A avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot
Yüklə 67,63 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. Mitoz va meyozbo‘linishdagi xromosoma(n) va DNK(xromatid c) nabori (to‘plami). 3. Mitoz va meyoz bo‘yicha masalalar yechish metodikasi.
|
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TA’LIMI MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI “Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi Fandagi yangiliklar, fanni o‘qitishning dolzarb masalalari “O‘quvchilarning tabiiy-ilmiy savodxonligini baholashda xalqaro dasturlar va taqqiqotlar” o‘quv kursining “Mitoz va meyoz bo‘yicha masalalar yechish metodikasi” mavzusidan ma’ruza matni Ma’ruzachi: Ikromova Sh Toshkent 2-Mavzu: Mitoz va meyoz bo‘yicha masalalar yechish metodikasi. Reja: 1. Mitoz va meyoz bo‘linishi haqida. 2. Mitoz va meyozbo‘linishdagi xromosoma(n) va DNK(xromatid c) nabori (to‘plami). 3. Mitoz va meyoz bo‘yicha masalalar yechish metodikasi. Eukariot hujayralar asosan ikki hil usulda ko‘payadi: 1-mitoz somatik hujayralarning bo‘linishi, 2-meyoz jinsiy hujayralaming bo‘linish usuli. Eukariot hujayralar asosan mitoz usulida bo‘linadi. Mitoz natijasida hujayralaming soni ortadi, organizm o‘sadi, nobud bo‘lgan hujayralami o‘mi tiklanadi. Mitoz natijasida hosil bo‘lgan har bir yangi hujayra bir xil xromosoma to‘plami va bir xil genlarga ega. Mitoz bo‘linish genetik materialni yangi hujayralarda bir xil taqsimlanishi bilan tavsiflanadi. Mitoz natijasida hosil bo‘lgan ikkala yangi hujayra diploid to‘plamga ega bo‘ladi. Mitoz bo‘linishsiz ko‘p hujayrali organizmlarning to‘qima va organlaridagi ko‘p sonli hujayralaming tuzilishi va funksiyasining doimiyligini, irsiy materialning bir xil bo‘lishini ta’minlashning iloji bo‘lmas edi. Jinsiy usulda ko‘payadigan organizmlarda o‘ziga xos bo‘linish usuli meyoz kuzatiladi. Meyoz natijasida xromosomalarning diploid to‘plamiga ega bo‘lgan hujayralardan gaploid to‘plamli jinsiy hujayralar hosil bo‘ladi. Meyoz jinsiy hujayralaming rivojlanishi (gemetogenez) jarayonida kechadi. Meyoz ketma-ket keladigan ikki, ya’ni birinchi va ikkinchi meyoz bo‘linishlaridan iborat. Ulami farq qilish maqsadida birinchi bo‘linish fazalari oldiga I, ikkinchibo‘linish fazalari oldiga II raqami yoziladi. Meyoz o‘simliklar gulida, hayvonlarda jinsiy bezlarda kuzatiladi. Meyozda gomologik xromosomalarning juda ko‘p xilma-xil variantlari amalga oshadi. Meyoz tufayli avlodlar almashinuvi davomida xromosomalar soniningdoimiyligi o‘zgarmaydi. Agar gametogenezda xromosomalar soni kamaymaganda, har bir yangi avlodda xromosomalarning soni tinmasdan ikki hissadan ortib boraverar, xromosomalar sonining doimiyligi buzilar edi. Meyozda xromosomalarning juda ko‘p xilma-xil kombinasiyalar hosil bo‘ladi. Ota yoki ona xromosomalari meyozda har xil gametalarga tarqalishi natijasida xromosomalarning yangi to‘plami hosil bo‘ladi. Xromosomalarning konyugasiyalanishi, o‘xshash qismlari bilan almashinishi irsiy axborotning yangi to‘plami hosil bo‘lishi va irsiy o‘zgaruvchanlikka sabab bo‘ladi. Irsiy o‘zgaruvchanlikorganizmlar evolutsiyasining asosiy omillaridan biridir. Ba’zi holatlarda meyoz jarayonida xromosomalarning gametalarga taqsimlanishi buziladi. Natijada organizm rivojlanishi buzilishi, odamlarda har xil irsiy kasalliklaming kelib chiqishi mumkin. Yüklə 67,63 Kb. Dostları ilə paylaş:
|