A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev

 

BOŞ  ĐŞ  YERLƏRĐNĐN  SAYI

 

– 

1) 

müəssisədə,  (təşkilatda,  idarədə)  əlavə  tələb 

olunan  işçilərin,  yəni  işə  qəbul  edilə  biləcək 

işçilərin  sayıdır;  2)  təşkilatda  tələb  olunan 

işçilərin  sayı  ilə  ifadə  olunur,  bir  şərtlə  ki,  onlar 

tam məşğulluqla təmin olunsunlar. 

 

 

77

BOŞ  TORPAQ  SAHƏLƏRĐNƏ  ÜMUMĐ 

KAPĐTAL  QOYULUŞU

 

– 

boş  torpaq 

sahələrinin  alınmasını  göstərir.  Alınmış  torpaq 

sahələri  müəssisələrin  hesablarında  kapital  kimi 

nəzərə alınır. 

 

BOŞALTMA MƏNTƏQƏSĐ

 – idxalda AĐ-nın 

sərhədini 

keçmiş 

malların 

fəal 

nəqliyyat 

vasitələrindən boşaldıldığı məntəqədir. 

 

BOŞANMA

  -  nikahın  ləğv  edilməsi  (boşanma) 

nəticəsində 

kəbin 

birliyinin 

dayandırılması 

prosesidir.  Boşanma  səviyyəsi  sosial-mədəni 

normalarla,  nikah  və  qanunvericiliyin  üstün 

formaları ilə müəyyən olunur. Boşanma haqqında 

statistik 

məlumatlar 

boşanmanın 

rəsmiləşdirilməsinə 

dair 

hüquqi 

sənədlərin 

işlənməsinə, 

həmçinin 

əhalinin 

siyahıyaalınmasının 

(müayinəsinin) 

məlumatlarına əsaslanır. Boşanma haqqında rəsmi 

sənəd  kimi,  ədliyyə  orqanlarında  tərtib  olunan  

nikahın  ləğv  edilməsinə  dair  akt  qeydləri  xidmət 

edir. Boşanmanın ölçülməsi üçün boşanma əmsalı 

tətbiq  edilir:  ümumi  -  boşananların  illik  sayının 

əhalinin  ümumi  sayına  nisbəti,  xüsusi  -  illik 

boşananların  sayının  mövcud  cütlüklərin  (ər-

arvadların)  orta  illik    sayına  nisbəti;  kişi  və 

qadınlar  üçün  ayrılıqda  hesablanan  boşanmaların 

yaş  əmsalı;  yaşın  əvəzinə  nikahın  bağlandığı 

andan  onun  davamlılığı,  həmçinin  onlardan 

kumulyativ və yekun əmsalların törəmələri nəzərə 

alındığı,  nikahın  uzunmüddətliliyi  üzrə  boşanma 

əmsalı.    Boşanma  səviyyəsinin  tədqiqatını 

dərinləşdirmək üçün boşanma cədvəlləri qurulur. 

 

BOŞANMA CƏDVƏLLƏRĐ

 – nikahların bəzi 

məcmusunda  nikahın  pozulması  nəticəsində 

onların 

ləğv 

olunmasını 

xarakterizə 

edən 

kəmiyyətlərin  nizamlanmış  ardıcıllığıdır.  Real, 

yaxud  hipotetik  koqortada  boşanma  prosesinin 

riyazi  modeli,  bu  prosesin  axınını  qarşılıqlı 

əlaqədə olan göstəricilər sistemi ilə göstərir. 

Boşanma  cədvəllərinin  hər  göstəricisinə  cədvəlin 

şkalasının  qiymətlərinə  müvafiq  nöqtələr  üçün 

müəyyən demometrik funksiyanın qiymətlər sırası 

kimi,  şkalanın  öz  qiymətlərinə  isə  arqumentin 

qiyməti kimi baxıla bilər. Əhalinin mövcud yaş və 

nikah 

strukturundan 

və 

digər 

demoqrafik 

proseslərdən  asılı  olmayaraq,  boşanma  cədvəlləri 

boşanmanı  təsvir  etməyə,  prosesin  səciyyəvi 

xüsusiyyətlərini aşkar etməyə və müxtəlif əhalidə 

boşanmanı  müqayisə  etməyə  imkan  yaradır.  Đlk 

boşanma 

cədvəlləri 

statistika 

elmində 

Y.A.Korcak-Çepurkovski  tərəfindən  1926-cı  ildə 

qurulmuşdur. 

