[phone] kirish biologiya tiriklik

8.O’sish- organizmlarni miqdor jihatidan ortishi
9.Rivojlanish- organizmlarni sifat jihatidan ortishi


Biologiyaning o‘rganish usullari

1. 
   Kuzatish usuli -eng qadimgi usul. Tekshirayotgan odam sezgi organlari (ko‘rish, eshitish, his qilish) yordamida, tabiiy holatga ta’sir etmagan holda ma’lumot to‘playdi.
   

2.Taqqoslash usuli - to‘plangan ma’lumot asosida ikkita organizm o‘zaro solishtiriladi. Ular o‘rtasidagi o‘xshashlik hamda farqlar aniqlanadi.
3. Tarixiy usul - qadimda mavjud bo‘lgan organizmlar hozirda yashayotganlari bilan solishtiriladi. Ulardagi farqni bilish orqali tirik organizmlarda qaysi darajada o‘zgarishlar sodir bo‘lganligi aniqlanadi
4. Tajriba usuli - organizmlar uchun qulay bo‘lgan muhit yaratib beriladi, shu muhitda ularning o‘sishi va rivojlanishi, organizmning tashqi muhit ta’sirida o‘zgarishi o‘rganiladi
Franchesko Redi –XVII italiyalik olom hayotni o’z o’zidan paydo bo’lmasligini isbotlab berdi
LUPA VA MIKROSKOP
Lupa – eng sodda tuzilgan kattalashtirib ko‘rsatuvchi asbob bo‘lib, ikki tomoni qavariq linzadan ibora
Qo‘l lupasi =buyumni 2–20 marotaba kattalashtirib ko‘rsatadi.
Mikroskop – kichik obyektlarni kattalashtirib ko‘rsatuvchi laboratoriya jihozi hisoblanadi
Ko‘rish nayi – tubusning yuqori qismida okulyar, pastki qismida obyektiv joylashgan. kattalashtiruvchi linzalarga ega. Shtativga tubus va buyum stolchasi biriktirilgan.
Makrovint yordamida tubusni ko‘tarish yoki tushirish mumkin.
Ko‘zgu yorug‘likni buyum oynasiga yo‘naltirib aniq tasvir hosil bo‘lishiga yordam beradi.
Mikroskop kattalshrirish ko’rsatgichi= okulyar x obyektivga
Mikroskop bilan ishlash tartibi:
1. Stol chetidan 3–4 sm joy qoldirilib mikroskopni joylashtiring.
2. Ko‘zguni yorug‘likka qarating. Okulyardan qaralganda yorug‘lik
bir tekis tushishi kerak.
3. Ish jarayonida mikroskopni joyidan qo‘zg‘atmang.
bilan qotiring.
5. Makrovintni ohista burab, tubusni pastga tushiring. Obyektiv
preparatdan 4–5 mm balandlikda bo‘lishi kerak.
6. Okulyarga bitta ko‘z bilan qarang, lekin ikkinchi ko‘zingizni yummang, pirpiratmang.
7. Tubusni makrovint yordamida ohista ko‘taring. Bu jarayonni tasvir hosil bo‘lguncha davom ettiring.
8. Tasvirni yanada tiniqlashtirish uchun mikrovintdan foydalaning.
9 . Mikropreparat dastlab kichik obyektivda, keyin katta obyektivda kuzatiladi.
10. Mikroskopda ko‘rilgan tasvirni chizish orqali eslab qolish mumkin. Shuning uchun ko‘rgan narsangizning rasmini daftaringizga chizing.
11. Mikroskopni ishlatib bo‘lgach, artib, uni kichik obyektivga
o‘tkazing va qolipga joylashtiring.