A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev



Yüklə 17,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə85/182
tarix21.04.2017
ölçüsü17,41 Mb.
#14975
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   182

 

İSTEHSAL  KOOPERATİVİ  (ARTELİ)

  - 


birg

ə istehsal və ya digər təsərrüfat fəaliyyəti üçün 

(istehsal, emal, s

ənaye, kənd təsərrüfatı  və  ya 

dig

ər məhsulun  satışı,  işlərin yerinə  yetirilməsi, 



ticar

ət, məişət xidməti, digər xidmətlərin 

göst

ərilməsi) vətəndaşların şəxsi əmək və ya digər 



iştirakına  və  onların  üzvlərinin  (iştirakçılarının) 

əmlak 


şəklində 

üzvlük öd

əmələrinin 

birl


əşdirilməsinə  əsaslanan üzvlük  əsasında 

könüllü birliyidir. 



 

İSTEHSAL  MƏSRƏFLƏRİ

  –  m

əhsul və 

xidm

ətlərin istehsalına sərf edilən əmək və vəsait 



m

əsrəflərinin pulla ifadə olunan məcmusudur.  



 

İSTEHSAL  OLUNAN  AKTİVLƏRƏ 

QOYULAN  İNVESTİSİYALAR

  – 

əsas 


kapitala 

investisiyaları, maddi dövriyyə 

vasit

ələrinin  ehtiyatlarını,  qiymətliləri özündə 



birl

əşdirən  kapital  yaradan  investisiyaların  bir 

hiss

əsidir. (Maddi dövriyyə 



vasit

ələrinin 

ehtiyatları, yenidən  işlənənə, satılana və  ya digər 

vasit


ələrlə  istifadə  edilməsinə  qədər müəssisənin 

s

ərəncamında  olan  məhsul  ehtiyatlarından, 



h

əmçinin istifadə  və  ya növbəti emalsız  alınıb-

satılması  üçün  nəzərdə  tutulmuş  məhsul 

ehtiyatlarından  ibarətdir. Buraya xammal və 

materiallar,  natamam  istehsal,  hazır  məhsul, 

alınıb-satılma üçün əmtəələr daxildir. Qiymətlilər 

d

əyərin  saxlanması  vasitəsi kimi istehsal və 



istehlak m

əqsədləri üçün istifadə  edilməyən 

əhəmiyyətli dəyərli  malları  özündə  əks etdirir. 

Onlar qiym

ətli metal və  daşlardan,  zərgərlik 

m

əmulatlarından,  incəsənət  əsərlərindən və  s. 



ibar

ət olur.) 



 

İSTEHSAL OLUNMAYAN AKTİVLƏR

  – 


t

əbii mənşəyə  malik olan və  yaxud MHS-də 

isteh

sal  prosesi  kimi  baxılmayan  fəaliyyət 



n

əticəsində  insan tərəfindən  yaradılan  qeyri-

maliyy

ə aktivləridir. 



 

İSTEHSAL OLUNMAYAN AKTİVLƏRƏ 

QOYULAN  İNVESTİSİYALAR

  –  istehsal 

prosesinin n

əticəsi olmayan aktivlərə  yönəldilən 

kapital 

əmələ gətirən investisiyanın bir hissəsidir. 

Torpaq,  yeraltı  sərvətlər,  yetişdirilməyən (təbii) 

bioloji  ehtiyatlar,  su  ehtiyatları  kimi  istehsal 

olunmayan aktivl

ərin  təbii aktivləri və  istehsal 

prosesi il

ə əlaqədar olaraq tərtib olunan və  dövri 

olaraq bir institutsional vahidd

ən digərinə  keçən 

istehsal olunmayan qeyri-maddi aktivl

ər - hüquqi 

formaları fərqləndirilir.  



 

İSTEHSAL  OLUNMUŞ  AKTİVLƏR

  – 

MHS-d


ə  istehsal  prosesi  kimi  baxılan  fəaliyyətin 

n

əticəsi olan, qeyri-maliyyə aktividir. 