Boşanma 

cədvəlləri 

demoqrafik 

proseslərin 

ümumi  prinsipləri  üzrə  qurulur.  Đlkin  nisbətdən 

asılı 

olaraq, 

boşanma 

cədvəlləri 

ümumi, 

boşanmaların  sayı  nikah  vəziyyətindən  asılı 

olmayaraq,  əhalinin  ümumi  sayına  nisbətdə 

götürülür  və  xüsusi  cədvəllərə  bölünür.  Burada 

boşanmaların  sayı  nikahda  olanların  sayı  ilə 

müqayisə olunur. 

Ümumi boşanma cədvəlləri 15-70 intervalında yaş 

şkalası 

üçün 

qurulur. 

Ümumi 

boşanma 

cədvəllərinin  əsas  göstəriciləri  öz  aralarında 

aşağıdakı nisbətdə olur: 

k

d

D

k

x

x

k

x

x

⋅

=

+

+

/

/

;        

∑

+

=

x

k

x

x

x

D

D

16

/

/

16

 

Cədvəlin  həm  real,  həm  də  hipotetik  nəsil  üçün 

çıxış  göstəricisi  orta  illik  boşanma  tezliliyidir 

d

x/x+k

  və  orta  hesabla  il  ərzində  boşanmaların 

sayının həmin  yaşda  olan şəxslərin  sayına,  yaxud 

daha  dəqiq  həmin  nəsildən  olan  şəxslərin  x/x+k 

yaş  intervalında  yaşadığı  insan-illərə  nisbət  kimi 

alınır. Bu göstərici yaşa görə boşanma əmsalından 

fərqlənmir.  Ümumi  boşanma  cədvəlləri  tam  –  bir 

illik  yaş  intervalı  ilə  və  qısa  –  illik  və  daha  iri 

intervallarla qurulur.  

Xüsusi  boşanma  cədvəlləri  nikahın  müddəti 

şkalası  üzrə  (y)  qurulur  və  hansısa  real  və  ya 

hipotetik  nikah  koqortasının  boşanmaya  görə 

nikahın  müddəti  artdıqca,  azalmasını  göstərir. 

Lakin  çox  çətin  olduğundan  nadir  hallarda 

hesablanır. 

Xüsusi 

boşanma 

cədvəllərində 

boşanmalara 

digər 

demoqrafik 

proseslərdən 

(ölüm, dul qalma, miqrasiya) ayrı baxılır və buna 

görə  də  xalis  demoqrafik  cədvəl  sayılır.  Bu 

proseslərin hamısı nəzərə alındığı xüsusi cədvəllər 

nikahın ləğv olunması cədvəlləri adlanır. 

Xüsusi boşanma cədvəllərinin əsas göstəriciləri öz 

aralarında aşağıdakı nisbətlərdədir:  

)

1

(

/

k

y

y

y

k

y

d

M

M

+

+

−

=

;  

k

y

y

k

y

y

M

M

D

+

+

−

=

/

;  

∑

⋅

=

+

ω

ω

y

k

y

y

y

k

D

D

/

/

; 

y

y

y

M

D

d

ω

ω

/

/

=

; 

5

,

0

/

/

+

⋅

⋅

=

∑

+

ξ

ω

y

y

k

y

y

y

D

y

k

D

y

. 

Xüsusi  boşanma  cədvəllərinin  çıxış  göstəricisi 

mövcud 

olan 

nikahlar 

d

y/y+k

 

üçün 

y/y+k 

intervalında boşanma ehtimalıdır. Bu, real koqorta 

üçün  ya  nikah  koqortasının  aqibətinin  uzununa 

müşahidə  məlumatları  üzrə,  ya  da  retrospektiv 

müşahidə  yolu  ilə;  hipotetik  koqorta  üçün  – 

birdəfəlik 

müşahidə 

məlumatlarının 

xüsusi 

işlənməsi  nəticəsində,  yaxud  boşanmaların  cari 

uçotu 

üzrə 

məlumatların 

və 

siyahıyaalma 

məlumatlarının  müqayisə  edilməsi  nəticəsində 

alınır. 

