A k ġ f k a m a L

partlayan mərmilər isə itkilərə səbəb olmadı. Hələ qarşıda 60 km-dən çox 
qarlı  Murovdağ  aşırımı  dururdu.  Ac,  yorğun,  yuxusuz,  şaxtada  qarla 
tamamilə  örtülü  dağa  qalxmaq  demək  olar  ki,  mümkün  deyildi.  Mən 
yeddi  əsgərlə-Allahverdiyev  Vidadi,  Şükürov  Nemət  və  digərləri  ilə-
yaylaq  damlarına  çatanda  artıq  taborun  bölmələri  ayrı-ayrı 
istiqamətlərdən  pərakəndə  şəkildə  Murovdağ  silsiləsinə  qalxırdı.  Bir  az 
yuxarı  qalxdıqdan  sonra  qarın  üstündə  oturub  dincimizi  aldıq  və 
əsgərlərdən  çantalarında  çörək  olub-olmamasını  soruşdum.  Çörək 
olmadığını dedilər və üç ədəd konserv çıxardılar. Mən isə arxa çantamda 
ehtiyat saxladığım  yarım buxanka çörəyi çıxarıb 8 yerə bərabər böldüm 
və  axırıncı  çörək  tikələrini    əsgərlərlə  yeyib  Murovdağa  doğru  hərəkətə 
başladıq.  Gecə    Murova  qalxırdıq.  Hər  tərəfdən  külək  qarı  sovurur, 
dərələrə doldururdu. Biz qarı yara-yara bir-birinin izi ilə hərəkət edirdik. 
Bəzən  qayaların  yarıqlarına,  çökək  yerlərə  yıxılır,  dərələrə  sürüşüb 
düşürdük.  Oradan  çıxana  kimi  taqətimiz  tamam  kəsilirdi.  Bir-birimizə 
kömək edirdik.  Dincimizi alarkən iki-üç dəqiqədən artıq dayandıqda isə 
qurşaqdan aşağı su olan ayaqlarımız donmağa başlayırdı.  
Gecənin  qaranlığında  dağlarda  yolu  itirmiş  əsgər  və  zabitlərə  də 
rast  gəlir, onları  da  çağırıb  toplayır,  öz  dəstəmizə  qoşurduq.  Mən  onlara 
yolu  tanıdığımı  və  gəldiyimiz  yerlə  onları  sağ-salamat  qaytaracağımı 
deyirdim. Ancaq qar işığında uzaqda qaralan dağların zirvəsini səmt tutub 
irəliləyir, digər əsgər və zabitləri öz arxamca aparırdım. Bir az getdikdən 
sonra  mən  də  yolu  itirdim.  Bəzən  qayaların  yarıqlarına  düşür,  tamamilə 
qara  batırdım.  Əsgərlər  köməkləşib  məni  çıxarır,  təzədən  başqa 
istiqamətdə  irəliləyirdik.  Dağa  qalxdıqca  yerimək  daha  da  çətinləşirdi. 
Bəzən  əsgərlər  daha  çox  dayanmaqla  dinclərini  almaq  və  bəzən  də 
yatmaq  istəyirdi.  Amma  mən  onlara  yatmağa  imkan  vermirdim.  Çünki 
çox dayanmaq və ya yatmaq ölüm demək idi. Yeridikcə ayaqqabılarımız 
qarla  dolur  və  qar  əriyərək  ayaqlarımız  su  içərisində  qalırdı.  Hərəkətsiz 
qaldıqda isə şaxta vurarkən ayaqlarımız donurdu. Taqətimiz də yox idi ki, 
bir-birimizə  kömək  edək.  Mən  xeyli  müddət  iz  açaraq  qabaqda 
getdiyimdən  artıq  yorulub  hamıdan  geriyə  qalmışdım.  Könüllü  döyüşçü 
olan İlqar Əliyev cibinə doldurduğu şəkər tozundan bir ovuc mənə  
vermişdi.  Şəkər  tozunu  yalayaraq  gedir,  arxadan  onlara  çatmağa 
çalışırdım. Məndən təqribən 200 metr qabaqda irəliləyən əsgərlərin izi ilə  
gedir,  izi  itirməməyə  çalışırdım.  Külək  qarı  sovurduğundan  izlər  də 
görünməz  olurdu.  Artıq  taqətim  tam  tükənmişdi,  addım  ata  bilmirdim. 
Çantamda ehtiyat üçün saxladığım bir şokaladı çıxarıb yedim ki, gücümü 
bərpa edəm. Yenə də yeriyə bilmədiyimi hiss edərək zabit yoldaşları: 

