A. K. Xusanov

 
Kenja sinf.
Qanotli hasharotlar-Pterygota
 
Turkum:
Suvaraklar-Blattoidea
 
Vakil:
Qora suvarak-
Blatta orientalis
 
Ilmiy maqsad: 
Hasharotlarning ichki tuzilishini o’rganish, ularning 
qisqichbaqasimonlar va o’rgimchaksimonlar sinflari orasidagi o’xshash hamda farq 
qiluvchi belgilari bilan tanishish.
 
Tarbiyaviy maqsad: 
Hayvonot dunyosini xilma-xilligi haqida ma’lumot 
berish orqali, o‘quvchilarga tabiatni asrash va avaylash tuyg‘ularini o‘rgatish. 
Rivojlantiruvchi maqsad: 
O‘quvchilarni darslik va qo‘shimcha testlar bilan 
mustaqil ishlash ko‘nikmalarini oshirish.

---

133 
Uslub: 
Kichik guruhlarda ishlash, yakka tartibda ishlash.
Jihozlar:
lupalar, binokulyarlar, pintsetlar, skalpellar, 
entomologik 
to’g’nog’ichlar, suv tomizg’ichlar, qaychilar, buyum oynasi, vannachalar, 
ko’rgazmali qurollar, tayyor preparatlar, tarqatma materiallar. Suvarak. 
Mashg’ulotni bajarish: 
1. Efir yordamida o’ldirilgan suvarak chap qo’lda qorin tomoni bilan pastga, 
bosh qismini esa oldingi tomoniga qaratib ushlanadi, keyin tergit va sternitlarning 
yon tomoniga o’zaro birlashgan joyini suvarak tanasining keyingi uchidan boshlab 
oldingi ko’krakkacha ingichka qaychi bilan qirqiladi. 
2. Yuqoridagi usulda suvarakning chap tomoni ham kesiladi. Yon tomon 
kesimlarining ko’krak qismida ko’ndalang kesik bilan tutashtiriladi.
3. Suvarak tug’nog’ichlar bilan bosh va qorin tomonidan vannachaga 
joylashtiriladi. Pintset bilan tergitni oxirgi segmentidan ushlab bir oz ko’tariladi va 
uni ushlab turgan muskullari, traxeyalari qaychi bilan qirqiladi. 
4. Tergitni ajratib olib ichki yuzasini yuqoriga qaratib vannachaga 
to’g’nog’ichlar yordamida mustahkamlanadi va suvarakning ko’p kamerali yuragi 
kuzatiladi. 
5. Malpigi naychalari ichakdan ajratib olinib, buyum oynasiga qo’yiladi va 
ustiga suv tomiziladi. U binokulyar orqali kuzatiladi. 
6. Ovqat hazm qilish va jinsiy organlar sistemasi ajratib olinib, uning 
ortidagi qorin nerv zanjiri kuzatiladi.