 

78 

BOŞANMA  ƏMSALLARI

  –  boşanmalar 

nəticəsində  nikahların  dayandırılmasının  tezliyini 

əks etdirən nisbi kəmiyyətlərdir; müəyyən dövrdə 

boşanma  sayının  müvafiq  əhali  sayına,  yaxud 

boşanma  ilə  nəticələnə  bilən  nikahların  sayına 

nisbəti  kimi  hesablanır.  Boşanmaların  sayı  hansı 

məcmu  ilə  müqayisə  edildiyindən  asılı  olaraq, 

fərqlənir.  Boşanma  əmsalları  bir  neçə  ölkə  üzrə, 

yaxud bir ölkə üzrə müxtəlif vaxta görə müqayisə 

edildikdə, 

boşanma 

əmsalları 

kəmiyyətinə 

boşanmalara  dair  qanunvericiliyin  xüsusiyyətləri 

və onların dəyişə bilən uçot qaydası təsir göstərir. 

 

Ümumi  boşanma  əmsalları  –  verilmiş  dövr  üçün 

boşanmaların  sayının  həmin  dövr  üçün  əhalinin 

orta  sayına  nisbətidir.  Əhalinin  yaş  və  nikah 

strukturundan  asılıdır,  çünki  boşanmaların  sayı 

nikahda  olmayan  böyüklər  və  uşaqlar  daxil 

olmaqla, bütün əhali ilə müqayisə edilir. 

 

Xüsusi  boşanma  əmsalları  –  verilmiş  dövr  üçün 

boşanmaların  sayının  həmin  dövrün  ortalarına 

(çox vaxt siyahıyaalma məlumatları üzrə) mövcud 

nikah  cütlüyünün  orta  sayına  nisbətidir.  Bu 

göstərici  ümumi  boşanma  əmsallarından  daha 

dəqiqdir,  lakin  bu,  nikahda  olanların  yaş 

strukturundan asılıdır; siyahıyaalmalararası illərdə 

nikahda  olanların  sayına  dair  məlumatlar  əldə 

etmək  çətindir.  Bundan  əlavə,  hesablama  bir  o 

qədər  də  yaxşı  müqayisə  olunan  məlumatlara 

əsaslanmır: 

boşanmaların 

sayı 

hüquqi 

rəsmiləşdirilmiş  nikahın  pozulması  hallarının  cari 

uçotu  məlumatlarından,  ailəli  olanların  sayı  isə 

siyahıyaalma  məlumatlarından  götürülür.  Bu 

zaman  isə  sorğu  olunan  insanlar  öz  nikah 

vəziyyətini  özləri  müəyyən  etdiyi  kimi  qeydə 

alınırlar.  

Bəzi  hallarda  boşanma  indeksi  hesablanır 

(V.Đ.Pokrovskinin həyatilik indeksinin analogiyası 

üzrə)  –  verilən  dövr  üçün  boşanmaların  sayının 

həmin dövrdə bağlanmış nikahların sayına nisbəti 

kimi;  bütün  yaşlar  üçün  boşanma  indeksindən 

başqa,  yaşlar  üzrə  boşanma  indeksləri  də 

hesablana  bilər.  Bu  göstəricilərin  kəmiyyətinə 

əhalinin yaş və nikahlıq strukturu, keçmişdə nikah 

və  boşanmaların  dinamikası  təsir  göstərir.  Bu 

göstəricilər  boşanmanın  xarakteristikası  üçün 

yararsızdır. 

  

Yaş  boşanma  əmsalları  –  müəyyən  vaxt  ərzində 

verilmiş yaşda olan kişilərin (qadınların) boşanma 

sayının  həmin  dövrdə  həmin  yaşda  olan  bütün 

kişilərin  (qadınların)  orta  sayına  nisbətidir; 

müxtəlif  yaşda  olan  şəxslərin  boşanma  tezliliyini 

xarakterizə  edir.  Bu  növ  əmsal  boşanma 

cədvəllərinin  qurulması  üçün  əsasdır.  Bütün 

yaşlar 

üzrə 

boşanmanın 

yaş 

əmsallarını 

cəmləşdirərək  yekun  boşanma  əmsalı  alınır.  Bu 

əmsal  nəsildə  (hipotetik,  yaxud  real)  yaşlar  üzrə 

mövcud  boşanma  intensivliliyində  bütün  ömrü 

boyu  boşanmaların  orta  sayını  göstərir.  Hər  iki 

göstərici  əhalinin  nikah  strukturundan,  hipotetik 

nəsil  üçün  yekun  boşanma  əmsalları,  həmçinin 

keçmişdə 

boşanma 

dinamikasında 

və 

boşanmaların 

yaşlar 

üzrə 

bölgüsündəki 

dəyişikliklərdən asılıdır.  