---

 
205 
Ulu tanrım, xalqımın döyüĢ ruhunu özünə qaytar! 
Adili, Nizamini və İlqarı çağırdım. Bir neçə dəfə çağırdıqdan sonra onlar 
səsimi  eşitdilər  və  mənə  hay  verdilər.  Dedim  ki,  “Yorulmuşam,  məni 
gözləyin”.  Qaranlıqda-ayın  və  qarın  işığında  çətinliklə  addımlayaraq 
onların yanına çatdım. Hamısı dayanıb məni gözləyirdilər. Onların yanına 
çatanda isə dayanmamağı bildirdim. əsgərlər dona bilərdilər. Çünki artıq 
dayanmaq-donmaq demək idi. Gücümüz qalmasa da hərəkət etmək lazım 
idi.  Ayağa  duranda  əsgərlərdən  bir  neçəsinin  qarın  içərisində  yatdığını 
gördüm.  Mən  onları-Vidadini,  Mirzəlini  və  iki  başqa  əsgəri  qaldırmaq 
istədim,  qalxmadılar.  Bu  əsgərlər  donmaq  təhlükəsi  ilə  üzləşmişdilər. 
Aclıq  və  yuxusuzluq  onları  taqətdən  salmışdı.  Mirzəli  isə  silahını 
aparmağı  və  onu  tərpətməməyi  məndən  xahiş  etdi.  Vəziyyət  olduqca 
çətinləşmişdi. Onları heç vaxt burada qoymaq olmazdı. Dəstə isə yenidən 
xeyli bizdən uzaqlaşmışdı. Mən yenidən arxa çantamı açıb orada qalmış, 
axırıncı  beş  ədəd  şokaladı  çıxarıb  əsgərlərə  payladım  və  onları  bir-bir 
ayağa  qaldırdım,  bizdən  xeyli  aralanmış  dəstənin  arxasınca  irəliləməyə 
başladıq. Səhər açılanda Murovun zirvəsinə çatmışdıq. Oradan daş körpü 
adlanan yerə doğru dərə ilə ac və taqətsiz səkkiz saat yol getdik...  
Bu  əməliyyatda  24  nəfər  əsgər  və  polis  acından,  yorğunluqdan 
gələ bilməmiş, dağlarda donub həlak olmuş, 40 nəfərədək əsgər və zabit 
donvurmadan  hərbi  hospitala  müalicəyə  göndərilmiş,  onlardan  bir 
neçəsinin ayağı kəsilmişdi... 
*  *  * 
F.Alışovun rəhbərlik etdiyi ikinci bölük isə qəfildən Bozdu kəndi 
yaxınlığında  ermənilərlə  qarşılaşmış,  kəşfiyyata  göndərilmiş  bölük 
komandiri leytenant Hüseynov Sahib və bölüyün baş çavuşu əsir düşmüş, 
gizir Kamal Hacıyev isə ermənilərin 10-15 metrliyindən onlara qəfil atəş 
açaraq qaçıb xilas olmuşdu. Bununla da bölüyün mühasirəyə düşməməsi 
üçün geriyə çəkilmək əmri verilir.  
Gizir  Kamal  Hacıyevin  dediklərindən:  “Fehruz  Alışovun 
rəhbərliyi ilə bizim bölük Lev kəndinə hücum etməli idi. Taborla ratsiya 
əlaqəsi  kəsildiyinə  görə  biz  Lev  kəndinə  deyil,  özümüzünkülərlə 
birləşmək  üçün  istiqaməti  dəyişib  Bozdu  kəndinə  tərəf  hərəkət  edirdik. 
Qarlı  dağlarla  hərəkət  etmək  olduqca  çətin  idi.  Ərzağımız  tükənmiş, 
yorğunluq və yuxusuzluq taqətimizi əlimizdən almışdı. Yanvar ayının 3-
də  səhər-səhər  Təkəqaya  kəndinin  yaylaq  yerlərinə  çatdıq.  Qarın 
üstündəki izlər və yaylaq damlarındakı közü qalmış ocaqlar bizimkilərin 
bir-iki  saat  əvvəl  burada  olmasının  əlamətləri  idi.  Bozdu  kəndinin 
üstündəki yüksəkliklərdə görünən hərbçilərin bizim döyüşçülər olmasını 
tam  yəqin  etmişdik.  Biz  kəşfiyyatçı  əsgərlərin-İbrahimov  Natiqlə 

