A. A. Ibragimov, V. U. Xo’jayev, O. M. Nazarov bioorganik kimyo
shifriga ega; bu uni gidrolazalar sinfiga (3.1.3.2)
Yüklə 162,73 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3.1.3.2
shifriga ega; bu uni gidrolazalar sinfiga (3.1.3.2) , murakkab efirlar bog’iga ta’sir etuvchi guruhga (3.1.3.2) , fosfat kislota monoefirlarini gidrolizlovchi subguruhga (3.1.3.2) va shu subgurhchadagi tartib raqami (3.1.3.2) tegishliligini ko’rsatadi. Bitta reaksiyani katalizlovchi, lekin turli tirik organizmlardan ajratib olingan fermentlar bir-biri bilan farq qiladilar. Nomenklaturada bir xil nom va kod raqamiga ega bo’ladilar. Birlamchi tuzilishida genetik farqga ega fermentlar izofermentlar deb ataladilar. Fermentativ reaksiyalarni tezligini va unga turli omillarni ta’sirini o’rganish fermentativ kinetikani asosini tashkil etadilar. Fermentativ reaksiyalarni tezligiga ta’sir etuvchi omillarga: ferment konsentrasiyasi, substrat kontsentrasiyasi, ingibitor va aktivatorlarni ishtiroki, muhit va harorat kiradi. Ko’pchilik hollarda fermentativ reaksiyani tezligi v ferment konsentrasiyasiga to’g’ri proportsionaldir: 50 Fermentativ reaksiyalarni tezligini aniqlovchi eng muhim omillardan biri bu - substrat konsentrasiyasidir . Substrat konsentrasiyasini reaksiya tezligiga bog’liqligi o’rganilganda quyidagilar namoyon bo’ladi: ni nisbatan oz miqdorlarida ga proportsionaldir, ni katta miqdorida esa maksimal tezlik deb nomlanuvchi doimiy qiymatga yaqinlashadi. va 1913 yilda ni dan bog’liqligiga asoslanib, fermentlar ta’siri kinetikasini umumiy nazariyasini ishlab chiqdilar. Bunga ko’ra fermentativ reaksiya ikki bosqichdan iborat bo’lib, birinchi bosqichda ferment substrat bilan qaytar ta’sirlashib, ferment-substrat kompleksni hosil qiladilar: Ikkinchi bosqichda parchalanib reaksiya mahsuloti hosil bo’ladi: Ikkinchi bosqich jarayon tezligini belgilaydi; bu kompleksni konsentrasiyasi va parchalanish tezlik konstantasiga bog’liq bo’ladi. Yuqorida takidlanganlarga asoslanib, va ni bog’lovchi Mixaelis tenglamasi keltirib chiqarilgan : -reaksiyani boshlang’ich tezligi bo’lib, substrat 10% gacha kamayguncha vaqt hisobga olinadi. Shu vaqt ichida reaksiya tezligi doimiy bo’ladi, ikkinchidan ba’zi holatlarda ingibirlovchi ta’sirga ega mahsulot konsentrasiyasi sezilarmas darajada bo’ladi. - maksimal tezlikni va -tekshitrilayotgan ferment-substrat jufti uchun dir. 51 → Yuqoridagi bir substratli reaksiya uchun amalda to’g’ri keladi. Substratning kichik konsentrasiyalarida ga proporsionaldir; haqiqatdan ham da quyidagi ko’rinishni oladi: Bunday sharoitlarda reaksiya birinchi tartibli kinetik qonun bo’yicha amalga oshadi. va kattaliklarini aniqlash uchun dan foydalanish osonroqdir: Ferment preparatlarini faolligi odatda faollikni halqaro birliklarida ifodalanadilar. Optimal sharoitlarda 1 mkmol substratni 1 minut davomida aylanishini katalizlovchi ferment miqdori faollikni bir halqaro birligiga teng bo’ladi. 1 mg ferment preparati oqsilidagi faollik birliklari - solishtirma faollik deyiladi. Halqaro biokimyoviy ittifoqi faollik birligi deb, katal(kat) dani foydalanishni taklif etdi; bunga ko’ra 1 mol substratni 1 sekund davomida katalizlovchi ferment miqdori 1 katal faolikka ega deb qabul qilingan. halqaro birlikka teng. Ko’pchilik fermentlarni ta’siri ma’lum bir kimyoviy birikmalar - ingibitorlar ta’sirida tormozlanishi mumkin. Ingibitorlar o’z ta’siriga ko’ra qaytmas va qaytar bo’ladilar. Qaytmas ingibitorlar fermentlarni faollik uchun muhim bo’lgan funksional guruhlarini modifitsirlaydilar. Erkin ingibitor yo’qotilgandan so’ng modifitsirlangan ferment faolligi tiklanmaydi. Ba’zi holatlarda qaytmas ingibitorni kimyoviy reaksiyalar yordamida yo’qotib modifisirlangan ferment faolligini tiklash mumkin; bu jarayon 52 refaollanish deyiladi. Qaytmas ingibitorlarga diizopropilfosfat( ) va yodasetammd tegishlidir. serin qoldig’ini modifitsirlab ximotripsin, tripsin va asetilxolinesterazalarni faoliyatsiz qiladi. Yodasetamid tsistein qoldig’iga ta’sir etib, gliseralfosfatdegidrogenaza va papainni faoliyatsiz qiladi. Qaytar ingibitorlar fermentlar bilan kovalent bog’ni hosil qilmasdan ta’sirlashadilar. Erkin ingibitor dializ yordamida olingandan sung ferment faolligi tiklanadi. Qaytar ingibitorlarni ikki turi bo’ladi: Yüklə 162,73 Kb. Dostları ilə paylaş:
|