 

 

327 


İSTEHSAL 

PROSESİNƏ 

XİDMƏT 

GÖSTƏRƏN  ENERJİ  AVADANLIĞININ 

GÜCÜ

  – 


enerji  avadanlıqlarının  müəyyən  işləri 

yerin


ə  yetirmək qabiliyyətini xarakterizə  edən 

göst


əricidir. Aşağıdakı düsturla hesablanır: 

G

i.p.



 = G

i.m.


+G

e.m.


+G

e.a. 


burada G

i.p. 


-  istehsal prosesin

ə  xidmət göstərən 

enerji avadanlığının gücünü; G

i.m. 


– bilavasit

ə işçi 


maşını  və  zavoddaxili nəqliyyatlara xidmət 

göst


ərmək üçün fəaliyyət göstərən ilkin 

müh


ərriklərin gücünü; G

e.m.


elektrik 

müh

ərriklərinin gücünü və  G



e.a. 

–  elektrik 

aparatlarının gücünü göstərir. Bu düstur mexaniki 

ötürücül


ərin güclərini (G

i.m


)

 

v



ə  elektrik 

ötürücül


ərinin güclərini (G

e.m.


+G

e.a.


)

 

ayırmağa 



imkan verir. 

 

İSTEHSAL TƏHLİLİ 

–  eyni tipli istehsal v

ə 

ya eyni tipli sah



ələrin vahidlərinə  yönəldilmiş 

iqtisadi t

əhlil metodudur. Ancaq gələcəkdə  xalis 

statistik quruluşlu olacaq eyni tipli istehsal vahidi, 

bir  qayda  olaraq,  müşahidə  üçün  uyğun  vahid 

hesab edilmir. Bel

əliklə, yekun məhsul  yalnız 

müxt


əlif  əməliyyatlar yolu ilə  ayrı-ayrı  vahidlər 

s

əviyyəsində  ümumilikdə  hesablana bilər. 



M

əhsulları  təsnifləşdirmək  üçün  aşağıdakı 

t

əsnifatlardan istifadə  edilir:  İqtisadi  Fəaliyyət 



Növl

əri üzrə  Məhsul  Təsnifatından,  kombinə 

edilmiş 

(birləşdirilmiş) 

nomenklaturadan 

(beyn


əlxalq 

adı 


CN), 

H

armonlaşdırılmış 



Sistemd

ən (HS), Məhsul  Növləri  Təsnifatından 

(CPC, CPA). 

İstehsal  üzrə  təhlili sahələr üzrə  təsnifatdan 

f

ərqləndirmək vacibdir. 



 

İSTEHSAL  TİKİNTİSİ

 

– 



tikilib  başa 

çatdırıldıqdan  və  istifadəyə  verildikdən sonra: 

s

ənayedə, tikintidə, kənd təsərrüfatında, 



n

əqliyyatda, rabitə  sahəsində  və  s. fəaliyyət 

göst

ərəcək obyektlərin tikintisidir. 



 

İSTEHSAL TULLANTILARI

  –  m

əhsulların 

hazırlanması  prosesində  əmələ  gələn və  ilkin 

materialların istehlak xüsusiyyətlərini (kimyəvi və 

fiziki) tam v

ə ya qismən itirmiş xammal, material, 



yarımfabrikat  qalıqlarıdır.  Onlara,  istehsal 

prosesinin m

əqsədi hesab edilməyən,  xammalın 

fiziki-kimy

əvi  emalından,  həmçinin  faydalı 

qazıntıların çıxarılması və zənginləşdirilməsindən 

alınmış  məhsullar; texnoloji qaz və  çirkab su 

tullantılarının  təmizlənməsində  tutulan maddələr 

daxildir.  İstehsal  tullantıları  istifadə  edilən və 

istifad


ə  edilməyən  tullantılara  bölünür.  İstifadə 

olunmayanlara  hal-

hazırda  müxtəlif səbəblərə 

gör

ə  tətbiqi (istifadəsi)  tapılmamış    tullantılar 



aiddir.  Tullantıların  tərkibinə  xammalın  fiziki-

kimy


əvi  emalı, faydalı qazıntıların çıxarılması və 

z

ənginləşdirilməsi nəticəsində  əsas məhsulla 



b

ərabər yaranan əlavə məhsullar aid edilmir. 



Statistikada 

istehsal 

tullantıları 

konkret 


tullantıların növləri və onların mövcudluğu, daxil 

olması,  istifadəsi  (işlədilməsi), təmizlənməsi və 

m

əhv edilməsi  (basdırılması,  anbara  yığılması) 



üzr

ə  natura ifadəsində  öyrənilir. Məhsulun  uçotu 

v

ə  maya dəyərinin  kalkulyasiyası  (hesablanması) 



praktikasında istehsal tullantıları  qayıdan (təkrar 

xammal) v

ə  qayıtmayan  tullantılara  bölünür. 

Qayıdan  tullantıların  dəyəri (mümkün istifadə  və 

satış  qiymətləri  üzrə) məhsul  istehsalına  sərf 

olunmuş  xammal  və  əsas  materialın  dəyərindən 

(m

əhsulun maya dəyəri) çıxılır. Ehtiyatlara qənaət 



v

ə  ətraf  mühitin  qorunması  nöqteyi-nəzərindən, 

bütün  növ  istehsal  tullantılarının  kompleks 

istifad


əsini təmin edən  tullantısız  (az  tullantılı) 

texnologiyanın tətbiqi mütərəqqi hesab edilir.  



 

İSTEHSAL  VAHİDİ

  -  mal v

ə  xidmətlərin 

istehsalı  üçün  əmək və  kapital, mal və  xidmət 

m

əsrəflərini həyata keçirən institusional vahidin 



r

əhbərliyi və  cavabdehliyi  altında  öz  iqtisadi 

f

əaliyyətini həyata keçirən vahiddir. 



 

İSTEHSAL  VAHİDİNİN  SON  MƏHSUL 

VƏ  NATAMAM  İSTEHSAL  EHTİYAT-

LARININ  DƏYİŞMƏSİ

  –  hesabat dövrünün 

birinci v

ə  axırıncı  günləri  arasında  vahidin 

istehsal etdiyi, lakin h

ələlik  satılmamış    son 

m

əhsul  ehtiyatlarının  dəyişməsi və  ya natamam 



istehsalın dəyərinin dəyişməsidir. 

Bu m


əhsula müəssisənin  (vahidin)  xammalından 

üçüncü şəxslər üçün hazırlanmış hazır məmulatlar 

daxil  edilir,  bu  istehsal  olunmuş  məmulatlar 

üçüncü t


ərəfin mülkiyyəti olsa belə. Sahibi vahid 

hesab edil

ən  əmtəələr və  üçüncü  şəxsin 

xammalından  istehsal  olunmuş  əmtəələr  bu 

m

əhsula  daxil  edilmir.  İstehsal  olunmuş,  lakin 



satılmamış  sənaye və  qeyri-sənaye növlü 

xidm


ətlər daxil edilir. 

Ehtiyatlar istehsal x

ərcləri üzrə qiymətləndirilir və 

amortizasiya n

əzərə alınmır. 

 

İSTEHSAL  VASİTƏLƏRİ



  –  m

əhsulların 

istehsalı  prosesində  istifadə  edilən və  əmək 

prosesi amill

ərindən hesab edilən maddi 

elementl


ərin məcmusudur.  İstehsal  vasitələri 

istehsalda yerin

ə  yetirdiyi  roldan  asılı  olaraq, 

əmək vasitələrinə və əmək əşyalarına ayrılır.  



Əmək vasitələri  öz dəyərlərini məhsula tədricən 

aşınaraq,  hissə-hissə,  əmək  əşyaları  isə  –  bir 

istehsal dövrü 

ərzində  dərhal keçirirlər.  İstehsal 

vasit

ələri (əsas fondlar və  dövriyyə  vasitələri) 



qeyri-istehsal vasit

ələrindən (torpaq, su və  təbii 

ehtiyatlar,  meşə  və  s.) fərqli olaraq, dəyər 

qiym


ətinə malikdirlər. 

