A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

1.15. Yoqilg’i energetika resurslarini me’yorlash bo’yicha texnik-
iqtisodiy korsatkichlar 
Yoqilg‘i energetika resursi (YoER) iqtisodiy zaxirasini aniqlash
energo iqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimi yordamida amalga oshiriladi.
Korxonalarda
energiyadan
foydalanishning
asosiy
majmuaviy
ko‘rsatkichlari bo‘lib, yoqilg‘i, issiqlik va elektr energiyaning ishlab
chiqarayotgan mahsulot birligiga solishtirma sarfni hisoblanadi.
To‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflari bo‘yicha
me‘yorlashning shartli yoqilg‘isi quyidagicha aniqlanadi:
Q
K
E
K
B
q
e



m
А
,
(1.5)
Bu erda B – korxonaga tashqaridan iste`mol etilgan yoqilg‘i miqdori;
K
e
, K
q
– mos ravishda elektr va issiqlik energiyasini ishlab chiqarish va
iste`mol joylariga uzatish uchun zarur bo‘lgan va shartli yoqilg‘i
miqdorida o‘lchangan, yoqilg‘i ekvivalenti; E – korxonaning tashqaridan
olgan elektr energiya miqdori mVt.s; Q – korxonaning tashqaridan olgan
issiqlik energiyasining miqdori, Gkal.
Mahsulot, ish, xizmatlarning energiya sig‘imi (A
p
m.sh.yo./dona (t, kg
va h.k.)) to‘g‘ridan – to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya xarajatlarni (A
yoer
)
mahsulot hajmiga nisbatini ko‘rsatadi va bu tahlil etilayotgan davr ichida
bo‘lishi kerak:
P
A
A
p

,
(1.6)
Mahsulot energosig‘imliligi (E
p
, ming kVt.s/dona, (t, kg va x.k)) tahlil
etilayotgan davrda hamma iste`mol etilgan elektr energiyani (E) mahsulot
hajmiga nisbati bilan o‘lchanadi:
P
E
E
p

,
(1.7)

---

---

87
Mahsulotning issiqlik sig‘imi (Q

p
, Gkal/dona, (t, kg va h.k.)) tashkil
etayotgan davrda barcha iste`mol etilayotgan issiqlik energiyasi (Q) ni
mahsulot hajmi(P)ga nisbati bilan aniqlanadi:
P
Q
Q
p

,
(1.8)
Mehnatning energiya qurollanganligi (A
m
, ming sh.yo./dona (t, kg va
x.k)) – taxmin etilayotgan davrda, to‘g‘ridan-to‘g‘ri umumlashtirilgan
energiya sarflar (A
yoer
) ni, sanoat ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtacha
ro‘yxatdagi soniga (O
n
) nisbati:
п
yoer
m
O
А
А

,
(1.9)
Mexnatning elektr qurollanganligi (E
p
, ming kVt.s/inson) – tahlil
etilayotgan davrda korxonada hamma iste`mol etilayotgan elektr
energiyani sanoat ishlab chiqarish xodimlarining o‘rtcha ro‘yxatidagi soni
O
n
ga nisbati:
п
т
O
E
E

,
(1.10)
Mehnatning quvvat bo‘yicha energiya qurollanganligi (E
tm
, ming
kVt.s/inson) – bu korxonadagi barcha tok qabul qiluvchilarning o‘rnatilgan
quvvati (E
m
) ni korxona ishlab – chiqarish xodimlarining o‘rtacha
ro‘yxatdagi soni (O
n
) ga nisbati:
п
m
tm
O
E
E

,
(1.11)
Elektrlashtirish
koeffisienti
(E
e
,
ming
kVt.s/t.sh.yo.)
–
rejalashtirilayotgan davrda korxonada barcha iste`mol etilgan elektr
energiya (E) ni, to‘g‘ridan – to‘g‘ri umumlashtirilgan energiya sarflar
(A
yoer
)ga nisbati:
yoer
e
А
E
E

,
(1.12)

---

---

88