---

 
206 
Abdullayev  Yaşarın  gətirdikləri  məlumatlara  inanmayaraq  Bozdu 
kəndində bizim taborun olduğunu yəqin etmişdik. Biz bölüyü kəndin iki 
kilometrliyində saxlayaraq Bölük komandiri, bölüyün baş çavuşu və mən 
kəndə yaxınlaşdıq. Üç yüz metrədək bir məsafədən kəndin üst tərəfindəki 
təpəlikdə görünən hərbçiləri çağırıb kim olmalarını soruşduq. Onlar: “Biz 
Daşkəsən  polisləriyik,  sizinkilər  o  biri  kənddədirlər”-dedilər.  Onların 
özümüzünkülər  olduğuna  tam  inandıq  və  avtomatların  qayışını 
boynumuza keçirib onlara tərəf addımladıq. Onların yanına çatmağa 10-
12  addım  qalmışdı  ki,  birdən  onlar  üstümüzə  qışqıraraq  silahları  yerə 
atmağı  tələb  etdilər.  Yaman  yerdə  axşamladıq,  biz  aldanmışdıq,  onlar 
ermənilər imiş. Bir anlıq dünya başıma fırlandı, nə edəcəyimi bilmədim. 
Hər  şeyin  sonu  olduğunu  yəqin  etdim.  Bölük  komandiri  və  baş  çavuş 
məndən  bir-iki  addım  qabaqda  idilər.  Onların  silahları  yerə  atdıqlarını 
görən ermənilər bizə yaxınlaşmaq istədilər. Elə bu vaxt mənim də üstümə 
qışqırdılar: ”Tı toje brosay orujye”. Mən avtomatın qayışını boynumdan 
çıxardım və guya avtomatı yerə qoymaq istəyirəm. Bir az aşağı əyildim 
və  gizlicə  baş  barmağımla  avtomatın  qoruyucusunu  aşağı  basdım. 
Ermənilər elə bildilər ki, mən də silahımı yerə qoyuram. Artıq iki yolum 
qalırdı:  ya  düşmənə  təslim  olub  min  cür  ağılasığmaz  işgəncələrə  məruz 
qalmaq, ya da düşmənlə axıradək döyüşüb həlak olmaq. Döyüşməyə isə 
heç bir imkan yox idi. Əlimi silaha aparsam məni vuracaqlar.  Ya təslim 
olmaq,  ya  ölüm.  Bütün  bu  fikirlər  avtomatın  qayışını  boynumdan 
çıxararaq  aşağı  əyilərkən-ani  olaraq  ağlımdan  keçirdi  və  mən  ölümü 
üstün tutaraq düşmənin gözləmədiyi bir məqamda onlara tərəf qəfil atəş 
açaraq, yarğana tərəf qaçdım.  Qabaqda gələrək beş-altı addımlığa qədər 
bizə yaxınlaşan ermənilər yerə sərildilər. Qalan ermənilər isə özlərini bir 
anlığa  itirərək,  nə  edəcəklərini  bilmədilər.  Mənə  də  elə  bu  bir  an  lazım 
idi. Qəfil atəşə məruz qalan düşmən özünə gələnədək xəndəyin kənarına 
çatmışdım.  Güllələr  ətrafımda  qarı  sovuraraq  vıyıltı  ilə  hər  tərəfimdən 
ötürdü.  Bütün  bunlar  demək  olar  ki,  bir  neçə  saniyədə  baş  verdi.  Mən 
qaçaraq  özümü  meşəyə  çatdırmaq  istəyirdim.  Elə  bu  vaxt  əlimdəki 
avtomata  dəyən  güllə  onun  qundağını  parçaladı  və  silahı  əlimdən  yerə 
saldı.  Avtomatı  götürməyə  macal  vermədilər.  Mən  xəndəkdən  aşağı 
tullanaraq özümü uçuruma atdım və qarlı dərə ilə aşağı yumalandım. 
Uçurumun  aşağısına  çatanda  bir  an  dönüb  geriyə  baxdım.  Ağacların 
arasından  heç  nə  görünməsə  də  düşmən  hələ  yaxında  idi  və  arxamca 
atılan  saysız-hesabsız  güllələr  ətrafıma  tökülür,  vahiməli  şəkildə 
vızıldayırdı.  Meşəli  uçurumla  gah  yumalanır,  gah  da  durub  qaçırdım. 
Lakin ayağımdakı rezindən olan kimyəvi  mühafizə geyimi mane olurdu. 
Botinkalarımı yolda ocaqda yandırdığımdan kimyəvi mühafizə  

---

 
207