A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev
Ko‘mir bilan ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalari va ularning
Yüklə 0,94 Mb.
|
|
Ko‘mir bilan ishlaydigan issiqlik elektr stansiyalari va ularning
xo‘jaliklari. Bu elektr stansiyalarda bug‗ qozoni, turbina va generatordan tashqari bir qancha yordamchi xo‘jaliklari ham mavjuddir. Yoqilg‗ini tushirish, saqlash va foydalanishga tayyorlash yoqilg‘i xo‘jaligining mashina va mexanizmlari yordamida amalga oshiriladi. Ko‗mir vagonlarda stantsiyaga keltiriladi va omborlarga joylashtiriladi. Katta IES lar bir sutkada 30 ming tonnagacha ko‗mir iste‘mol qiladi. Ombordan ko‗mir transportyer lentalari orqali maydalash uchun maydalagichga uzatiladi va u yerda maydalangan ko‗mir parshalarini kukun holiga keltirish maqsadida peshma – pesh tegirmonga yuboriladi. Ko‗mir kukuni qizigan havo bilan birga aralashtiriladi va yoqish uchun bug‗ qozonining o‘chog‗iga quvurlar orqali ma‘lum bosim ostida yuboriladi. Energiya tashuvchi – suv bug‗ini olish uchun bug‗ qozonining ustki qismida po‗lat quvurchalar joylashtirilgan bo‗lib, bu quvurchalardan kimyoviy tozalangan toza suv (ichimlik suvi) oqadi. Quvurchalarning ichki qismida har xil tuzlarning o‗tirib qolmasligi uchun suv albatta tozalangan bo‗lishi kerak. Qizdirilgan suvli muhit yuqori tempyeraturali va ma‘lum bosimli bug‗ga aylanadi. Kimyoviy toza suvni olish maxsus kimyoviy xo‘jalikda amalga oshiriladi. Yoqilg‗ining yonishi natijasida qozonning o‗chogida kul hamda tarkibida kul, qattiq zarrachalar va zararli moddalar bo‗lgan gazlar hosil bo‗ladi. Bu mayda zarrachalardan iborat gazlar ushlab qoluvchi qurilmalarda tozalanib, tutun chiqaradigan minoralar orqali atmosferaga chiqarib yuboriladi va hozirgi paytda bu minoralarning balandligi 300 metrgacha etadi. Bug‗ qozonining o‗chogidagi kul suv bilan yuvilganidan 52
junatiladi. Qozondan chiqayotgan bug‗ turbinaga kelib, uni aylantirgandan so‗ng kondensatorga keladi, u yerda esa bug‗ yana suvga aylantiriladi va nasos yordamida yana qozonga qaytariladi. Toza suvdan foydalanishning bu yopiq sikli tozalangan ichimlik suvdan tejamkorlik bilan foydalanish imkonini beradi. Kondensator quyidagi prinsipda ishlaydi. Kondensatorning quvurchalariga doimiy ravishda sovuq suv berib turiladi. Turbinadan chiqayotgan issiq bug‗ning kondensator sovuq quvurchalarining ustki qismiga urilishi natijasida bug‗ kondensatsiyalanadi, ya‘ni suvga aylanadi. Kondensator uchun sovuq suv alohida suv havzalaridan va daryolardan olinadi yoki maxsus tayyorlanadi. Bug‗ turbina xujaligi sanab chiqilgan agregat va qurilmalardan tashqari yana bir qancha qurilma va xo‘jaliklardan iborat bo‗ladi. Umuman olganda IES ning bug‗ – turbina xujaligi turli – tuman agregatlarning kattagina texnik majmualaridan iboratdir. IES ning elektr xo‗jaligining asosiy agregati bu o‗zgaruvchan tok mashinasi – sinxron generatordir. Turbina vali generatorning rotori bilan mexanik bog‘langanligi sababli uning aylanish mexanik energiyasi generatorda elektr energiyaga aylanadi. Generatorda hosil qilingan o‗zgaruvchan tok elektr energiya iste‘molchilarga uzatish uchun katta quvvatli kuchaytiruvchi transformator o‘rnatilgan bo‗lib, uning vazifasi generatordan chiqayotgan kuchlanishni ko‗paytirib, yuqori kuchlanishli elektr uzatish liniyalari yordamida uzoq masofada joylashgan iste‘molchilarga uzatishdan iboratdir. Elektr energiyani uzoq masofalarga uzatishda uning kuchlanishini ko‗paytirishdan maqsad, elektr uzatish liniyalarida sodir bo‗ladigan quvvat isroflarini kamaytirishdir. Ma‘lumki, har qanday o‗tkazgichdan elektr toki o‗tganida o‗tkazgich qiziydi, bu esa o‗tkazgichdan tok o‗tishi natijasida hosil bo‗lgan quvvat isrofining issiqlikka o‗zgarishidir. O‗tkazgichdagi quvvat isrofi tok qiymatining kvadratiga va o‗tkazgichning aktiv qarshiligiga togri proporsionaldir. Shuning uchun ham elektr uzatish 53
esa quvvat isrofini kamaytiradi. Mahalliy sharoitlarda qo‗llanadigan ko‗chma elektr stansiyalari (dvijoklar) benzin yordamida elektr energiyasi hosil qiladi. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|