11
Audit
orlik tekshiruvi
- bu moliyaviy
hisobotning haqiqiyligi va
ishonchliligini aniqlash uchun bitimlarning har bir tomoni, ya’ni kvitansiyalar,
tushumlar, hisob kitoblari va tegishli hujjatlarning tanqidiy, xolis tekshiruvidir.
Bundan tashqari, xatolar va firibgarliklar, hisoblarda qasddan manipulyasiya qilish
yoki egallash va hokazolarni batafsil tekshirish orqali aniqlash mumkin.
Auditor moliyaviy ma’lumotlarning aniqligi va
oshkoraligini buxgalteriya
standartlariga muvofiqligini hamda soliqlar to‘g‘ri to‘langanligini yoki
to‘lanmaganligini tekshiradi. Buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlarni to‘liq
tekshirgandan so‘ng u hisobot shakliga fikr bildiradi. Auditorni tayinlagan shaxsga
to‘g‘ri va adolatli nuqtai nazar bo‘yicha xulosa taqdim etiladi. Auditning ikkita
xulosasi mavjud, ular quyidagilardir:
1. O‘zgartirilmagan
2. O‘zgartiriladigan:
Malakali
Salbiy
Ogohlantirishlar
Audit ichki va tashqi tartibda amalga oshirilishi mumkin. Ichki auditning
vazifasi ichki audit tizimini takomillashtirish uchun tashkilot rahbariyati
tomonidan tayinlangan ichki auditor tomonidan amalga oshiriladi. Tashqi auditorni
audit o‘tkazishga jalb qilish kompaniyaning aksiyadorlari yig‘ilishida qaror qabul
qilinadi.
Buxgalteriya va audit o‘rtasidagi asosiy farqlar
Quyida keltirilgan fikrlar buxgalteriya hisobi va audit o‘rtasidagi
farqni
batafsil aks ettiradi.
1.
Buxgalteriya - bu pul-kredit bitimlarini hisobga olishni va
kompaniyaning moliyaviy hisobotlarini tayyorlashni tartibga soluvchi faoliyat.
Audit - moliyaviy axborotning haqiqiy va adolatli nuqtai nazardan qarashini
mustaqil baholashni o‘z ichiga olgan analitik vazifa.
12
2.
Buxgalteriya hisobi standartlari hisobni yuritish
bo`yicha
minimal
talablarni, audit standartlari esa auditni sifatli o‘tkazishni bo`yicha minimal
talablarni o`z ichiga oladi.
3.
Buxgalteriya - soddalashtirilgan vazifa bo‘lib, u buxgalterlar
tomonidan amalga oshiriladi, lekin Audit murakkab vazifadir,
shuning uchun
Auditorlar uni bajarish uchun talab qilinadi.
4.
Buxgalteriyaning
asosiy
maqsadi
tashkilotning
rentabelligini,
moliyaviy ahvolini va ish faoliyatini aniqlashdir. Aksincha, audit moliyaviy
hisobotning to‘g‘ri
tuzilganli
gini tekshirish hisoblanadi
5.
Buxgalteriya - doimiy faoliyat. Audit esa farqli o‘laroq, bu davriy
faoliyatdir.
6.
Buxgalteriya hisobi - bu boshqarishning boshlanishi.
Xulosa
Buxgalteriya hisobi va audit xizmati
ixtisoslashgan sohalardir, biroq
auditning ko‘lami keng miqyosda buxgalteriya hisobidan kengroqdir, chunki turli
xil aktlar, soliq qoidalari, har bir tarmoq bo`yicha qonunchilik me`yori talablari,
buxgalteriya standartlari va audit standartlarini
bilish bilan bir qatorda
kommunikatsiya qobiliyatlari ham talab qilinadi.
Bundan tashqari, konfidensiallik, yaxlitlik, halollik va mustaqillik, mustaqil
tekshirish usuli bajarilayotganda saqlanishi kerak bo‘lgan asosiy talablardir.
Auditor tomonidan taqdim etilgan ma’ruzalar kreditorlar, aksiyadorlar, investorlar,
etkazib beruvchilar, qarzdorlar, mijozlar, hukumat
va boshqalar kabi moliyaviy
hisobot foydalanuvchilari uchun oqilona qaror qabul qilish uchun foydalidir.
Buxgalteriya hisob-kitoblari kam bo‘lsa-da, u buxgalteriya standartlari,
prinsiplari, konvensiyalari va taxminlarini, shuningdek korxona va tashkilotlar
to`g`risidagi qonunlarhamda ularning faoliyatiga tegishli bo`lgan
nizomlar
qarorlar, farmonlar va soliq qonunchiligini to‘liq bilishni talab etadi. Auditni
o‘tkazish jarayoni faqat buxgalteriya hisob-kitoblari to‘g‘ri amalga oshirilganda
bajariladi uni e’tiborsiz qoldirib bo‘lmaydi.
13
1.3. Auditning turlari va shakllari
Xorijda auditorlik faoliyati rivojlanish bosqichlariga ko‘ra quyidagi turlarga
bo‘linadi:
Dostları ilə paylaş: