A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev



Yüklə 17,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə143/182
tarix21.04.2017
ölçüsü17,41 Mb.
#14975
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   182

RƏSMĐ  STATĐSTĐKA

  –  dövlət  orqanları 

idarələri 

tərəfindən 

statistik 

məlumatların 

mərkəzləşdirilmiş  formada  (qaydada)  yığılması, 

işlənməsi 

 

və 



yayımlanması 

sistemidir. 

Azərbaycan  Respublikasında  statistika  işinə 

mərkəzləşdirilmiş 

təşkilati 

və 


metodoloji 

rəhbərliyi  Azərbaycan  Respublikasının  Dövlət 

Statistika 

Komitəsi 

həyata 

keçirir. 



Dövlət 

Statistika  Komitəsi  sisteminə  Naxçıvan  Muxtar 

Respublikasının  Dövlət  Statistika  Komitəsi  və 

rayon  (şəhər)  statistika  idarələri  (şöbələri) 

daxildir. 

Azərbaycanda rəsmi  statistikasının yaranma tarixi 

1920-ci il iyul ayının 8-i hesab olunur. Belə ki, bu 

tarixdə  N.Nərimanovun  imzası  ilə  Azərbaycan 

Đnqilab 

Komitəsi 

tərəfindən 

statistiklərin 

müvəqqəti  kollegiyası  haqqında  əsasnamə  təsdiq 

edilmişdir.  



 

RƏSMĐ  STATĐSTĐKA  MATERĐALLARI-

NIN  ĐSTEHSALI

  –  statistik  məlumatların 

yığılması, 

işlənib 

hazırlanması, 

bazada 

yerləşdirilməsi,  təhlili  və  yayılması  üçün  zəruri 



olan bütün fəaliyyətlərdir. 

   



RƏSMĐ  STATĐSTĐKA  SĐSTEMĐ

  -  özündə 

ölkənin  sosial-iqtisadi  inkişaf  templərini  və 

proporsiyalarını, 

onun 


digər 

ölkələrlə 

müqayisəsini  və  müasir  dünyanın  vəziyyətini 

xarakterizə edən, statistik məlumatların yığılması, 

işlənməsi və yayılması ilə məşğul olan, iyerarxiya 

(aşağıdan  yuxarıya)  və  funksional  qarşılıqlı 

əlaqədə olan dövlət təşkilatları şəbəkəsidir. 

Sistem 


dövlət 

hakimiyyətini 

və 

bütün 


səviyyələrdən  olan  idarəetmə  orqanlarını,  kütləvi 

informasiya 

vasitələrini, 

elmi 


ictimaiyyəti, 

kommersiya  strukturlarını,  əhalini  və  beynəlxalq 

təşkilatları 

ölkənin, 

onun 

regionlarının, 



iqtisadiyyat  sahələrinin  və  bölmələrinin  sosial-

iqtisadi  inkişafı  məsələləri  üzrə  tam  və  obyektiv 

statistik məlumatlarla təmin edir.  

Sistem  özündə  iki  səviyyəni  birləşdirir:  ölkə  və 

inzibati-ərazi.  Azərbaycan  Respublikasında  ölkə 

səviyyəsində  rəsmi  statistikanı  Dövlət  Statistika 

Komitəsi,  ərazi  səviyyəsində  Naxçıvan  Muxtar 

Respublikası  Dövlət  Statistika  Komitəsi,  rayon 

(şəhər)  statistika  idarələri  (şöbələri)  əks  etdirir. 

Rayon  (şəhər)  səviyyəsində  statistika  orqanları 

məlumatların  ilkin  yığılmasını,  nəzarəti  və 

işlənməsini,  onların  yuxarı  təşkilata  ötürülməsini, 

həmçinin  yerli  idarəetmə  orqanlarının  statistik 

məlumatlarla təmin edilməsini həyata keçirir. 

 

RƏSMĐ  STATĐSTĐKANIN  ƏSAS  PRĐN-

SĐPLƏRĐ

 - beynəlxalq səviyyədə milli statistika 

orqanlarının 

fəaliyyətinin 

müəyyənləşdirilmiş 


 

556 


prinsipləridir.  Đlk  dəfə  AĐK    tərəfindən  1992-ci 

ildə, 


daha 

sonra 


isə 

BMT 


tərəfindən 

təkmilləşdirilmiş 

və 

1994-cü 


ildə 

“Rəsmi 


statistikanın 

əsas 


prinsipləri” 

adlı 


tövsiyə 

xarakterli 

qətnamə 

qəbul 


edilmişdir. 

Bu 


qətnamədə  rəsmi  statistika  orqanlarının  işinin 

əhəmiyyətlilik, obyektivlik və əlverişlilik; peşəkar 

standartlar  və  etika;  hesabat  verimliyi  və 

uyğunluq;  yanlış  istifadənin  qarşısının  alınması; 

rəsmi  statistikanın  mənbələri;  konfidensiallıq; 

qanunvericilik;  milli  əlaqələndirmə;  beynəlxalq 

standartlardan 

istifadə 

edilməsi; 

beynəlxalq 

əməkdaşlıq 

kimi 


prinsiplər 

əsasında 

formalaşdırılması tövsiyə edilir.  

 

RƏSMĐYYƏT  (FORMAL  OLARAQ)



  -  bir 

və  ya  bir  neçə  fəaliyyət  növünü  həyata  keçirən 

hüquqi vahid tərəfindən hökmən yerinə yetirilməli 

olan qayda və bəyannamələrdir.  

 

RĐSKLƏRĐN VƏ XƏRCLƏRĐN ÖDƏNĐL-

MƏSĐ  ÜZRƏ  NƏZƏRDƏ  TUTULMUŞ 

XƏRCLƏR

  –  risk  və  xərclərin  ödənilməsinə 

nəzərdə  tutulmuş  xərclərin  (balansın  tərtib 

olunması tarixinə) qiymətləndirilməsidir. Bu, artıq 

başa  çatdırılmış  və  ya  baş  verməkdə  olan 

hadisələrin 

nəticəsi 

kimi 

ehtimal 


olunan 

xərclərdir. 

Xərclərin 

məqsədi 


dəqiq 

göstərilməlidir,  lakin  bu  xərclərin  nə  vaxt 

aparılması zərurəti məlum deyildir. 

 

RĐYAZĐ  DEMOQRAFĐYA



  –  demoqrafiya 

bölməsidir,  əhalinin  təkrar  istehsalının  kəmiyyət 

və  keyfiyyət  qanunauyğunluqları  demoqrafik 

modellər  tətbiq  etməklə,  riyazi  metodlarla 

öyrənilir. Öz tarixi inkişafında riyazi demoqrafiya 

demoqrafiyanın 

digər 

bölmələrini 



xeyli 

qabaqlayırdı. 

Riyazi 

demoqrafiyanın 



yaradılmasını 

C.Qrauntun 

(1662) 

adı 


ilə 

bağlayırlar.  O,  müasir  anlayışda  ilk  ölüm 

cədvəlini 

qurmağa 


cəhd 

etmişdi. 

Ölümün 

modelləşdirilməsinin  cədvəl  metodları  indiyədək 



təkmilləşdirilir. 

Onlar 


müxtəlif 

demoqrafik 

cədvəllərin  əsasını  təşkil  edir.  1760-cı  ildə 

D.Bernulli  bir  səbəbdən  ölüm  hallarını  istisna 

etməklə,  ölüm  cədvəlləri  modelinə  əlavə  etmişdi. 

Đ.Müre  1764-cü  ildə  ilk  nikah  cədvəlini,  R.Bök 

1886-cı  ildə  ilk  doğum  cədvəlini  qurmuşdu. 

V.Leksis  tərəfindən  tətbiq  edilmiş  əhalinin  qrafik 

modeli 

– 

demoqrafik 



cədvəl 

demoqrafik 

hesablama  metodlarının  formal  əsası  olmuşdu. 

B.Qompersin  işində  (1825)  yaşlaşdığı  ömrün 

dəyişməsinin  analitik  düsturu  və  onun  formal-

məntiqi  əsaslandırılması  var  idi.  Bu  iş  riyazi 

demoqrafiya  inkişafının  başqa  istiqamətlərinin 

başlanğıcı  olmuşdu.  Birinci  istiqamət  –  əvvəlcə 

analitik  formada  demoqrafik  funksiyalar  üçün 

standart  anlayışların  axtarışı,  sonra  isə  rəqəm 

formasında  (ölüm,  doğum,  nikah  və  s.  nümunəvi 

cədvəllər, nümunəvi stabil əhali). Đkinci istiqamət 

–  kauzal  (izahedici)  modellərin  qurulması, 

demoqrafik dəyişənlər arasında məzmunlu əlaqəni 

(qeyri-demoqrafik 

parametrlərdən 

istifadə 

etməklə) 

aşkar 

etmək 


üçün 

çox 


vaxt 

makrosəviyyədə  demoqrafik  prosesləri  elementar 

hissələrə ayırma yolu ilə və mikrosəviyyədə.  

Riyazi  demoqrafiyanın  daha  bir  qolu  –  potensial 



demoqrafiyadır.  Riyazi  demoqrafiya  metodları 

praktiki 

olaraq 

demoqrafiyanın 



bütün 

bölmələrində,  bütün  demoqrafik  proseslərin 

öyrənilməsi 

zamanı 


tətbiq 

edilir. 


Riyazi 

demoqrafiya  metodları  demoqrafik  tədqiqatda:  1) 

əhali 

statistikasının 



məlumatları 

əsasında 

demoqrafik  proseslərin  –  demoqrafik  cədvəllərin 

və ayrıca demoqrafik göstəricilərin alınması üçün, 

göstəricilərin  çoxu  (məsələn,  təkrar  istehsalın 

netto  və  brutto-əmsalları,  gələcək  ömür  orta 

uzunluğu  və  s.)  yalnız  müvafiq  demoqrafik  

modellər çərçivəsində məzmunlu interpretasiya və 

düzgün  qiymətləndirilə  bilər;  2)  demoqrafik 

proseslərin  qanunauyğunluqlarının  öyrənilməsi 

gedişində 

onların 


ayrı-ayrı 

komponentləri 

arasında  əlaqəni  aşkar  etmək,  ölçmək  və  sübuta 

yetirmək  üçün;  3)  əhaliyə  aid  demoqrafik 

proqnoz,  retrospektiv  qiymətləndirmə  və  başqa 

hesablamalar  zamanı;  4)  əhali  haqqında  statistik 

informasiyanın 

toplanması 

üzrə 

vəzifələri 



müəyyən  etdikdə  və  dəqiqləşdirdikdə  tətbiq 

olunur.  

