A jumaboyev, Z. Mamatov, O‘. A. Xolikulov, sh sh. Yormatov optikadan masalalar to‘plami

l– ko‘zgu va tishli g‘ildirak orasidagi masofa,
N – g‘ildirakdagi tishlar soni,
– g‘ildirakning aylanish chastotasi,
­k – g‘ildirak tishlari orasidan yuborilgan yorug‘lik nurining ko‘zgudan qaytib kelguncha burilgan tishlar soni.

6. 
   Yorug‘lik tezligini Maykelson usulida aniqlash:
   

l– ko‘zgu va prizmatik ko‘zgu orasidagi masofa,
– prizmaning aylanish chastotasi,
­k– prizmadan qaytgan yorug‘lik nurining ko‘zgudan qaytib, prizmaning boshqa yoqiga tushgunga qadar burilgan qirralar soni.

7. 
   Dopler effekti:
   

bu yerda c – yorug‘likning vakuumdagi tezligi, ϑ­– yorug‘lik manbaining kuzatuvchiga nisbatan tezligi, θ - kuzatuvchiga bog‘langan sanoq sistemadagi kuzatish yo‘nalishi bilan yorug‘lik manbaining harakat yo‘nalishi ( ) orasidagi burchak.

• 
  Manba kuzatuvchidan uzoqlashayotganda (θ=0):
  

• 
  Manba kuzatuvchiga yaqinlashayotganda (θ=π):
  

Yorug‘lik interferensiyasi

1. 
   Yorug‘likning optik (l_op) va geometrik (l_geo) yo‘llari:
   

, ,

2. 
   Ikki yorug‘lik nurining optik yo‘llar farqi:
   

3. 
   Kogarent nurlarning optik yo‘llar farqi va fazalari farqi orasidagi bog‘lanish:
   

4. 
   Ikki kogarent yorug‘lik nurining qo‘shilishi
   

• 
  Natijaviy amplituda:
  

• 
  Natijaviy intensivlik:
  

5. 
   Maksimumlik sharti:
   

6. 
   Minimumlik sharti:
   

bu yerda _.

7. 
   I kki kogarent to‘lqin interferensiyalanishida ekranda hosil bo‘ladigan ikki qo‘shni interferension yo‘llar orasidagi masofa:
   

l – yorug‘lik manbalaridan ekrangacha bo‘lgan masofa,
d – yorug‘lik manbalari orasidagi masofa.

8. 
   Havoda joylashgan yupqa yassi parallel plastinka yoki yupqa pardaning yuqori va quyi sirtlaridan qaytgan nurlarning optik yo‘llar farqi:
   

• 
  Maksimumlik va minimumlik shartlari:
  

 - maksimumlik sharti;
 - minimumlik sharti.

9. 
   Kichik burchakli yupqa ponasimon pardadagi interferensiya
   

• 
  Ponadagi maksimumlar (minimumlar) orasidagi masofa:
  

• 
  Ponadagi maksimumlar (minimumlar)ning eni:
  

b u yerda λ – ponaga tushuvchi yorug‘likning to‘lqin uzunligi, n – pona moddasiningsindirish ko‘rsatkichi, α – pona uchidagi burchak.

10. 
    Nyuton halqalari:
    

• 
  Qaytgan yorug‘lik uchun qorong‘u (yoki o‘tgan yorug‘lik uchun yorug‘) halqa radiusi:
  

• 
  Q aytgan yorug‘lik uchun yorug‘ (yoki o‘tgan yorug‘lik uchun qorong‘u) halqa radiusi:
  

bu yerda k – halqaning tartib raqami, λ – linzaga tushuvchi yorug‘likning to‘lqin uzunligi, R – linzaning egrilik radiusi;

11. 
    Frenel ko‘zgusi va biprizmalarida interferensiya:
    

Yorug‘lik difraksiyasi

1. 
   Frenel zonalari
   

• 
  Sferik to‘lqinlar uchun k-tartibli Frenel zonasi:
  

• 
  Yassi to‘lqinlar uchun k-tartibli Frenel zonasi:
  

bu yerda a – nuqtaviy yorug‘lik manbaidan doiraviy tirqishgacha bo‘lgan masofa, b – difraksion manzara kuzatilayotgan ekrandan diafragmacha bo‘lgan masofa,λ – yorug‘likning to‘lqin uzunligi.

2. 
   Yakka tirqishdagi difraksiya
   

• 
  Yorug‘lik intensivligining maksimumlik sharti:
  

• 
  Yorug‘lik intensivligining minimumlik sharti:
  

bu yerda a – tirqish kengligi, k – maksimum va minimumning tartib raqami, φ va φ’ – difraksiya burchagi, λ – yorug‘likning to‘lqin uzunligi.

3. 
   Difraksion panjara
   

• 
  Difraksion panjara davri:
  

bu yerda