A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev

İŞÇİNİN  TARİF  DƏRƏCƏSİ

  –  mü

əyyən 

peşə  üzrə  işçinin  yerinə  yetirdiyi  işin 

mür

əkkəblik dərəcəsi və  ixtisas səviyyəsinin 

göst

əricisidir.  İşçinin  təhsil müəssisəsində  və  ya 

istehsalatda  aldığı  peşəkar  hazırlığının  nəticəsi 

kimi,  ona  verilir.  İşçilərə  əmək  haqlarının  tarif 

norması  üzrə  verildikdə, hər  bir  işçinin  tarif 

d

ərəcəsinə  müəyyən ölçüdə  tarif  norması  uyğun 

olur. İşçilərin orta tarif norması, işçilərin sayı üzrə 

mü

əyyənləşdirilmiş,  işçilərin tarif dərəcələrinin 

m

əcmusundan  orta ədəd kimi hesablanır. 

 

İŞDƏN  AZAD  EDİLMİŞ  İŞÇİLƏR

  –  

mü

əssisə  ləğv  edildikdə,  işçilərin  sayı  və  ya 

ştatları  ixtisar  edildikdə,  peşəkarlıq  səviyyəsi, 

ixtisası (peşəsi) kifayət dərəcədə olmadığına görə, 

müvafiq  q

ərar qəbul edənin təşəbbüsü ilə işçinin 

tutduğu  vəzifəyə  uyğun  gəlmədiyi barədə 

s

əlahiyyətli orqan tərəfindən  əmək müqaviləsi 

pozulan işçilərdir.  

 

İŞƏ  ÇIXAN  İŞÇİLƏRİN  SAYI

  - 

verilmiş 

günd

ə  işə  çıxanların  (ezamiyyətdə  olanlar daxil 

edilm

əklə)  siyahı  tərkibindəki  şəxslərin  sayıdır. 

İşə  çıxan  işçilərin  sayı  tabel  uçotunun 

m

əlumatlarına  görə  hər gün müəyyən  edilir.  İşə 

çıxan işçilərin sayı bütün işçilər üzrə, o cümlədən 

növb

ələr üzrə ilin sonuna ümumilikdə müəssisələr 

üzr

ə  və  əsas sexlər (bölmələr) üzrə  əks olunur. 

İşçilərin  işə  çıxma  sayından  işçilərin növbəlilik 

əmsalının hesablanmasında istifadə olunur. Bunun 

üçün  bütün işçilərin işə çıxma sayı daha çoxsaylı 

növb

ədə işləyənlərin sayına bölünür. 

 

İŞƏ  GÖTÜRƏNLƏRİN  SOSİAL  SIĞOR-

TAYA AYIRMALARI

  –  sosial 

sığortaya 

ayırma  növüdür. MHS-də  gəlirlərin ilkin 

bölüşdürülməsi  göstəricisidir.  Muzdlu  işçilərin 

əməyinin ödənilməsi göstəricisinin tərkibində 

n

əzərə  alınır.  Öz  işçilərini  sosial  yardımla  təmin 

etm

ək  üçün  işə  götürənlərin  sosial  sığorta 

proqra

mlarını  idarə  edən  sığorta  müəssisələrinin 

v

ə ya digər institusional vahidlərin sosial təminat 

fondlarına    sosial  sığortaya  görə  bilavasitə 

öd

ədikləri məbləğlərdir. MHS-nin gəlirlərin 

yaranması 

hesabında 

(“G

əlirlərin ilkin 

bölüşdürülməsi  hesabı”na  bax)  İşə  götürənlərin 

sosial sığorta ayırmaları göstəricisinin əsas tərkib 

hiss

əsi kimi istifadə olunur. 