 

RĐYAZĐ GÖZLƏMƏ

 - X təsadüfi kəmiyyətinin 



Y(X) funksiyası üçün müəyyən edilən kəmiyyətdir 

və bu, aşağıdakı kimi ola bilər  

 







=

)

X



MY

 



x

x

p

x

y

)

(



  (X diskret) 

dx

x

f

x

Y

x

)

(



)

(



+∞



 (X fasiləsiz) 

əgər  bu  ifadə  mütləq  bənzərlik  mənasında 

mövcuddursa, onda burada P



= P (X=x), f

x

 (x) – 

isə X kəmiyyətinin paylanma sıxlığıdır. X təsadüfi 

kəmiyyətinin  riyazi  gözləməsi  (orta  kəmiyyəti, 

paylanma mərkəzi) belə ifadə edilir.     

      







=



MX

 



x

x

xp

(X diskret) 



dx

x

xf

x

)

(



+∞



+

  (X fasiləsizdir) 



 

 

557


RĐYAZĐ 

ĐQTĐSADĐYYAT

 

– 

təhlilin, 

proqnozlaşmanın, 

planlaşdırmanın 

gedişində 

iqtisadi proseslərin təsviri və iqtisadi göstəricilərin 

hesablanması  üçün  riyazi  metod  və  modellərdən 

istifadə  edən  iqtisadi  nəzəriyyənin  bir  hissəsi, 

iqtisadi nəzəriyyənin bir istiqamətidir. 

  

RĐYAZĐ  METOD  VƏ  MODELLƏRĐN 



BANKI  (RMMB) 

  sosial-iqtisadi  proseslərin 

müşahidəsi  zamanı  çoxamilli  statistik  təhlil  üçün 

nəzərdə tutulmuşdur. 

 

RĐYAZĐ  METODLAR



    (demoqrafiyada)  – 

demoqrafik  proseslərin  kəmiyyət  və  keyfiyyət 

təhlili üçündür, müxtəlif demoqrafik göstəricilərin 

hesablanmasında  istifadə  olunur:  1)  riyazi 

metodlardan  müxtəlif  demoqrafik  proseslərin 

xarakteristikaları  ilə  əhalinin  tərkibi  və  sayı 

arasında qarşılıqlı əlaqənin təhlilində, başlıcası isə 

demoqrafik  modellər  əsasında  nəzəri  təhlillərdə; 

2)  ayrı-ayrı  kəmiyyət  tədbirlərinin  hesablanması, 

yaxud  təxmini  qiymətləndirilməsi  üçün,  o 

cümlədən  demoqrafik  modellər  (məsələn,  təbii 

artımın  həqiqi  əmsalı,  ölümün  qüvvəsi  və  s.) 

əsasında 

hesablanan 

törəmə 


göstəricilərin, 

həmçinin  əhalinin  və  demoqrafik  proseslərin  bu 

və  ya  digər  səbəbdən  demoqrafik  statistika 

məlumatlarının  toplanması  zamanı  alınmamış 

bilavasitə  xarakteristikaları  üçün  (5-illik  yaş 

qruplarından  çıxış  edərək,  1-illik  yaşlar  üzrə 

məlumatların  müəyyən  edilməsi,  göstəricilərin 

dinamik  sıralarında  boş  yerləri  doldurmaq  və 

onların  ekstrapolyasiyası  və  s.  üçün);  3)  ayrı-ayrı 

demoqrafik  göstəricilər  arasında  əlaqələrin  təhlili 

və  riyazi  təsviri,  həmçinin  proqnozu  üçün 

(məsələn, biometrik təhlil, Brass düsturu). Bundan 

əlavə,  statistika  metodları  çərçivəsində  nəzəri-

ehtimal və riyazi-statistika metodları ayrılır. 

 

RĐYAZĐ  STATĐSTĐKA

  –  elmi  və  təcrübi 

nəticələr əldə edilməsi üçün statistik məlumatların 

riyazi 


metodlarla 

sistemləşdirilməsi, 

işlənib 

hazırlanması  və  istifadə  edilməsinə  həsr  olunmuş 

riyaziyyatın  bir  bölməsidir.  Riyazi  statistikada 

başlanğıc  məlumatların  statistik  işlənməsinin  bir 

çox 

metodları 



bu 

məlumatların 

ehtimallı 

mahiyyətinə  (xüsusiyyətinə)  əsaslanır.  Riyazi 

statistikanın  hipotezlərin  statistik  yoxlanması, 

ehtimalların  bölünməsi  və  ona  daxil  olan 

parametrlərin, dispersiya, reqressiya, korrelyasiya, 

kovariyasiya,  faktor,  klaster  və  digər  çoxölçülü 

təhlil  metodlarının  statistik  qiymətləndirilməsi, 

təsadüfi  proseslərin  təhlilinin  statistik  metodları 

kimi  bölmələri  inkişaf  etmişdir.  Eksperimentlərin 

planlaşdırılması,  keyfiyyət  və  etibarlılığa  statistik 

nəzarət  kimi  metodlar  müasir  riyazi  statistikanın 

mühüm  sahələrindəndir.  Riyazi  statistikanın 

vəzifələrinin  həllində  statistik  məsələlərə  bayes 

yanaşması  (ingilis  alimi  T.Bayes)  böyük  rol 

oynayır.  

 

RĐYAZĐ  STATĐSTĐKA  CƏDVƏLLƏRĐ

  - 


təsadüfi 

kəmiyyətlərin 

müxtəlif 

bölünmə 

funksiyalarının  qiymətlərini,  həmçinin  elementar 

funksiyaların  təsadüfi  ədədi  qiymətlərini  özündə 

birləşdirir.  Statistika  metodlarında  paylanma 

funksiyasından 

xüsusi 


qurulmuş 

meyarlar 

əsasında  statistik  fərziyyəni  yoxlamaq  və  interval 

qiymətləri  sərhədlərinin  təyin  edilməsi  üçün 

istifadə olunur. 

Statistik  meyarların  qurulması  zamanı,  irəli 

sürülmüş  fərziyyəyə  görə  nəzəri  cəhətdən 

paylanması  məlum  olan  və  cədvəllə  verilən 

eksperimental  məlumatlar  əsasında  hesablanan 

hər hansı bir statistika qurulur. Sonra, statistikanın 

hesablanan  qiymətinin,  özünün  nəzəri  cəhətdən 

paylanmasına uyğun olması (parametrlərin verilən 

əhəmiyyət səviyyəsi, sərbəstlik dərəcələrinin sayı 

və  s.  qiymətlərində  paylanması  cədvəl  üzrə 

müəyyən  edilən  kritik  (tənqidi)  qiymətlərin 

müqayisəsi  yolu  ilə)  yoxlanılır.  Əgər  uyğunluq 

yoxdursa, onda fərziyyə qəbul edilmir. 

 

ROTEL

 - 

hərəkət edən vaqon-mehmanxanadır. 

 

RURBANĐZASĐYA

  (ing.  rural  –  kənd  və 



urbanizasiya) – şəhər formaları və həyat şəraitinin 

kənd  yerinə  yayılması  prosesidir;  geniş  mənada, 

urbanizasiya prosesinin tərkib hissəsidir.  

 

RÜSUM  ÖDƏNĐLMƏDƏN  GÖNDƏRĐŞ



 

(...  təyinat  yerinin  adı),  DDU  (Delivered  Duty 

Unpaid  (...  named  place  of  destination))  -    bu 

terminin 

mənası 

odur 


ki, 

satıcı 


gömrük 

rəsmiləşdirilməsindən 

keçməyən 

və 


razılaşdırılmış təyinat yerinə çatdırılmış, nəqliyyat 

vasitəsindən  boşaldılmamış  malı  alıcıya  təhvil 

verir.  Təyinat  ölkəsində  idxal  üçün  yığılan  hər 

hansı  yığımlar  (əgər  buna  ehtiyac  olarsa)  istisna 

olmaqla,  satıcı  malın  bu  yerə  qədər  daşınması  ilə 

bağlı bütün xərcləri və riskləri çəkməlidir (burada 

«yığım» sözü altında gömrük rəsmiləşdirilməsinin 

yerinə 


yetirilməsi, 

həmçinin 

gömrük 

proseduralarının,  gömrük  rüsumlarının,  vergilərin 



və  digər  yığımların  ödənilməsi  üçün  cavabdehlik 

və  məsuliyyət  nəzərdə  tutulur).  Belə  yığımlar, 

həmçinin idxal üçün gömrük rəsmiləşdirilməsinin 

vaxtında  keçməməsi  səbəbindən  yaranan  digər 

xərclər  və  zərərlər  üçün  cavabdehliyi  alıcı 

daşımalıdır. 

Əgər  tərəflər  gömrük  rəsmiləşdirilməsi  üzrə 

riskləri  və  xərcləri,  həmçinin  malın  idxalı  üzrə 

xərclərin  bir  hissəsinin  satıcının  öz  üzərinə 

götürməsini  istəyirlərsə,  o  zaman  bu,  alqı-satqı 



 

558 


müqaviləsinə  müvafiq  əlavədə  dəqiq  qeyd 

edilməlidir.     

Malın 

boşaldılması 



və 

yüklənməsi 

üçün 

cavabdehlik, 



zərərlər 

və 


xərclər 

seçilmiş 

çatdırılma 

yerinin 


kimin 

nəzarəti 

altında 

olduğundan asılıdır. 

Bu  termin  nəqliyyat  növündən  asılı  olmayaraq 

tətbiq  edilə  bilər,  lakin  çatdırılma  təyinat 

limanında  gəminin  bortunda  və  ya  gəminin  yan 

aldığı  körpüdə  yerinə  yetirilirsə,  o  zaman  DES 

(gəmidən  göndəriş)  və  ya  DEQ  (gəminin  yan 

aldığı  körpüdən  göndəriş)  terminlərini  tətbiq 

etmək lazımdır.  

