A jumaboyev, Z. Mamatov, O‘. A. Xolikulov, sh sh. Yormatov optikadan masalalar to‘plami

a –tirqishkengligi,
b – qo‘shni tirqishlar orasidagi masofa (to‘siq kengligi),
N – l uzunlikdagi tirqishlar soni;

• 
  Difraksion panjaraga nurlar tik tushganda kuzatiladigan Fraungofer difraksiyasida intensivlikning bosh maksimumlar bo‘lish sharti:
  

bu yerda d – difraksion panjara davri, k – bosh maksimum tartib raqami, φ – difraksiya burchagi, ya’ni difraksiyalangan nur yo‘nalishi va panjaraga o‘tkazilgan normal orasidagi burchak;

• 
  Ekranda kuzatilishi mumkin bo‘lgan eng katta tartibli maksimum:
  

• 
  Ekranda kuzatilishi mumkin bo‘lgan jami maksimumlar soni:
  

• 
  Difraksion panjaraning ajrata olish qobiliyati:
  

bu yerda ∆λ – shu panjara yordamida olingan spektrda alohida ko‘rinishi mumkin bo‘lgan , ikki qo‘shni spektral chiziqlar (λ va λ+∆λ) to‘lqin uzunliklari farqi, N – panjaradagi shtrixlar soni, k – difraksion maksimumning tartib raqami.

• 
  Difraksion panjaraning burchak dispersiyasi:
  

bu yerda δφ – to‘lqin uzunligi bo‘yicha δλ ga farq qiluvchi spektral chiziqlar orasidagi burchakli masofa;

• 
  Difraksion panjaraning chiziqli dispersiyasi:
  

bu yerda δl – to‘lqin uzunligi bo‘yicha δλ ga farq qiluvchi spektral chiziqlar orasidagi chiziqli masofa.

• 
  Kichik difraksiya burchaklari uchun:
  

bu yerda F – fokus masofa.

Yorug‘likning qutblanishi

1. 
   Y orug‘lik dielektrikdan qaytganda qaytgan nurning to‘la qutblanish sharti (Bryuster qonuni):
   

bu yerda α_B – tushish (Bryuster) burchagi, n – nisbiy sindirish ko‘rsatkichi;

2. 
   Tabiiy yorug‘lik dielektrikdan qaytganda Frenel formulalari o‘rinli bo‘ladi:
   

,
bu yerda I₀ –tushuyotgan tabiiy yorug‘lik intensivligi, I_⊥ - yorug‘lik to‘lqini kuchlanganlik vektori ning tebranishlari tushish tekisligiga perpendikulyar bo‘lgan qaytgan yorug‘lik intensivligi, I_⊥ - yorug‘lik to‘lqini kuchlanganlik vektori ning tebranishlari tushish tekisligiga parallel bo‘lgan qaytgan yorug‘lik intensivligi, α – tushish burchagi, β – sinish burchagi.

3. 
   Berilgan sirtning qaytarish koeffitsienti:
   

bu yerda n₀ – yorug‘lik tarqalayotgan muhitning sindirish ko‘rsatkichi, n₀ – sirtidan yorug‘lik qaytayotgan muhitning sindirish ko‘rsatkichi.

4. 
   Polyarizator va analizatordan o‘tgan yorug‘lik intensivligi (Malyus qonuni):
   

bu yerda I₀ – analizatorga tushuvchi qutblangan yorug‘lik intensivligi, I – analizatordan o‘tgan yorug‘lik intensivligi, φ – polyarizator va analizator bosh tekisliklari orasidagi burchak.

5. 
   Optik aktiv moddalarning qutblanish tekisligini burish burchagi quyidagilarga bog‘liq:
   

• 
  Qattiq jismlarda
  

bu yerda α –burish doimiysi, l - yorug‘likning modda ichida o‘tgan yo‘li;

• 
  Suyuqliklarda
  

bu yerda - solishtirma burish doimiysi, - suyuqlik zichligi;

• 
  Eritmalar uchun:
  

bu yerda C – optik aktiv moddaning eritmadagi massaviy konsentratsiyasi.

6. 
   Yorug‘likning qutblanish darajasi:
   

bu yerda I_max va I_min– analizator o‘tkazadigan qisman qutblangan yorug‘likning maksimal va minimal intensivliklari.

Yorug‘likning yutilishi

1. 
   Qalinligi l bo‘lgan modda qatlamidan o‘tgan yorug‘lik intensivligi (Buger qonuni):
   

bu yerda I₀ – moddaga tushuvchi yorug‘lik intensivligi, k – yutilish koeffitsienti.

2. 
   Yorug‘likning eritmalarda yutilishi:
   

bu yerda k_l – moddaning birlik konsentratsiyaga to‘g‘ri keluvchi yutilish koeffitsienti, C – eritilgan modda konsentratsiyasi.

3. 
   Eritmaning optik zichligi:
   

4. 
   Yorug‘lik intensivliginin sochilish tufayli kamayishi:
   

bu yerda k' – sochilish koeffitsienti.

5. 
   Yutilish va sochilish bir vaqtda yuz berganda yorug‘lik intensivligining o‘zgarishi:
   

bu yerda .