A. G. Abdukadirov 2017 y

Monokanal topologiya tarmog‘i 
Monokanal topologiya tarmog‘i barcha kompyuter tarmog‘ini birlashtiruvchi 
bitta aloqa kanalidan foydalanadi. Topologiya tarmog‘ida eng keng tarqalgan uslub 
bu eltuvchi chastotani va ixtiloflarni aniqlovchi kirish uslubidir (CSMA/CD). 
Bunda avvalo tarmoqning kirish uslubida kommunikatsiya kanali bo‘yicha 
ma’lumotlarni jo‘natishdan oldin kanal tinglab ko‘riladi va u uning bo‘sh ekanligiga 
ishonch xosil qilgandan so‘nggina, paket jo‘natiladi. Agar kanal band bo‘lsa, uzel 
tasodifiy vaqt oralig‘ida paketni uzatishga qayta urinib ko‘radi. Bitti tarmoq uzeli 
orqali uzatiladigan ma’lumotlar barcha uzellarga etib boradi, ammo bu ma’lumotlar 
uchun mo‘ljallangan uzelgina ularni aniqlaydi va qabul qiladi. 
Kanal bandligi oldindan eshitilib ko‘rilsa-da, ikkita uzel orqali paketlarni bir 
vaqtda uzatish paytida ixtilof paydo bo‘lishi mumkin. Bu shu narsa bilan bog‘liqki, 
signal kanal bo‘ylab o‘tayotganda vaqtinchalik ushlanib qolishi mumkin: signal 
yuborilgan, lekin eshitib ko‘riladigan uzelgacha etib bormagan bo‘ladi, natijada uzel 
kanalini bo‘sh deb hisoblab, uzatish boshlanadi. Bunday kirish uslubiga ega 
tarmoqqa Ethernet tarmog‘i misol bo‘la oladi. Ethernet tarmog‘ida lokal tarmoqlar 
uchun ma’lumotlarni uzatish tezligi sekundiga 10 Mbitga teng (Mbit/s). 
Kichik EXM, mikro EXM va nixoyat shaxsiy kompyuterlarning paydo 
bo‘lishi ma’lumotlarni qayta ishlash tizimini tashkil etishga zamonaviy axborot 
texnologiyasini yaratishga yangicha yondashuvni talab etadi. Ayrim EXMlarning 

---

ma’lumotlarini markazlashgan xolda qayta ishlash tizimidan taqsimlangan xolda 
qayta ishlashga o‘tishi borasida mantiqiy asoslangan talab paydo bo‘ladi. 
 
Ma’lumotlarni taqsimlangan xolda qayta ishlash - bu ma’lumotlarni 
mustaqil xolda, lekin taqsimlangan tizimni ifodalovchi, bir-biri bilan bog‘langan 
kompyuterlar tomonidan qayta ishlash demakdir. SHuningdek uzatish tezligi 100 
Mbit/s ga teng Fast Ethernet mavjud. Gigabit Ethernet texnologiyasi yuzaga 
kelmoqda. Ma’lumotlarni taqsimlangan xolda qayta ishlashni amalga oshirish uchun 
ko‘p mashinali assotsiatsiya tashkil etilgan. Uning tuzilmasi quyidagi 
yo‘nalishlardan biri bo‘yicha ishlab chiqiladi:

ko‘p mashinali hisoblash komplekslari (KXK); 

kompyuter (hisoblash) tarmog‘i.