A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

 
1.17.Homaki misni olovli rafinirlash jarayonining amaliyoti va 
dastgohlari 
Misni olovli rafinirlash jarayoni quyidagi ketma-ketlikda olib boriladi: 
suyuq xomaki misni avvaldan yuqori haroratda qizdirilgan (kamida 1050
0
C 
gacha) anodli pechga quyish, haroratni kerakli me’yoriga o‘tkazish (kamida 
1100
0
C), qo‘shimchalarni oksidlash, anodli toshqolni pechdan erigan, suyuq holda 
to‘liq olish, misni avvalgi holatiga qaytarish (achitish), hosil bo‘lgan 99,99 % li 
toza misni qolipga “anod” holida quyib, qattiq holda olish kabi bosqichlardan 
iboratdir. Yuqorida qayd etilgan 6 ta bosqichli texnologik jarayonni to‘liq bajarish 
kam deganda 12–14 soat, ko‘pi bilan 30 soatgacha vaqt mobaynida olib boriladi. 
Chunki bunda asosiy omillardan biri xomaki misdagi mis va qo‘shimchalarning 
kimyoviy tarkibi, issiqlikning o‘zgarishi, agregatning hajmi, quyilishi kerak 
bo‘lgan qoliplarning unumdorligi, qaytaruvchi reagentlarning turi (ko‘mir, o‘tin, 
tabiiy gaz, vodorod va hokazo)ga bog‘liqdir. 
Jarayon asosan 1150–1170
0
C harorat ostida boradi. Haroratni oshirish bilan 
biroz unumdorlik ortishi mumkin, biroq bu qaytaruvchi moddaning ko‘proq sarf 
bo‘lishiga, erigan birikmada Su
2
O ning o‘ta ortib ketishiga olib keladi. Shuning 
uchun ham haroratni mis metalining erish haroratidan 80–100
0
C yuqori haroratda 
olib borish maqsadga muvofiq va eng optimal me’yoriy harorat hisoblanadi. 
1.17-rasmda ko‘rsatilganidek, olovli tozalash qo‘zg‘aluvchan aylanma 
anod pechlarida olib boriladi. 
Xomaki misni olovli tozalashdan asosiy maqsad – keyingi jarayon elek-
trolitik tozalashga yaroqli qattiq holdagi zich anodlar olish va qo‘shimcha 
ikkilamchi metallarni yo‘qotishdir. Qo‘shimcha metallarning borligi elektroliz 

---

114 
jarayoniga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Anodlarni xomaki misdan ham qoliplarga 
quyish mumkin, faqat elektroliz ko‘rsatkichlari, zich anodga nisbatan, ancha 
yaroqsizroqdir.
Xomaki misdagi qo‘shimcha metallarni uch guruhga bo‘lish mumkin:
1) nisbatan oson va to‘la ajralib chiqadigan elementlar – Zn, Fe, S; 
2) qisman ajralib chiqadiganlar – As, Sb, Bi, Ni; 
3) umuman ajralib chiqmaydiganlar – Au, Ag;