MHS-d

ə qəbul olunur ki, hətta əgər praktikada işə 

götür

ənlər bu məbləği sosial və pensiya fondlarına 

bilavasit

ə  ödəsələr də, onlar bu məbləği  işçilərin 

əvəzinə ödəyirlər. İşə götürənlərin sosial sığortaya 

ayırmaları  faktiki  və  şərti  olur.  Onlar, müəyyən 

hadis

ələr  baş  verdikdə  və  ya  işçilərin gəlirlərinə 

v

ə  ya  rifahına  pis  təsir göstərə  bilən müəyyən 

şərait  baş  verdikdə  (xəstəlik, bədbəxt hadisələr, 

işçinin  ştatı  ixtisara  düşəndə,  pensiyaya  çıxanda 

v

ə  s.),  muzdlu  işçilərin sosial müavinətlər almaq 

hüququ il

ə təmin olunması üçündür. 

 

İŞƏ  GÖTÜRƏNLƏRİN  SOSİAL  SIĞOR-

TAYA  ŞƏRTİ  HESABLANMIŞ  AYIR-

MALARI

  - 

əgər  işə  götürənlər üçüncü tərəfi, 

y

əni  ixtisaslaşmış  sığorta  və  ya pensiya fondunu 

c

əlb etmədən muzdlu işçilərin sosial hüquqlarının 

t

əmin edilməsi öhdəliyini öz üzərlərinə 

götürürl

ərsə, bu halda icarəyə götürənlər müəyyən 

normativl

ər üzrə  sosial  sığortaya  ehtiyat  görməli 

olduqları  kəmiyyətdir. Bu kəmiyyət sosial 

müavin

ətlərin və pensiyaya əlavələrin ödənilməsi 

üçün n

əzərdə  tutulmuşdur.  İcarəyə  götürənin 

sosial  sığortaya  şərti  ayırmaları  göstəricisi  sosial 

sığortaya  işə  götürənlərin  faktiki  ayırmaları  ilə 

birlikd

ə  icarəyə  götürənlərin  sosial  sığortaya 

ayırmalarını təşkil edir ki, bu da muzdlu işçilərin 

əmək  haqqının  tərkibində  gəlirlərin ilkin 

bölüşdürülməsi hesabında əks etdirilir.  

 

İŞƏGÖTÜRƏN

  –  tam f

əaliyyət qabiliyyətli 

olub  işçilərə  əmək müqaviləsi  (kontrakt) 

bağlamaq,  ona  xitam  vermək, yaxud onun 

şərtlərini dəyişdirmək hüququna malik 

mülkiyy

ətçi və  ya onun təyin etdiyi (müvəkkil 

etdiyi) mü

əssisənin rəhbəri, səlahiyyətli  orqanı, 

habel

ə  hüquqi  şəxs  yaratmadan  sahibkarlıq 

f

əaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxsdir. 

Əmək münasibətləri sahəsində  işəgötürən 

aşağıdakı hüquqlara malikdir: 

-

 

qanunla mü

əyyən  edilmiş  qaydada  işçilərlə 

əmək müqavilələri  bağlamaq,  onların  şərtlərini 

d

əyişdirmək,  habelə  əmək müqavilələrini ləğv 

etm

ək; 

-

 

işçilərdən  əmək müqaviləsi ilə  müəyyən 

edilmiş  şərtlərin, öhdəliklərin  vaxtında  və 

keyfiyy

ətlə yerinə yetirilməsini tələb etmək; 

-

 

işgüzar  keyfiyyətinə,  əməyinin nəticələrinə, 

peşəkarlıq  səviyyəsinə  uyğun  olaraq,  işçini 

müvafiq v

əzifələrə (peşələrə) irəli çəkmək; 

-

 

işçilər 

əmək müqaviləsinin 

şərtlərini, 

mü

əssisədaxili  intizam  qaydalarını  pozduqda, 

 

338 

qanunvericilikl

ə  müəyyən  olunmuş  qaydada 

onları intizam məsuliyyətinə cəlb etmək; 

-

 

işçilərin ona və  ya mülkiyyətçiyə  vurduğu 

maddi  ziyanın  ödənilməsi üçün qanunvericiliyə 

müvafiq t

ədbirlər görmək; 

-

 

əmək kollektivləri ilə və ya həmkarlar ittifaqları 

t

əşkilatı  ilə  kollektiv müqavilə  bağlamaq  və  bu 

müqavil

ə  üzrə  öhdəliklərin yerinə  yetirilməsinə 

n

əzarət etmək; 

-

 

əmək müqaviləsi bağlayarkən müəyyən edilmiş 

qaydada v

ə  müddətə  sınaq  müddətini müəyyən 

etm

ək. 

İşəgötürənin  əsas vəzifələri  əmək müqaviləsinin 

şərtlərinə və onlarda nəzərdə tutulmuş öhdəliklərə 

əməl etmək,  müvafiq normativ  hüquqi  aktların 

t

ələblərini yerinə 

yetirm

ək, kollektiv 

müqavil

ələrin,  sazişlərin  şərtlərinə, onlarda 

n

əzərdə  tutulmuş  öhdəliklərə  əməl etmək, fərdi, 

kollektiv 

əmək mübahisələri üzrə  məhkəmə 

q

ərardadını  (qətnamələrini) yerinə  yetirmək, 

işçilərin  ərizə  və  şikayətlərinə  qanunvericiliklə 

n

əzərdə  tutulmuş  müddətdə  və  qaydada baxmaq 

v

ə s. ibarətdir.  

İşçilərin hüquqlarını pozan, əmək müqaviləsi üzrə 

öz öhd

əliklərini yerinə  yetirməyən  işəgötürən 

qanunvericilikl

ə  müəyyən  olunmuş  qaydada 

m

əsuliyyətə cəlb edilir.      

     

İŞGÜZAR  FƏALİYYƏT  İNDEKSİ 

- 

əsas 

bazar  xarakteristikalarının  dinamiki  göstəricilər 

kompleksidir: investisiya indeksi, qiym

ət,  satış, 

g

əlir, səhmlərin  birja  indeksi,  sifariş  və  satış 

indeksi v

ə  s. Bəzən  bazarın  konyunkturasının 

xarakteristikası  qismində  nəzərdən keçirilən 

inteqral, çoxşaxəli göstəricilər hesablanır. 

 

İŞGÜZAR  FƏALLIQ

  – 

bazarın  vəziyyətinin 

qiym

ətləndirilməsidir;  investisiyanın  həcmi ilə, 

razılaşmaların  sayı  və  miqdarı,  sifarişlər 

portfelinin v

əziyyəti, bazarın əsas parametrlərinin 

dinamikası  ilə  xarakterizə  olunur. Bazar 

münasib

ətlərinin 

formalaşması 

zəminində 

sahibkarlar  mövcud  reallıqda  öz  resurslarını 

qiym

ətləndirir,  bazarda  baş  verən proseslərə 

adekvat olaraq öz işlərini qurur, özlərinin gələcək 

perspektivl

ərini qiymətləndirirlər.  Qısamüddətli 

bel

ə  planlaşdırmalar  ölkənin cari və  növbəti 

dövrl

ər üçün iqtisadi vəziyyətinə  ciddi təsir edir. 

Statistikada 

sahibkarlıq 

mühitinin 

formalaşdırılması,  iqtisadi  fəallığın  yüksəldilməsi 

istiqam

ətində  zəruri qərarların  qəbul edilməsi 

üçün uçot t

əşkil  olunur  və  işgüzar  mühitin 

önc

ədən qiymətləndirilməsi  üçün  qabaqlayıcı 

m

əlumatlar  hazırlanır.  Bu  proseslər  çərçivəsində  

istehsalın  həcminə  görə  işçilərin  sayının 

yet

ərliliyi; müəssisənin məhsuluna daxili və xarici 

bazarda t

ələbat, ümumi və  innovasiya xarakterli 

m

əhsul  istehsalı,  qalığı  və  xammal, material 

ehtiyatları;    müəssisənin istehsal gücündən 

istifad

ə  səviyyəsi; növbəti dövrlər üçün 

mü

əssisənin istehsal gücünün qiymətləndirilməsi; 

qiym

ətlərin, o cümlədən xammal və  materialın, 

satılmış  məhsulun qiymətlərinin dəyişməsi; 

mü

əssisənin maliyyə  göstəriciləri, o cümlədən 

m

ənfəəti (zərəri), maliyyə  resursları  ilə  təminatı;  

mü

əssisənin ümumi iqtisadi vəziyyəti; 

mü

əssisənin istehsal fəaliyyətini məhdudlaşdıran 

amill

ər və  yeni  iş  yerləri və  s.  haqqında 

m

əlumatlar 

toplanır. 

(“İşgüzar 

fəaliyyət 

indeksi”n

ə bax).  

 

İŞGÜZAR 

TURİZM

 

- 

t

əqdimetmə 

m

ərasimlərində, konfranslarda, sərgilərdə, 

yarmarkalarda,  birjalarda  iştirak  etmək, biznes 

q

ərarlarının  qəbulu,  işçi  heyəti ilə  təlimlər 

aparılması,  işgüzar  əlaqələrin  yaradılması 

m

əqsədilə  nümayəndə  heyəti ilə  həyata keçirilən 

turist s

əfərləri nəzərdə tutulur. Bu, eyni zamanda 

kollektiv üzvl

əri 

arasında 

qeyri-formal 

münasib

ətlərin  yaradılmasına təşəbbüs göstərmək 

v

ə  iştirakçıların  əhval-ruhiyyəsinin  qaldırılması 

üsuludur. 

 

İŞLƏNƏN  MƏLUMATLARIN  HƏCMİ

  – 

m

əlumat-hesablama sistemində  giriş  və  çıxış 

m

əlumatlarının  cəmi kimi müəyyən edilir. 

Qiym

ətləndirmə  hər  bir  iş  üzrə  aparılır  və  sonra 

bütün  işlər üzrə  işlənən məlumatların  həcminin 

ümumi qiym

əti  alınır.  İş  dedikdə,  statistik  işlər 

proqramına  uyğun  olaraq  yerinə  yetirilən,  başa 

çatmış  texnoloji  dövrə  (statistik məlumatların 

toplanması, işlənməsi və buraxılması)  malik  olan 

əməliyyatlar kompleksi başa düşülür. 

H

ər bir statistik  iş  üzrə  işlənən məlumatların 

h

əcmi aşağıdakı düsturla müəyyənləşdirilir: 

 

V

ümumi

=V

giriş

+V

çıxış1

+V

çıxış2

 

 

Burada V

ümumi

  –  h

ər  bir  statistik  iş  üzrə  işlənən 

m

əlumatların ümumi həcmini, 

V

giriş 

- 

statistik işlər proqramına uyğun olaraq, hər 

bir statistik iş üzrə giriş məlumatlarının həcmini, 

V

çıxış1 

- 

statistik  işlər  proqramına  uyğun  olaraq, 

statistika  orqanlarına  təqdim olunan hər bir 

statistik iş üzrə çıxış məlumatlarının həcmini, 

V

çıxış2 

- 

statistik  işlər  proqramına  uyğun  olaraq, 

yerli hakimiyy

ət  orqanlarına təqdim  olunan  çıxış 

m

əlumatlarının həcmini göstərir. 

Giriş  məlumatlarının  həcmi  -  statistik  işlər 

proqramına  uyğun  olaraq,  statistika  şöbələri və 

idar

ələri, nazirliklər, komitələr,  baş  idarələr 

t

ərəfindən  statistika  orqanlarına  təqdim olunan 

hesabat s

ənədlərinin  sütun  xanalarının  cəmi kimi 

 

339 

v

ə normativ-sorğu məlumatlarının göstəricilərinin 

c

əmi ilə tapılır. 

Çıxış  məlumatlarının  həcmi  dedikdə, statistik 

işlər  proqramına  uyğun  olaraq,  yuxarı  səviyyədə 

t

əqdim olunan məlumatlar  başa  düşülür.  Çıxış 

m

əlumatlarının  həcmi  yuxarı  səviyyəyə  ötürmək 

üçün  formalaşdırılan  sənədlərdəki göstəricilərin 

c

əmi üzrə  birbaşa  hesabla  müəyyən edilir. 

Bununla  yanaşı,  ötürülən sənədin  başlığı  və 

kodları  çıxış  məlumatlarına  daxil  edilmir. 

Formalaşdırılan  sənəddəki  sıfır  göstəricilər  isə 

n

əzərə alınır. 

 

İŞLƏNMƏMİŞ VAXTA GÖRƏ ÖDƏMƏ-

LƏR

  -  illik, 

əlavə  və  tədris məzuniyyətlərinin; 

yeniyetm

ələrin güzəştli saatlarının; donorların qan 

verm

ə  günlərinin;  işçilərin  günahı  olmadan 

boşdayanmaların; 

məcburiyyət üzündən 

proqullar

ın, müdiriyyətin təşəbbüsü ilə  məcburi 

m

əzuniyyətlərin və s. ödənilməsini göstərir. 

 

İŞLƏNMİŞ  TORPAQLAR

  – 

faydalı  qazıntı 

yataqlarının  işlənməsi, layların formalaşdırılması, 

geoloji-k

əşfiyyat,  tikinti  və  torpaq örtüyünün 

pozulması  ilə  bağlı  digər  işlər  başa  çatdırılmış 

(tam  v

ə ya qismən), korlanmış torpaq sahələridir. 

İşlənmiş  torpaqlar  yenidən kultivasiya (bərpa 

edilm

ə) təyinatı  və  ya digər məqsədlər üzrə 

g

ələcək istifadəyə  aiddir.  Statistikada  işlənmiş 

torpaqların uçotu tamamilə korlanmış torpaqların 

uçotuna oxşar həyata keçirilir. 

 

İŞLƏNMİŞ VAXTA GÖRƏ ÖDƏMƏLƏR

 

- 

əmək haqqının bir hissəsidir. İşlənmiş vaxta görə 

tarif d

ərəcələri,  maaş,  tərtib  edilmiş  tariflər üzrə 

hesablanmış  əmək  haqqı;  ödənilmə  mənbəyindən 

asılı  olmayaraq,  müntəzəm və  yaxud dövri 

xarakter  daşıyan  mükafatlar və  haqlar; 

h

əvəsləndirmə ödəmələri və əlavələri; iş rejimi və 

əmək şəraiti ilə əlaqədar kompensasiya ödəmələri; 

müv

əqqəti  əvəzetmələr  zamanı  maaş  fərqinin 

öd

ənilməsi və s. daxil edilir. 

 

İŞLƏYƏNLƏRİN  ÜMUMİ  SAYINDAN 

QEYRİ-FORMAL  SEKTORDA  MƏŞ-

ĞULLARIN  SAYI

 

(Minilliyin b

əyan-

nam

əsində  əks  olunmuş  inkişaf  göstəricilərin-

d

ən)  -  qeyri-formal sektorda məşğul  olanların 

sayına  müəyyən dövr ərzində  onların  məşğulluq 

sah

əsindəki vəziyyətindən  (işverənin, fərdi 

m

əşğul  işçinin,  ailə  müəssisəsində  işləyənin, 

muzdla  işləyən və  yaxud istehsal kooperativinin 

üzvünün), h

əmçinin bu işin onlar üçün əsas və ya 

əlavə iş olmasından asılı olmayaraq, minimum bir 

qeyri-formal sektor mü

əssisəsində  çalışan  bütün 

adamlar daxildir. 

Qeyri-formal sektor mü

əssisələri  aşağıdakı 

meyarlarla  mü

əyyən edilir: onlar, MHS 1993-də 

q

əbul  olunmuş  tərifə  uyğun  olaraq,  özündə  ev 

t

əsərrüfatlarının  qeyri-korporativ müəssisələrini 

ehtiva etdirir (kvazikorporasiyalar istisna 

olmaqla); onlar t

ərəfindən istehsal olunan əmtəə 

v

ə  xidmətlərin heç olmazsa müəyyən bir 

hiss

əsinin satış və ya barter mübadiləsi üçün təyin 

edilmişdir;  onlar  kənd təsərrüfatı  fəaliyyətində 

iştirak  etmirlər (o cümlədən kənd təsərrüfatı 

mü

əssisələrinin ikinci dərəcəli qeyri-kənd 

t

əsərrüfatı  fəaliyyətində); bundan əlavə,  onların 

ölçül

əri  (muzdlu  işçilərin  sayı  üzrə) milli 

şərtlərdən  asılı  olaraq,  müəyyənləşdirilmiş 

maksimumu  aşmır  və  onlar milli qanunvericilik 

aktlarının  (kommersiya  fəaliyyətinə  aid olan 

aktlar, vergi qanunvericiliyi, yaxud bu v

ə ya digər 

analoji  aktları  nizamlayan  sosial  təminat və 

h

əmkarlar  qruplarına  dair  qanunvericilik, 

qanunvericilik  orqanları  tərəfindən qəbul  edilmiş 

dig

ər qanun və  ya  qanunaltı  aktlar)  xüsusi 

madd

ələrinə  uyğun  olaraq  qeydiyyatdan  keçmir 

v

ə onlardan heç biri muzdlu işçiləri qeydiyyatdan 

keçirmir. 

 

İŞSİZLƏR

  – 

əmək qabiliyyətli  şəxslər üçün 

mü

əyyən olunmuş əmək qabiliyyətli  yaşda: a) işi 

(pul v

ə ya gəlir gətirən məşğuliyyəti) olmayan,  b) 

iş  axtarmaqla  məşğul  olan,  yəni dövlət və  ya 

kommersiya m

əşğulluq xidmətinə  müraciət edən, 

m

ətbuatda elanlardan istifadə  edən,  birbaşa 

mü

əssisənin müdiriyyətinə  və  ya  işəgötürənə 

müraci

ət edən, şəxsi əlaqələrdən istifadə  edən və 

ya şəxsi işini təşkil etmək üçün təşəbbüs göstərən, 

c) mü

əyyən vaxt ərzində işə başlamağa hazır olan 

şəxslərdir.        

M

əktəblilər, tələbələr, pensiyaçılar  və  əlillər o 

zaman işsizlərə aid edilirlər ki, onlar iş axtarmaqla 

m

əşğul olmuşlar və işə başlamağa hazır olmuşlar. 

Əmək Statistiklərinin Beynəlxalq  Konfransı 

t

ərəfindən qəbul olunmuş prinsiplər bu tərif üçün 

əsas  kimi  götürülmüşdür.  İşsizlərin  sayına, 

cinsin

ə, yaşına, təhsil səviyyəsinə, yaşayış yerinə, 

ixtisasına,  iş  axtarmaq  davamiyyətinə  (işsizlik 

davamiyy

ətinə  bax) və  s. görə  məlumatlar 

əhalinin iqtisadi fəallığına  dair  müayinələrin 

m

əlumatlarına  əsaslanır  (“İşçi  qüvvəsinin 

müayin

əsi”nə  bax).  İşsizlərin tərkibindən dövlət 

m

əşğulluq xidməti orqanlarında rəsmi qeydiyyata 

alınmış işsizlər ayrılır.  

 

İŞSİZLƏRİN  QEYDİYYAT  ƏMSALI

  – 

işsizlərin ümumi sayında dövlət məşğulluq xidməti 

orqanlarında rəsmi qeydiyyatdan keçmiş işsizlərin 

xüsusi ç

əkisidir. Azərbaycanın regionları üzrə bu 

əmsalın  əhəmiyyəti  geniş  diapazona  malikdir. 

H

əm kəmiyyət, həm də  istiqamətlər üzrə, yəni 

 

340 

h

əm artma, həm də  azalmağa  doğru  dəyişir.  

İşsizlərin qeydiyyat əmsalının hesablanması üçün 

ümumi işsizlərin sayı və dövlət məşğulluq xidməti 

orqanlarında rəsmi qeydiyyatdan keçmiş işsizlərin 

sayı  vahid  metodoloji  əsasa gətirilir, yəni 

işsizlərin  ümumi  sayından,  qanunvericiliklə  işsiz 

hesab edilm

əyən  işsizlər  çıxılır. Sonunculara 

t

əqaüdçülər  (pensiyaçılar)  və  əyani təhsil alan 

t

ələbələr daxildir.   

 

İŞSİZLİK

  –  iqtisadi f

əal  əhalinin tərkib 

hiss

əsindən  biridir.  İqtisadi  fəal  əhalinin bir 

hiss

əsinin özünə  iş  (gəlirli məşğuliyyət) tapa 

bilm

əməsini göstərən sosial-iqtisadi hadisədir 

(

“İşsizlər”ə  bax).  İşsizlik  statistikası  statistika 

orqanla

rının  məşğulluq  üzrə  müntəzəm  apardığı 

müayin

ələrə  və  işsizlərin  qeydiyyatı  ilə  məşğul 

olan dövl

ət xidməti  orqanlarının  məlumatlarına 

əsaslanır. Təhlil məqsədləri üçün işsizlik yaranma 

s

əbəblərinə  görə  bəzən  aşağıdakı  formalarda 

t

əsnifləşdirilir:  

friksiyo

n  işsizlik  -  işçilərin könüllü surətdə  bir 

işdən digər işə keçməsi ilə bağlıdır; 

struktur  işsizlik  –  işsizlərin və  vakansiyaların 

demoqrafik, 

peşəkar-ixtisas və 

coğrafi 

uyğunsuzluğu  səbəbindən, müəssisənin  boş  iş 

yerl

əri  olsa  da,  onları  komplektləşdirə 

bilm

əməsidir; 

dövri  işsizlik  –  iqtisadi dövriyyənin  azalması 

s

əbəbindən məşğul  əhalinin bir hissəsi ixtisara 

düşür və uyğun olaraq, işsizlik artır; 

klassik  işsizlik  –  qalan  işçilərin  maaşının 

artırılması məqsədilə işçilərin bir hissəsinin işdən 

azad edilm

əsindən yaranır; 

texnoloji  işsizlik  –  avtomatlaşdırma  və  yeni 

texnologiyaların  tətbiqi ilə  əlaqədar istehsalatda 

m

əşğul olanların ixtisara düşməsidir; 

mövsümi 

işsizlik  –  yalnız  müəyyən dövrdə 

(m

əsələn, kənd təsərrüfatı  işlərinin  qızğın 

çağında)  işə  malik olan,  ilin qalan dövründə  isə 

m

əşğuliyyəti olmayanlara aiddir.  

İşsizlərin  işsizliyin  bu  və  ya digər növünə  aid 

edilm

əsi haqqında məlumatları yalnız xüsusi şərti 

hesablamaların köməyi ilə almaq olar. 

 

İŞSİZLİK  SƏVİYYƏSİ

  – 

baxılan  dövrdə, 

işsizlərin  sayının  iqtisadi fəal  əhalinin  sayına 

faizl

ə  nisbətidir.  İşsizlik  səviyyəsi  əhalinin 

müxt

əlif yaş qrupları, kişilər və qadınlar, müxtəlif 

t

əhsil səviyyəli şəxslər və s. üzrə hesablana bilər. 

 

İŞSİZLİYƏ  GÖRƏ  MÜAVİNƏT

  -  r

əsmi 

sur

ətdə  işsiz  hesab  edilən, vətəndaşların  hüquqi 

c

əhətdən malik olduğu, dövlət tərəfindən zəmanət 

veril

ən  maddi  (pul)  yardımıdır.  İşsizliyə  görə 

müavin

ətin  miqdarı  və  ödəniş  müddəti qanunla 

mü

əyyən edilir.