Boşanma 

səviyyəsinin 

daha 

adekvat 

xarakteristikası  yekun  boşanma  əmsallarının 

analoji  hesablanmış  yekun  nikah  əmsalına 

nisbətidir.  Boşanmanın  xüsusi  yaş  əmsalları  – 

müəyyən  vaxt  ərzində  verilmiş  yaşda  olan 

kişilərin (qadınların) boşanma sayının həmin dövr 

üçün həmin yaşda evli (ərdə) olanların orta sayına 

nisbətidir. 

Göstərici 

ümumi 

yaş 

boşanma 

əmsallarına nisbətən daha dəqiqdir, çünki əhalinin 

nikahlıq 

strukturundan 

asılı 

deyil. 

Onun 

hesablanması 

kifayət 

qədər 

informasiyanın 

olmamasına  görə  çətindir,  məlumatlar  yalnız 

siyahıyaalma  ilinə  olur;  onun  kəmiyyətinə 

nikahlıq  tarixi  təsir  edir.  Xüsusi  boşanma 

əmsallarının  maksimal  kəmiyyətləri  kişi  və 

qadınlarda  müxtəlif  yaş  qruplarına  düşür  – 

kişilərdə  25-29  yaşa,  qadınlarda  20-24  yaşa;  yaş 

artdıqca onlar tədricən aşağı düşür. 

 

Nikahın  davamiyyət  müddəti  üzrə  xüsusi 

boşanma  əmsalları  iki  üsulla  hesablanır:  1)  hər 

hansı vaxt dövrü üçün müəyyən nikah müddətində 

boşanma  saylarının  müvafiq  sayda  illər  əvvəl 

bağlanmış  nikahların  nisbəti  kimi;  2)  hər  hansı 

vaxt  dövrü  üçün  müəyyən  nikah  müddətində 

boşanma  saylarının  müvafiq  sayda  illər  əvvəl 

bağlanmış 

nikahlardan 

həmin 

dövrə 

kimi 

saxlanmış  nikahların  sayına  nisbəti  kimi.  Đkinci 

üsulla  hesablanan  boşanma  əmsalları  daha 

dəqiqdir,  çünki  bu  üsul  təkcə  nikahlıq  tarixini 

deyil,  həm  də  koqortada  ölümün,  boşanmanın 

tarixini 

də 

nəzərə 

alır. 

Xüsusi 

boşanma 

əmsallarını  cəmləyərək  nikahın  müddətinə  görə 

birinci,  yaxud  ikinci  üsulla  alınan  nikahlıq 

koqortasında  (hipotetik  yaxud  real)  boşanma 

tezlikləri  göstəriciləri  alınır  və  bəzən  gətirilmiş 

boşanma  saylarının  cəmi  adlandırılır.  Hipotetik 

koqorta  üçün  bu  əmsal  koqortada  ləğv  olunmuş 

nikahların  mümkün  payını  göstərir,  hər  nikah 

ilində, bu təqvim ilində boşanma intensivliyi eyni 

olduqda. 

 

Nikahın  müddəti  üzrə  xüsusi  boşanma  əmsalları 

–  bütün  əmsallardan  daha  dəqiqdir,  xüsusi 

boşanma  cədvəllərinin  qurulması  üçündür.  Onlar 

(başqa  xüsusi  əmsallar  kimi)  boşanma  zamanı 

uşaqların  sayı,  nikah  bağlanan  zaman  ər  və  ya 

arvadın  yaşı,  nikahın  növbəliliyi,  təhsil  səviyyəsi 

və  s.  bu  kimi  amillər  nəzərə  alınmaqla  hesablana 

bilər.  Bu  xüsusi  boşanma  əmsallarının  təxmini 

qiymətləndirilməsi 

üçün 

bir 

sıra 

üsullar 

mövcuddur,  onlar  boşanmanın  kiçik  səviyyədə 

 

79

olduğu  zaman  kifayət  qədər  yaxın  nəticələr  verir. 

Lakin boşanma səviyyəsi, yaxud boşanma təqvimi 

dəyişdikcə  mənzərə  pozulur.  Nikah  müddətinə 

görə  xüsusi  boşanma  əmsalları  üçün  əvvəlcə 

artma, 

sonra 

isə 

tədricən 

aşağı 

düşmə 

səciyyəvidir. 

 

BÖLMƏ

  –  müəssisənin,  təşkilatın  rəsmən 

fərqləndirilmiş  hissəsi  və  onun  üzərinə  qoyulmuş 

vəzifələrin  yerinə  yetirilməsinə  görə  cavabdeh 

olan  işçiləridir.  Bölmələr  onlara  tapşırılmış  işin 

profili  əsasında  fərqləndirilir.  Bölmələrə  şöbələr, 

laboratoriyalar, sexlər, sektorlar aid edilir.  

 

BÖLÜNMƏ

  –  bir  hüquqi  vahidin  bir  neçə 

hüquqi  vahidə  bölünməsinə  dair  demoqrafik 

hadisədir. 

Qeyd:  bölünmə  bölünən  vahidin  mülkiyyətinin 

müxtəlif 

elementlərinin 

digər 

şirkətlərə 

(vahidlərə)  verilməsi  yolu  ilə  həyata  keçirilir, 

ancaq  bu  halda  söhbət  hüquqi  vahidin  ləğv 

edilməsindən getmir. 

 

BRASSIN  ÖLÜM  MODELĐ

  –  ölüm  əyrisini 

təsvir  edən  riyazi  modellərdən  biridir.  Đngilis 

demoqrafı 

U.Brass 

tərəfindən 

1968-1971-ci 

illərdə  hesablamışdır.  Đki  parametri  var  (yaş  və 

sağ  qalanların  sayı)  və  aşağıdakı  növ  funksiyaya 

(“loqit” adlanan) əsaslanır.  

)

/

ln(

5

,

0

)

(

log

0

0

0

x

x

x

x

q

p

p

it

Y

=

=

         (1) 

burada 

0

P

x

=l

x

/l

0

 – 0 yaşdan x yaşadək sağ qalanlar 

(l

x

  –  yaşadək  sağ  qalanların  sayı,  l

0

  –  ölüm 

cədvəlinin köküdür); oq

x

=1–

0

P

x

. Bu, düz loqitdir. 

Ona  əks  olan  logit(oq

x

)dir  və  logit(

0

P

x

)=  –

logit(oq

x

). 

0

P

x

-dən  fərqli  olaraq  Y

x

  funksiyası  =  –∞  və  +∞ 

arasında  müxtəlif  qiymətdə  ola  bilər.  Brassın 

empirik  təyin  etdiyi  kimi,  x  və 

0

P

x

  imkanların 

loqit-transformasiyası  x  və 

0

P

x

  arasında  asılılıq 

xətti transformasiyaya gətirib çıxarır, yəni:  

Y

x

=a+βγ’

x

           (2) 

burada α və β – parametrlər, Y

x

 – öyrənən cədvəlin 

loqitləri  (transformasiya  edilmiş 

0

P

x

  oxu),  γ’

x

  – 

standart cədvəlin loqitləri (transformasiya edilmiş 

yaş  oxu).  Standart  kimi,  tədqiqat  məqsədlərinə 

yararlı  olan  istənilən  cədvəldən  istifadə  oluna 

bilər.  Lakin  geniş  miqyaslı  müqayisələr  üçün 

adətən  “Brassın  ümumi  standartı”,  yaxud  onun 

modifikasiyaları tətbiq olunur.  