 

328 


İSTEHSAL 

VƏ 

İDXALA 

GÖRƏ 

SUBSİDİYALAR

  -  

əssisələrin cari istehsal 

f

əaliyyəti ilə  əlaqədar olaraq dövlət tərəfindən 



veril

ən və  qaytarılmayan  cari  ödəmələrdir.  Əsas 

kapitalın yığımını maliyyələşdirmək üçün nəzərdə 

tutulmuş  qaytarılmayan  investisiya  qoyuluşları 

buraya daxil edilmir v

ə  kapital transferlərə  aid 

edilir. İstehsal və idxala subsidiyalar məhsula görə 

subsidiyalardan v

ə  istehsala görə  digər 

subsidiyalardan ibar

ətdir.  

M

əhsula görə  subsidiyalar  -  adətən, rezidentlər 



t

ərəfindən istehsal edilən,  satılan  və  ya idxal 

edil

ən  əmtəə  və  xidmətlərin  miqdarına  və  ya 



d

əyərinə mütənasib olaraq ödənən subsidiyalardır. 

M

əsələn, müəssisələrin istehsal etdiyi məhsulun 



satış  qiymətinin orta istehsal xərclərindən  aşağı 

t

əyin edilməsi nəticəsində  baş  verən daimi 



z

ərərlərə  görə  dövlət büdcəsindən müntəzəm 

öd

əmələr, ixrac və  idxal  subsidiyaları  və  s. 



bunlara aiddir.  

İstehsala  görə  digər subsidiyalara istehsal 

amill

ərindən istifadə  edilməsi ilə  əlaqədar olaraq 



əssisənin dövlətdən aldığı subsidiyalar daxildir 

v

ə onların əsas növləri aşağıdakılardır:  



şəxslərin xüsusi kontingentinin (əlillərin, 

oxuyanların və s.) əməyindən istifadə ilə əlaqədar 

olaraq öd

ənilən subsidiyalar;  

- dig


ər istehsal amillərindən istifadə etməklə bağlı 

olan subsidiyalar (m

əsələn, müəyyən xammal, 

enerji v


ə 

s. növl


ərindən istifadənin 

stimullaşdırılması üçün subsidiyalar);  

ətraf mühitin çirkləndirilməsini azaltmaq üçün 



subsidiyalar (m

əsələn, istehsal tullantılarının əlavə 

emalının dəyərinin ödənilməsi üçün subsidiyalar).  

 

İSTEHSAL ZƏDƏLƏNMƏSİNİN SƏVİY-

YƏSİ  VƏ  YA  İSTEHSAL  ZƏDƏLƏN-

MƏSİNİN  TEZLİYİ  ƏMSALI

  –  istehsalda 

bir gün v

ə daha  çox əmək qabiliyyətini itirməklə 

v

ə ölümlə nəticələnən hadisələrə məruz qalanların 



ümumi  sayının  hesabat  ilində  işləyənlərin orta 

siyahı  sayına  bölünməsi yolu ilə  hesablanır. 

Alınmış  nəticə  1000-ə  vurulur. Ölümlə 

n

əticələnmiş istehsal zədələnməsinin səviyyəsi də 



oxşar qaydada hesablanır. 

 

İSTEHSALA  DİGƏR  VERGİLƏR

 

– 



əyyən iqtisadi fəaliyyət növü ilə məşğul olmaq, 

t

əbii materiallardan və  ya  ehtiyatlardan,  işçi 



qüvv

əsindən istifadə  etmək hüququna görə 

öd

ənilən vergiləri ifadə  edən, MHS-də  tətbiq 



olunan termindir. Bel

ə vergilərə peşə lisenziyaları, 

əsas fondlara, əmək  ehtiyatlarına  və  s. görə 

vergil


ər aiddir. 

 

İSTEHSALA  XƏRCLƏRİN  UÇOTU  -



 

şirkətin idarə  edilməsi üçün zəruri  olan  faydalı 

m

əlumatların  təqdim edilməsinə  imkan verən 



mühasibat uçotu metodudur. 

 

İSTEHSALA MALİYYƏ YARDIMLARI 

– 

yardım  növü  olub,  istehsalçıya  mövcud  fəaliyyət 



növün

ə  kömək məqsədi ilə  dövlətin verdiyi 

öd

ənişdir.  İstehsala  olan  maliyyə  yardımının 



ölçüsü buraxılan məhsulun dəyəri ilə birbaşa bağlı 

deyildir,  yalnız  fəaliyyət növündən  asılıdır. 

