A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor
-chizma. Auditorlik faoliyatining rivojlanish bosqichlari
Yüklə 2,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tasdiqlovchi audit Maqsadli sistemali audit Tavakkalchilikka asoslangan audit
|
1-chizma. Auditorlik faoliyatining rivojlanish bosqichlari
Tasdiqlovchi audit tekshirish davomida auditor har bir xo‘jalik muomalasini tekshiradi va tasdiqlaydi hamda parallel ravishda hisob registrlarini tuzadi. Hozirda esa bu hisob ishlarini qayta tiklash deyiladi. Tizimli-orientirlangan audit mijozning ichki nazorat tizimining qay darajada ishlayotganligini tekshirishga asoslanadi. Agarda ichki nazorat tizimi oqilona tashkil qilingan hamda yaxshi ishlayotgan bo‘lsa, tashqi auditorlar o‘z ishlarini tanlab tekshirish hamda alohida ob’ektlarni nazoratdan o‘tkazish bilan cheklanadi. Bu esa, albatta, auditorning ish vaqtini hamda audit jarayoniga qilinadigan xarajatlarni kamaytiradi. Ammo, auditor bunday tekshiruv o‘tkazishda mijozning xo‘jalik faoliyati tizimi samaradorligini har jihatdan baholashi hamda korxonada yuz beradigan o‘g‘irlik, firibgarlik holatlarini ham inobatga olishi lozim. Tavakkalchilikka asoslangan audit tavakkalchilik baland bo‘lgan joyda tekshirish vaqtini ko‘proq ajratish hamda past tavakkalchilik bo‘lgan joyda Tasdiqlovchi audit Maqsadli sistemali audit Tavakkalchilikka asoslangan audit Auditorlik faoliyatining rivojlanish bosqichlari 14 tekshirishga kam vaqt ajratishga asoslanadi. Bu tekshirish xarajatlarini kamaytirish yuzasidan kelib chiqadi. Auditorlik tekshiruvi iqtisodiy nuqtai nazardan ikki turga bo‘linadi: 1. Ichki audit; 2. Tashqi audit. Ichki audit – bu xo‘jalik ichida uning faoliyatining samaradorligini tekshirish va aniqlashda mustaqil baho berishdir. Ichki audit uchun korxonaning o‘zi yoki uning bir bo‘limi – korxona ichidagi nazorat bo‘limi javob beradi. Ichki auditning maqsadi – korxona xizmatchilariga o‘zlarining majburiyatlarini a’lo darajada bajarishga yordam berishdir. Ichki audit korxonaga tekshirilayotgan ob’ektlar haqida aniq tahlil, baholash, tavsiya, maslahat va ma’lumotlarni beradi. Ichki auditning vazifalari quyidagilardan iborat: - korxonaning ishiga moliyaviy nazoratni olib borish; - iqtisodiy ko‘rsatkichlar bo‘yicha ichki nazorat tizimi ixtisoslashganligini tekshirish; - boshqaruv xodimlarining ishlab chiqarish va sotish bo‘yicha tahlil qilish; - korxonalarning likvidligi, rentabelligi va ish faoliyatini baholash; - korxona ishini yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish. Korxonada ichki auditorning bo‘lishi shu korxona uchun foydalidir. Tekshirish o‘tkazish usullari tashqi auditnikiga o‘xshash bo‘lib, tekshirish hajmi va ob’ekti jihatdan farq qiladi. Ichki audit, avvalo, korxonada moddiy boyliklarning saqlanishi va foydalanilishi, hisob-kitobning to‘g‘riligi va boshqa ob’ektlarni tekshirishga qaratiladi. Ichki auditda, odatda, to‘liq tekshirish o‘tkaziladi. Ichki audit faoliyatining eng keng tarqalgan turi operatsion auditdir. Operatsion audit – bu auditorning resurslardan samarali foydalanish, samarali yutuqlarga erishish maqsadida korxonaning moliya-xo‘jalik faoliyatini tekshirishdir. Uning maqsadi – xodimlarning o‘z vazifalarini bajarish va korxona rentabelligini oshirishga yordam berishdir. 15 Ichki auditorlarga ham mustaqillik kerak. Ular axborot to‘plashda korxona rahbari tazyiqidan xoli bo‘lishi lozim. Ichki auditorlarning mustaqilligi yirik turdagi xo’jalik yurituvchi sub’ektlarda kuzatuv kengashiga bo’ysunishi bilan o’lchansa, kichik biznes sub’ektlarida esa ta’sischilarga bo’ysunish darajasi bilan belgilanadi. Ichki audit quyidagi shakllarda tuzilishi mumkin: - yillik hisobotni tasdiqlash uchun aksionerlarning umumiy yig‘ilishida har yili saylanadigan, doimiy faoliyat ko‘rsatadigan taftish komissiyasi shaklida. Uni tuzish zaruriyati korxona Nizomida ko‘rsatiladi. Ko‘p hollarda taftish komissiyasi tuzilmay qoladi. - Korxona rahbari tomonidan bevosita tashkil etilgan maxsus ichki audit xizmati bo‘limi shaklida; - Auditorlik tashkiloti bilan shartnomaga muvofiq ichki auditni o‘tkazish shaklida. Agar korxonada ichki audit tashkil etilgan bo‘lsa, tashqi auditor ichki audit hisobotlaridan foydalanishi mumkin, qachonki ichki auditor ishi samaradorli deb tashqi auditor tomonidan baholansa .Tashqi auditor ishining samaradorligi ichki auditor bilan hamkorlik qilsa, ancha ortadi. Chunki ichki auditor ishidan foydalanish tashqi auditorga hajm darajasida ancha yengillik yaratib beradi. Shuni ham alohida aytib o’tish lozimki, tashqi auditorlik tashkilotini tanlashda ham ichki auditor maslahat olinadi, yoki ichki auditorning shaxsan o’zi tomonidan ham taklif berilishi mumkin. Har yillik auditorlik tekshiruvi davomida ichki auditor tashqi auditor nazorati ostida alohida ishlarni bajarishi mumkin. Yüklə 2,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|