Modelin (2) parametrləri istənilən xətti reqressiya 

tənliyi  əmsallarının  mənasını  daşıyır.  α  parametri 

–  ümumi  ölüm  səviyyəsinin  indikatorlarından 

biridir.  Ölümün  bir  əyrisinin  digərinə  nisbəti 

yuxarı  və  aşağı  olduğunu  göstərir.  β  parametri 

ölüm  əyrilərinin  əyrilməsini  ölçür  və  bununla  da 

onlar  arasındakı  keyfiyyət  fərqlərini  göstərir.  XX 

əsrdə  ömür  uzunluğunun  artması  ilə  ölüm 

əyrisinin profili V-dan J-formayadək dəyişirdi. Bu 

da uşaq yaşlarında (o cümlədən körpə ölümünün) 

daha  sürətlə  aşağı  düşməsi  ilə  bağlıdır.  β 

parametrini  ölüm  əyrisinin  V  yaxud  ölçüsü  kimi 

təfsir etmək olar (β kəmiyyəti nə qədər çox olursa, 

bir  o  qədər  ölüm  əyrisi  J  olur).  Brassın  ölüm 

modeli  ənənəvi  sahələrdə  tətbiq  olunur:  ölümün 

təhlili  və  proqnozu,  natamam  informasiya 

əsasında  sağ  qalma  cədvəllərinin  qurulması, 

əhalinin 

və 

ölümlərin 

uçot 

keyfiyyətinin 

diaqnostikası.  Brassın  ölüm  modeli  əsasında 

işlənilmiş  demoqrafik  xarakteristikaların  dolayı 

yolla  qiymətləndirilməsi  üçün  bir  sıra  metodlar 

mövcuddur. Bu sahədə Brassın ölüm modeli Koul 

və Demenin modelləri kimi tez-tez tətbiq olunur.  

 

BROKER

 – müştəri hesabına alver edən və buna 

görə komisyon mükafatı alan birja alverçisi və ya 

vasitəçisidir.  Adətən,  agent  komissiya  və  ya 

tapşırıq  müqaviləsi  əsasında  fəaliyyət  göstərirlər. 

Brokerlər  alıcı  və  satıcı  arasında  əlaqə  yaradaraq 

ticarət  sövdələşməsi  bağlanmasını  təmin  edirlər. 

Broker  rolunda  ayrı-ayrı  şəxslər,  firmalar  və 

təşkilatlar çıxış edə bilərlər. 

 

BROKER  KONTORU  (FĐRMASI)

  –  birja 

bazarında  və  ya  birja  bazarından  kənarda  olan 

vasitəçi təşkilatdır. 

 

BRONUN  LƏĞV  EDĐLMƏ  TARĐXĐ

  - 

bronlaşdırılmış  nömrə  istifadə  edilmədikdə,  onun 

yenidən satışa qaytarılması tarixidir. 

 

BRUTTO ÇƏKĐ

 – konteyner və digər nəqliyyat 

avadanlıqlarının 

çəkisi 

istisna 

olmaqla, 

qablaşdırma  materialının  çəkisi  daxil  olmaqla 

əmtəənin çəkisidir. 

 

BUL  CƏBRĐ

  -  cəbrin  bir  sahəsidir.  Bul  cəbri 

ikili  ədədlər  üzərində  olan  bütün  əməlləri  həyata 

keçirməyə  imkan  verir.  Fiziki  olaraq  bunu 

elementar  oyuqlar  şəbəkəsi  (ventillər)  vasitəsi  ilə 

reallaşdırmaq  olur.  Đkili  hesabdan  istifadə  edərək, 

istənilən  ədədi  kodlaşdırmaq  olar  (deməli, 

istənilən  simvolu  və  əməliyyatı)  və  yaxud  sadə 

fiziki  cihazlar  sxemindən  ibarət  olan  qurğudan 

istifadə  etməklə,  istənilən  hesabi  və  məntiqi 

əməllərin yerinə yetirilməsinə nail olmaq olar. 

 

BURAXILIŞ  KOMPLEKSĐ

  –  energetika, 

nəqliyyat 

və 

anbar 

təsərrüfatı, 

rabitə, 

meydandaxili  mühəndis  kommunikasiya,  abadlıq 

və  digər  obyektlərin  tikintisinin  və  ya  onun 

növbələrinin  hissəsi  hesab  edilən  əsas  istehsal  və 

yardımçı  təyinatlı  obyektlər  (və  ya  onların 

hissələri) 

qrupudur. 

Buraxılış 

kompleksinin 

 

80 

tərkibi və həcmi layihə təşkilatının sifarişçi və baş 

podratçı ilə razılaşması üzrə müəyyən olunur.  

 

BÜDCƏ

  –  dövlət  hakimiyyəti  orqanlarının 

funksiyalarının 

təmin 

edilməsi 

üçün 

pul 

vəsaitlərinin yaranması və xərclənməsi formasıdır.