8. sosyo-ekonomik hayatta halkin refahi iÇİn uygulanan bir sistem: narh
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.2.2. Olağanüstü Hallerdeki Narhlar
|
8.2. Narhı Gerektiren Haller
Narhı, olağan ve olağanüstü hallerde verilenler olmak üzere iki kısımda incelemek mümkündür. 8.2.1. Olağan Narhlar Osmanlı Devletinde olağan günlük ve mevsimlik narhların verilmesi olağandı. Mevsimlik narhlar gıda maddeleri üzerine konan fiyatları gösterirdi. Ekmek, et, süt ve mamullerinin yaz ve kış aylarındaki fiyatları farklı idi. İlk kuzu kesimi rûz-ı hızırda yapıldığı için, her sene bundan birkaç gün önce ete narh konur, daha sonra gerektikçe fiyat, yeniden ayarlanıldı. Süt ve mamullerinin ise fiyatları, ilk ve sonbaharda tespit edilirdi. Sebze ve meyve fiyatları da mevsimlere göre ayarlanırdı. Turfanda iken her gün veya birkaç gün ara ile narh verildiği halde bollaştıktan sonra son turfanda mevsimine kadar fazla bir değişme olmaz, son turfanda iken yeniden narh verilirdi. 188 Harmandan sonra yeni mahsul buğday alınınca ekmek fiyatı yeniden belirlenirdi. Ekmek en önemli gıda maddesi olduğundan fiyatı içindeki un cinsine göre çeşni tutularak tespit yapılırdı. Bunun gibi, bazı mamul maddelerin fiyatlarının tespitinde kullanılan ham maddenin miktar ve değeri göz önüne alınırdı. Yine kıymetli kumaşların da aynı usulle fiyatları belir- lenirdi. Gıda maddelerine hangi tarihlerde narh verileceği ihtisab kanunnâmelerinde yer alıyordu. Her sene, yiyecek maddeleri fiyatlarının ayarlandığı bir ay daha vardı. Halkın ramazan ayını huzur içinde geçirmesi düşüncesiyle genellikle Şaban ayında narh fiyatları belirlenirdi. Ramazan ayı boyunca hemen bütün yiyecek maddelerinin satışı buna göre yapılırdı. 8.2.2. Olağanüstü Hallerdeki Narhlar Kuraklık, zamansız ve fazla yağan yağmurlar, iyi mahsul alınamamasına sebep olduğundan, fiyatlarda mecburi olarak yükseltme yapmak gerekirdi. Şiddetli geçen kışlar ise gerek kara, gerekse deniz ulaşımını aksattığından stokların erimesi veya gelen malın maliyetinin yükselmesine sebep olur ve neticede yeniden fiyat ayarlamasına gidilirdi. Nitekim yeni narh verilirken, zaman zaman, hasadın iyi olmadığı veya hava muhalefeti gibi sebeplerle kıtlık çekildiği, bu yüzden fiyatların arttırıldığına işaret olunmaktadır. Bunun tam aksi olan haller de seyrek görülmez. Bereketli mahsul alınması veya şehre bol miktarda koyun getirilmesi gibi hallerde ise narh fiyatlarında düşürmeler yapıldığına rastlanmaktadır. Savaşlar ve ablukalar da halkın zaruri ihtiyaç maddelerinin piyasada azalması neticesini doğururdu. Zira bir taraftan ziraat ve sanayide çalışanların harbe katılmasıyla istihsal azalır, diğer taraftan sefer sırasında, ordu için gerekli maddeler ya parası ödenmek veya vergi olarak toplanmak suretiyle müstahsilden alınırdı. Bu suretle halka intikal eden miktar azalır ve fiyatlarda artış yapılması ihtiyacı doğardı. Ablukalar ise -nadir de olsa- deniz nakliyatının ağır bastığı İstanbul gibi bir şehirde, cidden büyük sıkıntılara sebebiyet veriyordu. Bu gibi hallerde imkân olduğu takdirde kara yolu kullanılıyordu. Ancak, kara yoluyla yapılan nakliyat, deniz yoluna nazaran masraflı olduğu için narh fiyatının da mecburen arttırılması gerekiyordu. Paranın ayarının bozulması ve dolayısıyla kıymetindeki düşüşler, fiyatların zarurî olarak yükseltilmesini gerektiriyordu. Fiyatların bu anormal yükselmesi, zaman zaman yapılan sikke tashihleriyle düzeltilmeğe çalışılırdı. Paranın kıymeti yükseltilince, en az o oranda, mal fiyatlarında da düşüş yapılırdı. Fakat paranın ayarının bozulduğu büyük devalüasyon devirlerinde fiyatlar da bir başıboşluk içinde yükseldiğinden sikke tashihlerini müteâkıb verilen narhlarda, fiyatlardaki düşüş oranları maldan mala hayli değişiklik gösterirdi. Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|