A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo

Geteropolisaxarid 
bir necha turdagi monosaxarid qoldiqlaridan 
tarkib topadi. 
Gemisellyuloza.
U molekulyar massasi 30000 bo’lgan 
geteropolisaxarid bo’lib, asosan o’simliklar devori to’qimalarida 
uchraydi. Gemisellyuloza pentoza - D-ksiloza, D-arbinoza, hamda 
geksoza - D-galaktoza, D-mannoza, D-glyukozalardan tuzilgan va ular 
gidrolizda parchalanadilar. 
Nomlanishi
. Ko’p polisaxaridlar trivial nomlarga ega: 
kraxmal, xitin, sellyuloza. Aniq nomenklatura asosida monosaxaridlar 
nomlari yotadi. Masalan, D-glyukozadan tashkil topgan polisaxarid D- 
glyukan deb nomlanadi. D-galaktoza va D-mannozalardan iborat 
polisaxarid D-galakto-D-mannan deyiladi.
Strukturani
aniqlash uchun gidroliz qilinadi. Tabiiy 
xomashyodan ajratib olingan oligosaxarid larda C1 boshqa 
molekulalarni istalgan holati bilan bog’lanishi mumkin. Tozalashda 
xromatografiya va elektroforez usullari qo’llaniladi. Quyida 
pnevmokokkning 
polisaxaridi 
gidrolizi 
natijasida 
olingan 
oligosaxaridni formulasi keltirilgan. 
O
COOH
OH
HO
O
O
COOH
OH
HO
O
COOH
OH
HO
O
CH
2
OH
OH
O
OH
O
CH
2
OH
OH
OH
O
O
n
Nazorat savollari: 
1. Uglevodlar qanday reaksiyalarga kirishadilar? 
OH
H
CH2OH
H
H
OH
H
H
O
O
O
H
H
OH
H
H
CH2OH
H
OH
O
O
O
OH
H
CH2OH
H
H
OH
H
H
O
O
O
H
H
OH
H
H
CH2OH
H
OH

---

156 
2. Zanjirni uzaytirish va qisqartirish reaksiyalari qanday amalga 
oshiriladi? 
3. Karbonil guruhini asosiy reaksiyalarini sanab o’ting. 
4. Gidroksil guruhlari qanday reaksiyalarga kirishadilar? 
5. Oligosaxaridlarni tushunchasini bering. 
6. Polisaxaridlarni tushunchasini bering. 
7. Polisaxarid strukturasini aniqlash usullarini ta’riflab bering.