M

əsələn, əlillərin əməyinə, iqtisadi zəif istehsala, 



istehsalın  xüsusi  şəraitinə  maliyyə  yardımları 

göst


ərilə bilər. 

 

İSTEHSALA  VERGİLƏR



 

– 

bilavasit

ə 

m

əhsul və xidmətlərin  istehsalı  ilə əlaqədar olan, 



vergil

ər qrupunu ifadə  edən, MHS-də  tətbiq 

olunan termindir. 

İstehsala  vergilərdən və 



istehsala dig

ər vergilərdən ibarətdir. 

 

İSTEHSALAT 

ZƏDƏLƏNMƏSİNİN 

STATİSTİKASI 

–  x

əstələnmə  statistikasının 

bir bölm

əsidir.  İstehsalat  zədələnməsinin 

k

əmiyyət  xarakteristikasını:  istehsalatla  məşğul 



olark

ən bədbəxt hadisələr nəticəsində 

z

ərərçəkmişlərin,  eyni  zamanda  axırı  ölümlə 



qurtaranların sayı, istehsalatda zərərçəkmişlərin iş 

qabiliyy


ətli olmadığı günlərin sayını öyrənir. 

 

İSTEHSALÇI



  –  mülkiyy

ət  formasından  və 

t

əşkilati-hüquqi formasından asılı olmayaraq, satış 



üçün mal istehsal ed

ən idarə, müəssisə, təşkilat və 

ya sahibkardır. 

 

İSTEHSALATDA 

ZƏDƏLƏNMƏNİN 

AĞIRLIQ  ƏMSALI

  –  hesabat dövründ

ə  baş 

vermiş 

bədbəxt hadisələr nəticəsində 



z

ərərçəkənlərin  sayının  əmək qabiliyyəti  itirilmiş 

adam-günl

ərin  ümumi  sayına  nisbətidir. Bu 

göst

ərici bir zərər çəkənə  düşən əmək qabiliyyəti 



itirilmiş günlərin sayı kimi hesablanır.     

 

İSTEHSALÇI  MÜƏSSİSƏNİN  QİYMƏTİ



 

əmtəənin  satılmasına  (xidmətin göstərilməsinə) 



gör

ə  istehsalçının  aldığı  qiymətdir. Adətən, 

gönd

ərmənin franko-stansiya qiyməti kimi (yəni 



m

əhsulun  istehlakçıya  çatdırılmasının  dəyəri 

n

əzərə alınmadan) formalaşdırılır və özündə əlavə 



d

əyərə və dotasiyaya vergiləri birləşdirmir. 

 

İSTEHSALÇININ  QİYMƏTİ

  –  (I)  

əlavə 

d

əyər vergisindən  başqa,  istehsalçının  məhsula 



gör

ə  ödədiyi vergi və  alınmış  borclar  daxil 

edilm

əklə, buraxılmış  mal  və  ya xidmət vahidinə 



gör

ə  istehsalçının  aldığı  qiymətdir. Onlara 



 

329 


is

tehsalçı  tərəfindən  ayrılıqda  nəzərə  alınan 

gönd

ərmə üzrə xərclər daxil edilmir. 



(II)  -  m

əhsul  kimi  istehsal  olunmuş  əmtəə  və 

xidm

ət vahidinə  görə alıcıdan istehsalçının aldığı 



m

əbləğ, çıxılsın istənilən ƏDV və ya ona bərabər 

tutulan,  alıcının  hesab-fakturasına  daxil  edilən, 

çıxılmış  vergi  hesab  edilir.  Ona,  istehsalçı 

t

ərəfindən  ayrılıqda  hesab-faktura  yazılan 



ist

ənilən nəqliyyat xərcləri daxil edilmir.  

