A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev
Atom elektrostansiyasining ishlash prinsipi
Yüklə 0,94 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Reaktorning tuzilishi.
|
1.5. Atom elektrostansiyasining ishlash prinsipi
Reaktorda uran yadrosining faqat bo‘linishi emas balki bo‘linishning zanjirli reaksiyasi ham sodir bo‗ladi. Bilamizki, atom yadro va uning atrofida aylanuvchi elektronlardan iborat. Yadro esa o‗zaro yadroviy juda mustaxkam «bog‘langan» proton va neytronlardan tuzilgandir. Agar yadro neytronlar bilan bombardimon qilinsa, u holda yangi neytronlarning yadroga urilishi natijasida proton va neytronlar orasidagi bog‘lanish susayadi. Bombardimon qilish vaqtining ma‘lum davrida bu bog‘lanishlar 55
turish mumkin bo‘lmay qoladi. Natijada yadro bo‗linadi va yadro bo‘lakchalari paydo bo‗ladi. Yadroning bo‘linishida bir neshta ozod neytronlar uchib chiqadi. Ozod neytronlar yadroni bomardimon qilishni davom ettiradi, yangi bo‘linishlarni yuzaga keltiradi va h.k. Bu jarayon zanjirli reaksiya tarzida davom etib, bu jarayon vaqtida juda katta miqdorda energiya ajralib chiqadi. Bu energiya – harakatlanayotgan yadro, yadro bo‘lakchalari va neytronlarning kinetik energiyasidir. Agar yadro bo‘linishi jarayonini to‘xtatsak u holda uning bo‘linish vaqtida hosil bo‗lgan kinetik energiyasi issiqlik energiyaga aylanadi. Reaktor yadro energiyasining turg‘un hosil bo‘lish jarayonini ta‘minlashi va bu energiyani rostlashni hamda reaktorni vayron qilishi mumkin bo‗lgan miqdordagi yadro energiyasi hosil bo‗lishiga yo‗l quymasligi kabi asosiy funksiyalarni bajarishi kerak. Reaktorning tuzilishi. Yadro reaktori aktiv zona, qaytaruvchi qurilma, boshqaruv tizimi, rostlovshi va nazorat tizimlari, korpus va biologik himoya vositalaridan iborat bo‗ladi. Sterjenlar ko‗rinishidagi yadro yoqilg‘isi va shuningdek neytronlarni sekinlatuvchi grafitlar aktiv zonaga tushiriladi. Aktiv zona orqali o‘tuvchi issiqlik tashuvchilar yordamida issiqlikni uzatishga xizmat qiladi. Issiqlik tashuvchi vazifasini suv, suv bug‗i, inyert gazlar va h.k.lar bajarishi mumkin. Issiqlik tashuvchi yadro yoqilg‘isi bo‗lgan sterjenlarni yuzalaridan o‘tganida qiziydi va qizigan issiqlik tashuvchi issiqligidan keyinchalik foydalanish uchun u uzatiladi. Neytronlarning aktiv zona tashqarisiga chiqib ketishiga yo‗l quymaslik maqsadida aktiv zona qaytargishlar bilan o‘raladi. Reaktorning quvvati maxsus sterjenlar yordamida rostlanadi. Bu sterjenlar aktiv zonaga tushirilib, neytronlar oqimining harakati o‗zgartiriladi va natijada yadro reaksiyasining tezligi rostlanadi. Issiqlik tashuvchi bug‗ generatoriga yuboriladi, uning issiqligi suvga o‘tadi va natijada bug‗ hosil bo‗ladi. Hosil qilingan ma‘lum bosimli suv bug‗i turbinaning parraklarini harakatga keltiradi. Yadro reaksiyasi jarayoni kechayotgan paytda barcha jonli mavjudotlar uchun o‗ta zararli bo‗lgan nurlarning reaktordan tashqariga 56
qo‗llaniladi. Biologik himoya vositasi vazifasini reaktorni bir necha metrli qalinlikda o‗ralgan beton qatlami bajaradi. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|