 

RÜSUM  ÖDƏNĐLMƏKLƏ  GÖNDƏRĐŞ



 

(...  təyinat  yerinin  adı),  DDP  (Delivered  Duty 

Paid  (...  named  place  of  destination)  -    bu 

terminin 

mənası 

odur 


ki, 

satıcı 


gömrük 

rəsmiləşdirilməsini 

keçən 

və 


razılaşdırılmış 

təyinat  yerinə  çatdırılmış,  nəqliyyat  vasitəsindən 

boşaldılmamış  malı  alıcıya  təhvil  verir.  Təyinat 

ölkəsinə  idxal  üçün  yığılan  hər  hansı  yığımlar  da 

(əgər  buna  ehtiyac  olarsa)  daxil  olmaqla,  satıcı 

malın daşınması ilə bağlı bütün xərcləri və riskləri 

çəkməlidir  (burada  «yığım»  sözü  altında  gömrük 

rəsmiləşdirilməsinin  yerinə  yetirilməsi,  həmçinin 

gömrük  formallıqlarının,  gömrük  rüsumlarının, 

vergilərin  və  digər  yığımların  ödənilməsi  üçün 

cavabdehlik və məsuliyyət nəzərdə tutulur).  

EXW termini satıcının üzərinə minimal öhdəliklər 

qoyduğu  halda,  DDP  termini  satıcının  üzərinə 

maksimal öhdəliklər qoyur. 

Əgər  satıcı  idxal  lisenziyasının  birbaşa  və  ya 

qismən  alınmasını  təmin  edə  bilmirsə,  bu  termin 

tətbiq edilə bilməz.    

Əgər  tərəflər  idxal  zamanı  ödənilməli  xərclərdən 

bəzilərini  (misal  üçün,  əlavə  dəyər  vergisini) 

satıcının  öhdəliklərindən  çıxartmaq  barəsində 

razılığa  gəliblərsə,  o  zaman  bu,  alqı-satqı 

müqaviləsində dəqiq qeyd edilməlidir.   

Əgər  tərəflər  malın  idxalı  üzrə  bütün  riskləri  və 

xərcləri 

alıcının 

öz 


üzərinə 

götürməsini 

istəyirlərsə,  o  zaman  DDU  termini  tətbiq 

edilməlidir.  Bu  termin  nəqliyyat  növündən  asılı 

olmayaraq  tətbiq  edilə  bilər,  lakin  çatdırılma 

təyinat limanında gəminin bortunda və ya gəminin 

yan  aldığı  körpüdə  yerinə  yetirilirsə,  o  zaman 

DES  və  ya  DEQ  terminlərini  tətbiq  etmək 

lazımdır.    

 


 

