A. K. Xusanov

 
Mashg’ulot yuzasidan topshiriq. 
1.
 
Quyidagi jadvalni yuqoridagi ma’lumot bilan izohlang. 
65
-jadval
 
Turkumi 
Vakillari 
Tanasining tuzilishi 
Og‘iz apparati 
Oyog‘ining 
tuzilishi 
 
2.
 
Quyidagi nomlarni rasmdagi kerakli raqamlar bilan izohlang. 
66
-jadval
 
 
Oddiy 
qalqondorning 
tashqi tuzilishi 
Raqamlar 
stigmalari
tana bo’g’imlarining 
tergiti
ikkinchi 
tana 
bo’g’imidagi oyog’i
antennalari
anus
bo’yin qalqoni
jag’oyoqlari;
bosh qismi;
Oyoqlari 
 
 
Talabalar bilimini baholash uchun test topshiriqlari. 
1. Ko’poyoqlilarning ilmiy nomini aniqlang; 
a) Acari
b) L.mactans
c) Tracheata
d) Myriapoda 

---

128 
2. Ko’poyoqlilar nafas olish sistemasi qanday? 
a)
Traxeyalar 
b)
O’pka 
c)
Jabralar 
d)
Teri 
3. Ko’poyoqlilar tana qismlari?
a) Bosh, ko’krak 
b) Bosh, qorin
c) Bosh, gavda 
d) Bosh, ko’krak, qorin 
4. Ko’poyoqlilar tanasini shakli?
a)
Yaproqsimon
b)
Chuvalchangsimon 
c)
Duksimon 
d)
Tasmasimon 
5. Ko’poyoqlilar qon aylanish tizimi qanday?
a) Yopiq 
b) Lakunar 
c) Yo’q
d) Ochiq 
6. Ko’poyoqlilar zaxar bezi qaerda joylashgan?
a)
Akronda 
b)
Laboyoqlarda 
c)
Telsonda 
d)
Pedipalplavrda 
7. Ko’poyoqlilar sinfi vakili 
pauropodlarda
 gavda bo’g’imlar sonini aniqlang; 
 
a) 14 ta
b) 20 ta
c) 30 ta
d) 40 ta 
 
8. Ko’poyoqlilar sinfi vakili 
simfillarda
 gavda bo’g’imlar sonini aniqlang; 
 
a) 14 ta
b) 18 ta
c) 30 ta
d) 40 ta 
 
9. Ko’poyoqlilar sinfi vakili 
laboyoqlilarda
 gavda bo’g’imlar sonini aniqlang; 
 
a) 14 ta
b) 18 ta
c) 181 ta
d) 200 ta
10. Ko’poyoqlilarda oziq qaerda hazm bo’ladi? 
 
a) ingichka ichak
b) o’rta ichak 
c) jigar
d) oshqozon 
Test javoblarini yozing 
67-jadval 
 
S 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
J 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

129 
Nazariy savollar: 
1. Ko’poyoqlilar qanday tuzilgan?
2. Ko’poyoqlilar katta sinfining sinflarini ko’rsating.
3. Oddiy qalqondorning o’ziga xos tuzilish belgilarini ko’rsating. 
Uyga vazifa: 
“Ko’poyoqlilar” haqida mustaqil ish yozing. 
 
28 - Amaliy mashg’ulot. 
Traxeyalilar kenja tipi (Tracheata). Hasharotlar (Insecta) 
sinfi. Vakillar: suvarak, chigirtka yoki qo’ng’izni tashqi tuzilishi.
 
Qora suvarakning sistematik o’rni 
Tip:
Bo’g’imoyoqlilar - Arthropoda 
Kenja tip:
Traxeyalilar-Tracheata 
Katta sinf.
Hasharotlar-Insecta, ya’ni oltioyoqlilar-Hexapoda 
Sinf:
Ochiq jag’li hasharotlar-Insekta-Ectognatha 
Kenja sinf:
Qanotli hasharotlar-Pterygota 
Turkum:
Suvaraklar-Blattoidea 
Vakil:
Qora suvarak-
Blatta orientalis
Ilmiy maqsad: 
Qora suvarak misolida hasharotlar sinfi vakillarining o’ziga 
xos xususiyatlari bilan tanishish. Ular tanasining tuzilishi. Tana bo’limlari. Bosh 
qismi va o’simtalari. Ko’krak segmentlari. Qorin segmenti va grifelkelarini 
o’rganish.
Mashg’ulotning tarbiyaviy maqsadi: 
O’quvchilarning ilmiy dunyoqarashini 
kengaytirish. 
Rivojlantiruvchi maqsad. 
O‘quvchilarni darslik va qo‘shimcha testlar bilan 
mustaqil ishlash ko‘nikmalarini oshirish. 
68-jadval 
Jihozlar 
Tasviriy 
Natural 
Tarqatma materiallar 
Bo’g’imoyoqlilar tipining eng 
muhim vakillari tuzilishi 
tasvirlangan rangli rasmlar 
1.
Suvarakning
 
tashqi va 
ichki tuzilishini aks ettiruvchi 
jadval. 
Bo’g’imoyoqlilar 
tipining ho’l va quruq 
kolleksiyalari 
1.
 
Suvarak 
1.
Qo’l lupalar 
2.
Binokulyarlar
 
3.
Pintsetlar
 
4.
Vannachalar
5.
To’g’irlagich ignalar
6.
Skalpellar
 
7.
Fiksatsiya qilingan suvarak
 
8.
Oq karton qog’oz
Jihozlar:
lupalar, binokulyarlar, pintsetlar, to’g’irlagich ignalar, skalpellar, 
qaychilar, vannachalar, ko’rgazmali qurollar, tarqatma materiallar. Fiksatsiya 
qilingan suvarak, oq karton qog’oz. 
Uslub: 
Kichik guruhlarda ishlash, yakka tartibda ishlash.