 

İSTEHSALDA  BƏDBƏXT  HADİSƏLƏR 

HAQQINDA AKT 

– 

aşağıdakı  məlumatları 

özünd

ə  əks etdirən hüquqi sənəddir:  bədbəxt 



hadis

ənin tarixi və vaxtı, təşkilatın adı, ünvanı və 

f

əaliyyət sahəsi, zərər çəkənin  şəxsiyyət 



v

əsiqəsinin (pasportunun) məlumatları,  onun 



s

ənəti (vəzifəsi), bədbəxt hadisə şəraitinin təsviri, 

hadis


ənin növü və  bədbəxt hadisəni törədən 

s

əbəblər, xəsarət almanın diaqnozu haqqında tibbi 



arayış.  Vaxtın  müəyyən  anında  təşkilatlarda, 

iqtisadi sah

ələrdə  və  s. yerlərdə  bədbəxt 

hadis


ələrin  başvermə  tezliyinin  hesablanması 

üçün  aktın  məlumatlarından  əhalinin  sağlamlığı 

statistikasında  məlumat mənbəyi kimi istifadə 

olunur. 


 

İSTEHSALDA  ZƏDƏ

 

– 



əssisənin, 

t

əşkilatın  ərazisində  əmək öhdəliklərini yerinə 



yetirdiyi zaman, h

əmçinin  işə  gedərkən və  ya 

işdən qayıdarkən müəssisənin işçilər üçün ayırdığı 

n

əqliyyatda bir və  ya  daha çox  iş  günündə əmək 



qabiliyy

ətini itirməklə  və  ya ölümlə  nəticələnən 

b

ədbəxt hadisələrdən zərər çəkmiş şəxslərin sayını 



xarakteriz

ə edir. 


 

İSTEHSALDAN  SONRAKI  İNVESTİSİ-

YALAR

  –  istehsal prosesin

ə  daxil (inteqrasiya) 

edilm

əmiş,  onun  başa  çatma  mərhələsində 



qoyulmuş 

investisiyalardır. 

Avadanlıqlara 

münasib


ətdə  bu termindən istifadə  olunur. 

Göst


ərilən investisiyalar əsasən  ətraf mühitin 

mühafiz


əsi investisiyalarına aid edilir. 

 

İSTEHSALIN  DƏYƏRİ  -  vahid tərəfindən 

h

əyata  keçirilmiş  faktiki  istehsalın  həcminin 



d

əyərini müəyyən edir və  aşağıdakı  kimi 

hesablanır:  

dövriyy


ə (satışdan mədaxil) 

+ vahid t

ərəfindən  hazırlanmış  məhsul 

ehtiyatlarının  və  başa  çatmamış  istehsalın 

d

əyişməsi  



+ yenid

ən  satış  üçün  alınan  və  sub  podratçılara 

veril

ən əmtəə ehtiyatlarının dəyişməsi 



-  yenid

ən satış və sub podratçılara verilmək üçün 

əmtəə və xidmətlərin alınması 

+ öz yığımı üçün istehsal olunan məhsul 

= İstehsalın dəyəri 

Başqa  sözlə, o “gəlir və  xərclər” cədvəlindəki 

əyyənləşdirilmələrə uyğun  olaraq, əlavə  dəyər 



v

ə “aralıq istehlakın”ın cəmidir.  

 

İSTEHSALIN  İQTİSADİ  SƏMƏRƏLİLİ-

  -  iqtisadi f

əaliyyətin son nəticəsinin və  onun 

əldə olunması üçün tətbiq və sərf olunan vəsait və 

ya  ehtiyatların  nisbətlərini xarakterizə  edən 

iqtisadi kateqoriyalar kompleksidir. K

əmiyyətcə 

ölçülm


əsi  üçün,  istehsalın  müxtəlif amilləri ilə 

t

əmin olunan, son nəticənin miqdarını əks etdirən  



göst

əricilər sistemindən istifadə olunur. Məsələn, 

əmək məhsuldarlığı  -  canlı  əmək məsrəflərinin 

s

əmərəliliyini;  fondverimini  -  əsas fondlardan 



istifad

ənin səmərəliliyini xarakterizə  edir və  s. 

Adı çəkilən hər bir göstərici təhlildə sərbəst məna 

k

əsb  edir.  İstehsalın  iqtisadi  səmərəliliyinin 



ümumil

əşdirici  göstəricisi  nəzəri olaraq ümumi 

daxili m


əhsulun ya məsrəflər  çoxluğuna,  ya  da 

ehtiyatlar  çoxluğuna  olan  nisbəti ilə  müəyyən 

edilir. 

 

İSTEHSALIN SƏRHƏDİ 

 – Sistemd

ə (Aİ-də) 

istehsalın 

sərhədləri ümumilikdə 

istehsal 

s

ərhədlərindən  daha  dardır.  Buna  görə  də, 



Sistemin istehsal s

ərhədinə düşən fəaliyyət növləri 

aşağıdakı kimi müəyyən edilə bilər: 

a) dig


ər vahidlərə  verilən  (öz  istehsalçısından 

başqa)  və  ya belə  əmtəə  və  xidmətlərin  istehsalı 

prosesind

ə  istifadə  olunan  əmtəə  və  xidmətlərin 

istehsalı  daxil  olmaqla,    göndərilmək üçün 

n

əzərdə tutulan bütün şəxsi və ya kollektiv əmtəə 



v

ə xidmətlərin istehsalı; 

b) istehsalçılar tərəfindən özünün son istehlakı və 

ya üm


umi  kapital  yığımı  üçün  saxlanılan,  öz 

gücün


ə istehsal olunan bütün əmtəələr; 

c)  öz  şəxsi  yaşayış  yerində  yaşamaq  üzrə 

xidm

ətlərin 


istehsalı, 

həmçinin muzdlu 

xidm

ətçilərin ödədiyi ev və  şəxsi xidmətlərin 



istehsalı. 

 

İSTEHSALIN ÜMUMİ XƏRCLƏRİ

 – 


satış 

d

əyəri də daxil olmaqla, məhsulun son mərhələdə 



ümumi d

əyəridir.  



 

İSTEHSALLA  BAĞLI  VERGİLƏR  VƏ 

RÜSUMLAR

 

(ƏDV-dən  başqa)  –  istehsalla 

bağlı vergi və rüsumlara aşağıdakılar daxildir: 

-  istehlaka vergil

ər,  aksiz  yığmaları  satılmış 

m

əmulatlarla  bağlı  zinət  əşyalarına və  yaxud 



hesabat vahidl

ərinin  öz  müştərilərinə  yazdığı 

hesab-faktura üzr

ə  göstərilmiş  xidmətlərə 

vergil

ər; 


istehsalla  bağlı  və  hesabat vahidi tərəfindən 

öd

ənilmiş (və yaxud ödənilməsi gözlənilən) bütün 



dig

ər  dolayı  vergilər. Buraya əsas kapital kimi 

b

axılan  avtomobillərə  və  digər nəqliyyat 



 

330 


vasit

ələrinə vergilər, gerb yığımı, qeydiyyata görə 

yığım, torpağa və daşınmaz əmlaka vergilər (vergi 

qoyma v


ə  gəlirlərə  ümumi  verginin  yığılması 

üçün inzibati vasit

ə  hesab edildiyi hallar istisna 

olmaqla), muzdlu işçilərin əmək haqqının ümumi 

m

əbləğinə  vergilər,  lisenziya  yığımları,  yerli 



vergil

ər,  sığortaya  vergilər, dövlət  rüsumları  və 

dövri öd

əmələr, yəni tədbirlər və  çəkilər 

sisteml

ərinin  yoxlanmasına  görə  rüsumlar, 



m

əhkəmə sənədlərindən çıxarışlara və s. yığımlar 

kimi xüsusi dövl

ət xidmətlərinə  görə  ödənilən 

vergil

ər daxildir. Mənfəətə vergilər daxil edilmir.  



Qeyd:  İstehsalla  bağlı  vergilər və  rüsumlar 

t

əsərrüfat fəaliyyətinin sadə  hesabının  tərtib 

edilm

əsi  üçün  lazımdır.  Yuxarıda  göstərilmiş 

vergi v

ə  rüsumlardan bəziləri həmişə  daimi 

x

ərclər hesab edilirlər. Məsələn:  torpağa  və 

daşınmaz  əmlaka vergilər və  yaxud istehsal 

gücl

əri ilə birbaşa bağlı vergilər. Digər vergi və 

rüsumlar is

ə  özündə  maliyyə  hesabat ili ərzində 

istehsalın  həcmi ilə  birbaşa  bağlı  olan  dəyişən 

m

əsrəfləri əks etdirir.  


Yüklə 17,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   81   82   83   84   85   86   87   88   ...   182




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin