A h o L i g e o g r a f I y a s I v a d e m o g r a f I y a a s o s L a r I

Migratsiyaning turlari. Migratsiya juda keng qamrovli va murakab jarayon bo’lib, uning turli 
jihatlariga ko’ra: hududiy yo’nalishiga, muddatiga, tashkil etilgan yoki etilmaganiga, qonuniy yoki 
noqonuniyligiga qarab turlari mavjud. 
Hududiy yo’nalishiga ko’ra migratsiya tashqi va ichki migratsiyaga bo’linadi.
Ichki migratsiya deb biror bir mamlakat, viloyat yoki ma’muriy hududiy birlik ichida aholining 
bir joydan ikkinchi bir joyga ko’chishidir. Bu xil migratsiya ham o’z navbatida to’rt yo’nalishga 
bo’linadi: shahardan-shaharga, shahardan-qishloqqa, qishloqdan-shaharga, qishloqdan-qishloqqa. 
Tashqi migratsiya deb aholining mamlakat tashqarisiga, jumladan qo’shni mamlakatlar yoki 
chet elga ko’chib ketishi yoki u yerdan ko’chib kelishidir. Tashqi migratsiyaning qit’alararo va qit’alar 
ichidagi turlarini ham ajratib ko’rsatish mumkin. 
Tashqi migratsiya to’g’risida gap ketar ekan emigratsiya, immigratsiya va reemigratsiya 
tushunchalariga qisqacha ta’rif berib o’tish lozim bo’ladi. «Immigratsiya- bu mamlakatga xorijiy 
fuqarolarning doimiy yashash yoki ishlash maqsadlarida kelishi bo’lsa, emmigratsiya esa bu 
jarayonning teskarisidir, ya’ni biror mamlakat fuqarolarining doimiy yashash yoki ishlash 
maqsadlarida xorijga chiqib ketishlaridir. Reemigratsiya va reimmigratsiya esa ko’chib kelgan yoki 
ko’chib ketganlarning kaytib kelishi va qaytib ketishidir. Immigratsiyada qatnashgan fuqarolar 
immigrantlar, emmigratsiya jarayonida ishtirok etuvchilar emigrantlar deb ataladi. SHuni alohida qayd 
etish lozimki, “Emmigrant” va “Immigrant” tushunchalari uchun xalqaro yagona ta’rif mavjud emas. 
Bu tushunchalar bo’yicha har bir davlatning o’z mezonlari bor. Masalan, Bolgariyada “immigrant” shu 
davlatga joylashish maqsadida boshqa davlatdan kelganlar; “emmigrant” esa Bolgariyani butunlay 
tashlab boshqa davlatga yashash uchun ketganlar. Polьshada- oldin xorijda, ya’ni boshqa davlatda 
yashab, keyinchalik shu davlatga doimiy fuqarolik uchun kelganlar – “immigrantlar” deb; Polьshani 
butunlay tashlab ketganlar esa “emigrantlar” deb ataladi. Rossiyada – Rossiyaga ishlash yoki o’qish 

---

maqsadida 1,5 yildan ko’p muhlatga kelganlar va ularning kuzatuvchilari “immigrantlar” deb; o’qish 
yoki ishlash uchun 1,5 oydan ko’p muhlatga boshqa davlatga ketganlar “emigrantlar” deb ataladi. 
AQSH da qonuniy asosda boshqa davlatlardan doimiy yashash maqsadida AQSH ga kelganlar 
“immigrantlar” deb ataladi. “Emigrantlar” ga esa ta’rif berilmagan.»
9