xodimlarning innovatsiyaviy faolligi darajasi; 
- tashkiliy madaniyat va boshqalar. 
Tashqi omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
- bozor tuzilmalari; 
- soliq tizimi; 
- qonuniy-huquqiy tizim; 
- moliya-kredit tizimi; 
- umumiqtisodiy, ijtimoiy va tashqi siyosiy xarakterga ega 
omillar; 
- tarixiy va milliy omillar. 
Nazorat va muhokama uchun savollar 
1. Xizmatlar sohasidagi innovatsiyalarga ta`rif bering.
2. Marketing innovatsiyalari va narxlarni shakllantirishdagi innovatsiyalarga ta`rif 
bering.
3. Jarayonlar bo`yicha va marketing innovatsiyalari o`rtasidagi farqnimada 
4. Tashkiliy va biznesni yoritishdagi innovatsiyalar.