559


-S-

Saathesabı məhsuldarlıq ............................. 563 

Saathesabı ödəniş ....................................... 563 

Sadə ailə ..................................................... 563 

Sadələşdirilmiş qaydalar ............................ 563 

Sadələşdirmənin həddi ............................... 563 

Sağ qalanların sayı ..................................... 563 

Sağ qalma ehtimalı ..................................... 563 

Sağlamlıq ................................................... 563 

Sahə ............................................................ 563 

Sahə (idarə) hesabatı .................................. 563 

Sahə (idarə) təsnifatları .............................. 564 

Sahə ............................................................ 564 

Sahə sektoru ............................................... 564 

Sahələr üzrə təhlil ....................................... 564 

Sahələrarası balans ..................................... 564 

Sahələrarası balansın dinamik modeli........ 564 

Sahələrarası balansın kvadrantı .................. 564 

Sahələrarası balansın statistik modeli ........ 565 

Sahələrarası hesabat ................................... 565 

Sahələrarası topdansatış ticarət .................. 565 

Sahibkarliq əminliyi indeksi ...................... 565 

Sahibkar ..................................................... 565 

Sahibkar sosiologiyası................................ 565 

Sahibkarlar bankı ....................................... 565 

Sahibkarlıq fəaliyyəti (sahibkarlıq) ............ 565 

Sahibkarlıq hüququ .................................... 566 

Sair xarici investisiyalar ............................. 566 

Sanatoriya–kurort müəssisəsi ..................... 566 

Sanitar-gigiyenik normalara cavab verməyən 

şəraitdə məşğulluq...................................... 566 

Sanitariya (tibbi) statistikası....................... 566 

Satıcı bazarı ................................................ 566 

Satılan obyektin dəyərinin orta məzənnəsi 566 

Satılma imkanları məhdud olan aktivlər .... 566 

Satılmıiş əmtəələrin qiymətləri .................. 566 

Satılmış kənd təsərrüfatı məhsullarının 

istehsalçı qiymət indeksi ............................ 566 

Satış ............................................................ 567 

Satış xərcləri ............................................... 567 

Satış qiyməti ............................................... 567 

Satış reaksiyası əyrisi ................................. 567 

Satış zamanı qiymətin aşağı düşməsi ......... 567 

Sayğac ........................................................ 568 

Seçim variantları ilə kredit ......................... 568 

Seçmə  xarakteristika ................................. 568 

Seçmə ......................................................... 568 

Seçmə dispersiya ........................................ 568 

Seçmə hissəsinin (payının) xətası .............. 568 

Seçmə məcmu ............................................ 569 

Seçmə məkanı ............................................ 569 

Seçmə müayinənin bazası .......................... 569 

Seçmə müşahidə ........................................ 569 

Seçmə müşahidənin nəticələrinin şamil 

edilməsi ...................................................... 569 

Seçmə səhvinin son həddi .......................... 570 

Seçmə siyahı .............................................. 570 

Seçmə vahidi .............................................. 570 

Seçmələrin əvəzlənməsi ............................. 570 

Seçmənin əsası ........................................... 570 

Seçmənin əsaslarının vəziyyəti .................. 570 

Seçmənin həcmi ......................................... 571 

Seçmənin orta xətası .................................. 571 

Seçmənin payı ............................................ 571 

Sentroqrafik metod .................................... 571 

Senz ............................................................ 571 

Senzuradan keçmiş (kəsilmiş) seçmə ........ 572 

Seriyalı (yuvalı)  seçmə ............................. 572 

Seriyalı istehsal .......................................... 572 

Sertifikat .................................................... 572 

Sertifikatlaşdırılmış məhsul ....................... 572 

Sertifikatlaşdırılmış vasitələrin və 

informatizasiya sistemlərinin sınaqdan  

keçirilməsi .................................................. 573 

Sertifikatlaşdırma ....................................... 573 

Server ......................................................... 573 

Səbəblər üzrə ölüm .................................... 573 

Səciyyəvi (rayonlaşdırılmış)  seçmə .......... 573 

Səfərlər ....................................................... 573 

Səhiyyə sahəsində xidmətlər ...................... 574 

Səhiyyə sistemi .......................................... 574 

Səhiyyə statistikası ..................................... 574 

Səhiyyə, idman və sosial təminat 

xidmətlərinin göstərilməsi ......................... 574 

Səhm .......................................................... 574 

Səhm sertifikatı .......................................... 574 

Səhmdar ..................................................... 574 

Səhmdar cəmiyyəti .................................... 574 

Səhmin nominal sahibi .............................. 574 

Səhmin nominalı ........................................ 575 

Səhmlərə və mənfəətdə iştiraka  hüquqların 

alınmasına ümumi kapital qoyuluşu .......... 575 

Səhmlərin denominasiyası ......................... 575 

Səhmlərin emissiyasi ................................. 575 

Səhmlərin gəlirliliyi ................................... 575 

Səhmlərin kursu ......................................... 575 

Səhmlərin məzənnə indeksi ....................... 575 

Səhmlərin nəzarət paketi ............................ 575 

Səhmlərin satılması və gəlirlərin 

bölüşdürülməsində iştirak hüququnun 

verilməsi .................................................... 575 

Səhmlərin və kapitalda iştirak payının 

satılması ..................................................... 575 


 

560 


Səhmlərin və kapitalda iştirak paylarının 

alınması ...................................................... 576 

Səlahiyyətli nümayəndə ............................. 576 

Səmərəli istehlak büdcəsi ........................... 576 

Sənaye ........................................................ 576 

Sənaye xarakterli iş .................................... 576 

Sənaye istehsalının fiziki həcm indeksi ..... 576 

Sənaye istehsalının iqtisadi səmərəliliyi .... 576 

Sənaye məhsulları istehsalçılarının qiymət 

indeksi ........................................................ 577 

Sənaye məhsullarının buraxılışı ................. 577 

Sənaye məhsullarının çeşidliliyi ................ 577 

Sənaye məhsullarının komplektliliyi ......... 577 

Sənaye məhsullarının ölçü vahidi .............. 578 

Sənaye məhsullarının siyahısı .................... 578 

Sənaye məhsullarının statistik təsnifatı ...... 578 

Sənaye məhsulu.......................................... 578 

Sənaye müəssisələrinin dövriyyə vəsaitləri578 

Sənaye müəssisələrının hazır məhsulu ....... 578 

Sənaye müəssisələrinin işçi heyəti ............. 578 

Sənaye müəssisələrinin qeyri-sənaye 

təsərrüfat subyektləri .................................. 579 

Sənaye müəssisələrinin qruplaşması .......... 579 

Sənaye müəssisələrinin registri .................. 579 

Sənaye müəssisəsinin energetika  

təsərrüfatları ............................................... 579 

Sənaye müəssisəsinin əsas vasitələri .......... 579 

Sənaye müəssisəsinin istehsal gücü ........... 579 

Sənaye müəssisəsinin müəssisədaxili 

dövriyyəsi ................................................... 579 

Sənaye müəssisəsinin sexi ......................... 579 

Sənaye mülkiyyəti ...................................... 579 

Sənaye mülkiyyəti (sahibliyi) obyektlərinin 

hüquqı qorunması ....................................... 580 

Sənaye nümunəsi........................................ 580 

Sənaye prosesi ............................................ 580 

Sənaye statistikası ...................................... 580 

Sənaye tikintisi ........................................... 580 

Sənayedə başa çatdırılmamış istehsal ........ 580 

Sənayedə əmək məhsuldarlığı .................... 581 

Sənayedə əsas fondlardan istifadə .............. 581 

Sənayedə əsas fondların təsnifatı ............... 581 

Sənayedə ixtisaslaşma ................................ 581 

Sənayedə kooperativləşdirmə .................... 581 

Sənayedə satılmış məhsul .......................... 581 

Sənaye-istehsal əsas fondlarının dəyər  

indeksi ........................................................ 581 

Sənayenin xalis məhsulu ............................ 581 

Sənayenin ümumi məhsulu ........................ 582 

Sənəd .......................................................... 582 

Sənəd dövriyyəsi ........................................ 582 

Sənədlər ...................................................... 582 

Sənədləşdirilmiş akkreditiv ....................... 582 

Sənədləşdirilmiş məlumatlar ..................... 582 

Sənətkar ..................................................... 583 

Sərbəst bazar qiyməti ................................. 583 

Sərbəst dövriyyə (tədavül) üçün mal  

buraxılışı .................................................... 583 

Sərbəst peşə ............................................... 583 

Sərbəst tədavül ........................................... 583 

Sərbəst ticarət ............................................. 583 

Sərəncam .................................................... 583 

Sərəncamda qalan gəlir .............................. 583 

Sərəncamda qalan təshih edilmiş gəlir ...... 583 

Sərəncamda olan milli gəlir ....................... 584 

Sərhədə qədər göndəriş .............................. 584 

Sərnişin ...................................................... 584 

Sərnişin axını ............................................. 584 

Sərnişin daşıma statistikası ........................ 584 

Sərnişin vaqonlarında sərnişinlərin sıxlığı . 584 

Sərnişinlərin daşınması .............................. 584 

Sərnişinlərin daşınmasının orta məsafəsi ... 584 

Səs .............................................................. 584 

Sifariş üzrə çəkilişlər ................................. 585 

Sifarişçi ...................................................... 585 

Sifarişçinin materialları və xammalı .......... 585 

Sifarişçinin öz materiallarından hazırlanan 

xammal ...................................................... 585 

Sifarişçi-server texnologiyası .................... 585 

Sifarişlərin daxil olması ............................. 585 

Sığorta ........................................................ 585 

Sığorta agentləri ......................................... 586 

Sığorta auditi .............................................. 586 

Sığorta bazarı ............................................. 586 

Sığorta brokerləri ....................................... 586 

Sığorta edən idarə ...................................... 586 

Sığorta hadisəsi .......................................... 586 

Sığorta qiyməti ........................................... 586 

Sığorta məbləği .......................................... 587 

Sığorta müqaviləsi ..................................... 587 

Sığorta ödəməsi ......................................... 587 

Sığorta statistikası ...................................... 587 

Sığorta şirkətləri tərəfindən qəbul edilmiş 

ümumi sığorta öhdəlikləri .......................... 587 

Sığorta şirkətlərinin ümumi investisiyaları 587 

Sığorta tarifi ............................................... 587 

Sığorta üzvlük haqqı .................................. 587 

Sığorta vasitəçiləri ..................................... 588 

Sığortaçı ..................................................... 588 

Sikkə .......................................................... 588 

Simvollar və sətirlər üzərində       

əməliyyatlar ............................................... 588 

Sınağın planlaşdırılması ............................. 588 

Sınaq marketinqi ........................................ 588 



 

561


Sınaq müşahidələri ..................................... 588 

Sintaksis ..................................................... 588 

Sirk ............................................................. 588 

Sistem proqramçısı ..................................... 588 

Siyahı ......................................................... 588 

Siyahıyaalma materiallarının işlənməsi 

proqramı ..................................................... 588 

Siyahıyaalma müddəti ................................ 589 

Siyahıyaalma proqramı .............................. 589 

Siyahıyaalma vərəqəsi................................ 590 

Siyahıyaalmanın rayonlaşdırılması ............ 590 

Siyahıyaalmanın sayıcısı ............................ 590 

Smeta .......................................................... 590 

Smeta qiymətləri ........................................ 590 

Smeta normativləri ..................................... 590 

Son gəlirlər ................................................. 590 

Son hədd (limit) xərcləri ............................ 590 

Son istehlak ................................................ 591 

Son istehlaka dövlət xərcləri ...................... 591 

Son məhsul ................................................. 591 

Sorğu .......................................................... 591 

Sorğu metodu ............................................. 591 

Sosial  xarakterli ödəmələr ......................... 591 

Sosial ədalət və mənəviyyat ....................... 591 

Sosial xidmətlər.......................................... 591 

Sosial indikatorlar ...................................... 592 

Sosial infrastrukturun iqtisadiyyatı ............ 592 

Sosial minimum ......................................... 592 

Sosial mobillilik ......................................... 592 

Sosial müavinət .......................................... 593 

Sosial ödənişlər və imtiyazlar .................... 593 

Sosial sığorta .............................................. 593 

Sosial sığorta proqramları .......................... 593 

Sosial sığortalar üzrə müavinətlər .............. 593 

Sosial sığortaya ayırmalar .......................... 593 

Sosial sığortaya xərclər .............................. 593 

Sosial siğortaya könüllü ödəmələr və işçi 

qüvvəsinə digər xərclər .............................. 594 

Sosial statistika ........................................... 594 

Sosial təminat ............................................. 594 

Sosial təminat fondları ............................... 595 

Sosial transferlər ........................................ 595 

Sosial turizm .............................................. 595 

Sosial yardim.............................................. 595 

Sosial yardim üzrə müavinət ...................... 595 

Sosial-iqtisadi proqnoz ............................... 595 

Sosioloji metodlar ...................................... 596 

Sövdələşmə valyutası ................................. 597 

Söz .............................................................. 597 

Sözlər üzərində əməliyyatlar ...................... 597 

Spesifikasiya .............................................. 597 

Spot ............................................................ 597 

Spred .......................................................... 597 

Ssuda borcları ............................................ 597 

Standartlaşmanın vasitəli metodu .............. 597 

Stansiyalarda vaqonlarin boşdayanmalarının 

uçotu .......................................................... 597 

Stansiyanın yük dövriyyəsi ........................ 597 

Stasionar əhali ............................................ 597 

Stasionar sosial xidmət idarələri ................ 598 

Stasionar ticarət ......................................... 598 

Stasionar tipli yataqxanalar ........................ 598 

Statistik asılılıq .......................................... 598 

Statistik dəyər ............................................ 598 

Statistik ərazi ............................................. 598 

Statistik formulyar ..................................... 598 

Statistik göstəricilər sistemi ....................... 598 

Statistik göstəricilərin məlumatlar bankı  .. 599 

Statistik hesabatlar ..................................... 599 

Statistik həll nəzəriyyəsi ............................ 599 

Statistik hüdud ........................................... 599 

Statistik informasiya .................................. 599 

Statistik işlər proqramı ............................... 599 

Statistik kənarlaşmalar ............................... 599 

Statistik qərarlar nəzəriyyəsi ...................... 599 

Statistik qiymətləndirmə ............................ 599 

Statistik qrafik ............................................ 599 

Statistik qruplaşdırma ................................ 600 

Statistik metod ........................................... 600 

Statistik metodlar ....................................... 600 

Statistik məcmu ......................................... 601 

Statistik məlumat ....................................... 601 

Statistik məlumatları göndərənlər .............. 601 

Statistik məlumatların elektron işlənməsi .. 601 

Statistik məlumatların mərkəzi bazası ....... 601 

Statistik məlumatların reqlament işlənməsi 

kompleksi ................................................... 601 

Statistik məlumatların teleişləmə sistemi .. 601 

Statistik məlumatların yayılması ............... 602 

Statistik müşahidə obyekti ......................... 602 

Statistik müşahidə obyektlərinin baş 

məcmusu .................................................... 602 

Statistik müşahidə vahidi ........................... 602 

Statistik proqnozlaşdırma metodları .......... 602 

Statistik standart ......................................... 602 

Statistik vahid ............................................ 602 

Statistik vahidlərin dövlət registrinin  

qarşılıqlı fəaliyyəti ..................................... 603 

Statistik vahidlərin dövlət registrinin idarə 

edilməsi sistemi ......................................... 603 

“Statistik vahidlərin dövlət registrinin” 

məlumat bazasının aparılması .................... 603 

Statistik yekun ........................................... 603 

Statistika .................................................... 603 



 

562 


Statistika cədvəli ........................................ 604 

Statistika fəaliyyəti ..................................... 605 

Statistika göstəricilərinin siyahısı .............. 605 

Statistika göstəricisi ................................... 605 

Statistika meyarı ......................................... 605 

Statistika məqsədləri üçün registr .............. 605 

Statistika məlumat-hesablama sisteminin 

texniki vasitələri ......................................... 606 

Statistika müşahidəsi .................................. 606 

Statistika nəşrləri ........................................ 606 

Statistika tədqiqatları.................................. 607 

Statistika uçotu ........................................... 607 

Statistikada müəssisələrin maliyyə 

vəziyyətinə görə qruplaşdırılması .............. 608 

Statistikada seçmə ...................................... 608 

Statistikanın məlumat-hesablama sistemi  . 608 

Statistikanin məlumat-hesablama sistemində 

sorğu statistikası ......................................... 608 

Statistikanin məlumat-hesablama sisteminin 

standartları .................................................. 608 

Strata .......................................................... 608 

Strateji marketinq matrisi ........................... 608 

Struktur biznes statistikası ......................... 609 

Struktur statistikası ..................................... 609 

Struktur tənliyi ........................................... 610 

Strukturun yenidən qurulması .................... 610 

Su ehtiyatlarının vəziyyəti, istifadəsi və 

mühafizəsi statistikası ................................ 610 

Su mühitinin qorunması ............................. 610 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



Subay ......................................................... 610 

Subpodrat fəaliyyətdən olan gəlir .............. 610 

Subpodrat fəaliyyəti ................................... 610 

Subpodrat işləri aparılan müəssisələrin      

sayı ............................................................. 610 

Subpodratçı ................................................ 611 

Subpodratçılara ödənişlər .......................... 611 

Subpodratçılara ödənişlərin həyata  

keçirilməsi .................................................. 611 

Subpodratçılardan alınan gəlir ................... 611 

Subpodratın verilməsi, subpodratçılarla 

müqavilələrin bağlanması .......................... 611 

Sudan davamlı və ardıcıl istifadə ............... 611 

Supermarket ............................................... 611 

Superstruktur .............................................. 611 

Suya atılan son dərəcə yol verilə bilən  

tullantı ........................................................ 611 

Suyun götürülməsi ..................................... 611 

Suyun istehlakı ........................................... 612 

Süd istehsalı ............................................... 612 

Südəmər uşaq ............................................. 612 

Sürət kateqoriyası ...................................... 612 

Sürətləndirilmiş amortizasiya .................... 612 

Sürünün dövriyyəsi .................................... 612 

Svop ........................................................... 613 


 

563


Yüklə 17,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   182




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin