A n a r əsərlər I hekayələr, povestlər

DANTENİN YUBİLEYİ 

(povest)  

 

Yusif Səmədoğluya 

 

–Bu gecə bu qoca bu ocaq. 

–Bu gecə. Bu qoca. Bu ocaq. 

–Bu gecə, bu qoca, bu ocaq. 

–Yox, yox, bir də yox. 

Tamaşa salonu bomboş  və qaranlıq idi. Salonun orta 

sıralarından birində ikicə  nəfər  əyləşmişdi — rejissor və 

rəssam. Daha doğrusu rəssam rejissorun arxasında — daldakı 

sırada oturmuşdu, rejissorun çiyni üzərindən irəliyə  əyilib 

səhnəyə baxırdı. 

Rejissorun qarşısındakı kiçik masa zəif çıraqla işıqlanmışdı. 

Masanın üstündə  çıraqdan başqa pərakəndə kağızlar, 

karandaşlar, külqabı, disksiz qara rəngli daxili telefon, bir şüşə 

"Badamlı" və bir stəkan vardı. 

Məşq gedirdi. 

Rejissor yerindən sıçrayıb iti addımlarla səhnəyə tərəf getdi. 

Sol projektorla işıqlandırılmış səhnədə iki nəfər qrimsiz aktyor 

dayanmışdı. Libasları da elə öz adi paltarları idi. 

Rejissor qıvraq bir sıçrayışla pilləkənləri qət edib səhnəyə 

qalxdı, ön tərəfdə dayanmış qarabuğdayı sinli kişiyə yanaşdı: 

–Feyzulla, atam, qardaşım, — deyə sakit və  təmkinlə da: 

nışmağa çalışdı, — özüvə yazığın gəlmir, bizə  gəlsin. Səhər 

doqquzdan burdayam, ağzıma bir tikə çörək almamışam. 

Atam-anam sənə qurban, axı biz də yazığıq. Bütün əsərdə üç 

kəlmə sözün var; onu da fərri deyə bilmirsən. Axı bu 

zəhirmarın harası  çətindir: Bu gecə. Bu qoca. Bu ocaq. 

Vəssalam. 

Feyzulla çirkli, əzik dəsmalını  çıxartdı, tələsik-tələsik 

 384 

üzünün, alnının tərini sildi.  

–Bu saat, bu saat, — deyə rejissoru sakitləşdirməyə çalışdı. 

— Bu saatca, bu saatca deyəcəm, darıxma. 

Rejissor papirosunu "Kazbek" qutusuna döyəclədi, üfürüb 

damağına qoydu, yandırmadı. 

–Hə, di de görüm. 

–Baş üstə, bu saat, bu saat. 

Rejissor kibrit çəkdi, arxaya çevrilmədən gerisində 

dayanmış aktyora: 

–Əlikram, replika, — dedi. 

Arxada dayanmış aktyor Feyzullaya müraciətlə: 

–Bəs hanı? —deyə soruşdu. 

Feyzulla: 

–Bu gecə bu qoca bu ocaq, — dedi. 

Rejissor: 

–Tfu, sənin... — deyə sözünü yarımçıq kəsib becid bir 

yerişlə  səhnədən düşdü, yerinə qayıtdı, papirosu külqabıya 

basıb söndürdü. Sonra döş cibindən balaca həb çıxarıb dilinin 

üstünə qoydu, stəkana su töküb içdi. Oturdu. 

Feyzulla: 

–Əsəbiləşmə başına dönüm, əsəbiləşmə, — deyə rejissora 

yalvardı, — bir hovur səbr elə, bu saatca deyəcəyəm. 

Bilmirəm, mənə nə olub bu gün, karıxmışam. 

Rejissor rəssama tərəf dönüb yavaş səslə: 

–Guya ayrı günlər dağı dağ üstünə qoyur, — dedi. 

 Feyzulla: 

–Olar? — dedi. 

Rejissor cavab vermədi, yüngülcə başını tərpətdi. 

Feyzulla: 

–Bu gecə! Bu qoca! Bu ocaq! — dedi və rejissora baxdı. 

Rejissorun üzündə heç bir ifadə yox idi. O, maddım-maddım 

səhnəyə, məchul bir nöqtəyə baxır, sanki heç bir şey görmür, 

heç bir şey eşitmirdi. 

Feyzulla qeyri-müəyyən bir ifadəylə: 

 385 

–Bu gecə, bu qoca, bu ocaq, — dedi. 

Rejissorun yenə  də halı  dəyişmədi. Feyzulla sözlərini 

üçüncü dəfə təkrar etdi. 

 Rejissor ilan çalmış kimi yerindən sıçradı: 

–Ay kişi, ay yoldaş, vətəndaş, müsəlman, erməni, moltanı, 

adam oğlusan axı. Ay... — deyə birdən-birə ovcuyla ağzını 

bərk-bərk yumub zarıdı. 

Aktyorlar onun bu hərəkətinə  bələd idilər, bilirdilər ki, 

ovcuyla ağzını yumanda dişinin dibindən çıxan söyüşləri 

saxlayır, saxladığıyçün, də zarıyır. 

–Siyavuş, sakit, ol, —deyə  rəssam  əlini rejissorun çiyninə 

qoydu, —bir toxta görək.  

Rejissor "Badamlı"nı stəkana tökmədən birbaşa  şüşədən 

başına çəkdi. Bir qədar sakitləşib rəssama tərəf döndü: 

–Görürsən də, görürsən də mənim günümü. Sən də deyirsən 

ki, bəs Brext belə  gəldi, Meyerxold belə getdi. Adə, bu 

məxluqnan Brext olar, bu məxluqnan Meyerxold olar? Üç 

kəlmə sözü səhərdən adam kimi buna dedizdirə bilmirəm. Mən 

köpək oğlu Feyzulla Kəbirlinskiynən böyük sənət yaradacam? 

—  Əsəbi titrək barmaqlarıyla papirosu götürüb yandırdı, 

sümürüb tüstünü ciyərlərinə  çəkdi. — Balam, səndən yaxşı 

pinəçi olar, çayçı, aşpaz, mən nə bilim camadar, məsciddə 

mürdəşir olar, amma daha aktyor yox, atam, aktyor yox. 

Aktyorluq sənətdir ey, ay müsəlmanlar, açın qulağınızı eşidin, 

iskusstvo. Yaradıcılıq. Tvorçestvo. Burda istedad lazımdır. 

Temperament, hərarət lazımdır. Bəli, hərarət. 36,6 hərarətiylə 

sənət yaratmaq olmaz. Gərək qaynayasan, yanasan ki, 

yaradasan. Yoxsa səsinin zor yerinə salmaqnan iş keçməz, 

atam balası, çığır-bağırnan obraz yaratmaq olmaz. Səsin 

gurdur, çox əcəb, get məscidə, ol əzançı. 

Feyzulla səhnədə lal-dinməz dayanmışdı. Pörtüb qıpqırmızı 

qızarmışdı. Bolluca tər tökürdü. Qırx ildi səhnədəydi və  qırx 

ildə cürbəcür rejissorlardan, aktyorlardan bu cür sözləri, 

töhmətləri az eşitməmişdi. Amma indi ona yer eləyən 

 386 

Siyavuşun son sözləri — məscid, əzan, mürdəşir söhbəti oldu. 

Teatrda hamı — Siyavuş özü də,  Əlikram da bilirdilər ki, 

Feyzulla ruhani ailəsindəndir, atası müfti olub. Bunu bəlkə 

bircə cavan rəssam bilmirdi — teatra təzə gəlmişdi. 

Rəssam pıçıldadı: 

–Ay Siyavuş, sakit ol bir az, — dedi. — Axı  bədbəxt 

neyləsin, bacardığı budur da.  

–Bəs mən köpək oğlu neyləyim? — deyə Siyavuş partladı, 

— mənim təqsirim nədir ki, cavan ömrümü belə insanların 

içində çürütməliyəm.  İki eşşəyin arpasını bölə bilmir, gəlib 

çıxıb səhnəyə. 

Rəssam ərklə:  

—Ayıbdır, Siyavuş, —dedi, — atan yerindədir. 

—Mənim atam qələt eləyər. Mənim atam çoxdan o dünyaya, 

mələklərə salam aparıb. Amma beləsi bilibitdən kimidir. Səni 

də, məni də basdıracaq, arxayın ol. Yüz il yaşayacaq. Niyə də 

yaşamasın? Nə  dərdi, nə  qəmi var? Qışqırırsan üstünə quzu 

kimi boynunu bükür, lal-dinməz dayanır. Ürəyində  də  yəqin 

hələ  mənə gülür ki, gör zalım oğlu nə özünü cırır. Bax, heç 

tükü də  tərpənmir. Doğrudan da nə iskusstvo, nə teatr? Qırx 

ildi gəlir, üç kəlmə sözünü deyir, maaşını alır, çıxır gedir 

bozbaşını yeməyə. Qırx il də bundan sonra belə ömür sürəcək. 

Bizik axmaq, dəridən çıxırıq, sənət, yenilik, inkişaf… Kimə 

lazımdır bunlar hamısı, ay Zeynal, dünya Feyzulla dünyasıdır. 

Rejissor ürəyini boşaldıb bir az sakitləşdi, yenidən papiros 

yandırdı, dərin bir qullab aldı, səhnəyə baxdı. Səhnədə 

Feyzulla mütilik heykəli kimi quruyub qalmışdı. Elə yazıq-

yazıq rejissora sarı baxırdı ki, Siyavuş özünü saxlaya bilməyib 

güldü.  Əvvəl dodağı qaçdı, gülümsündü, sonra bərkdən 

şaqqanaq çəkib güldü. 

—Mən ölüm Kəbirlinski, — dedi. — Elə belə məzəyçün o 

replikanı bir də de. 

Dəlisov xasiyyətli Siyavuşun gülüşünə cavab olaraq 

Feyzulla da mağmın-mağmın gülümsədi, hətta güldü də, amma 

 387 

sonra nə edəcəyini bilmirdi. Bilmirdi rejissorun təklifi ciddidir, 

ya zarafat, məşqi davam etdirir, ya elə belə dilxoşluq edir. 

Bilmədi ki, necə desin, birinci dəfə dediyi kimi (onda rejissor 

bəyənməmişdi, ayrı cürə göstərmişdi). Ya rejissor əvvəl 

göstərdiyi kimi, ya sonra göstərdiyi kimi, ya da tamam başqa 

bir tərzdə. Ya da bəlkə zarafatla desin. "Yox, zarafatı qoy özü 

eləsin, mən eləsəm, sonra xatası  çıxar, bilmək olmaz düşər-

düşməzi var". 

Var qüvvəsini, hafizəsini, təcrübəsini səfərbər edib gərgin 

bir səslə: 

–Bu gecə! Bu qoca! Bu ocaq! —dedi. Rejissorun 

şaqqıltısından diksindi: 

–Afərin Kəbirlinski, oğulsan oğul. Kişinin sözü bir olar, üç 

saat məşqimiz — bir fındıq. 

Sonra Siyavuş qəfilcə gülüşünü kəsib ciddiləşdi və birdən–

birə hamı rejissorun necə yorğun olduğunu aydın gördü. Sanki 

bütün bayaqkı ehtiraslı danışıqları, odlu şikayətləri, acı sözləri, 

bir qədər süni hərəkətləri — bütün bunlar hamısı bədən paltarı 

tarım saxlayan kimi onu gərgin və kip saxlayırdı.  İndi birdən 

bütün varlığı  çıxarılıb bir qırağa atılmış paltar kimi əzik, 

bürüşük, aciz və yorğun göründü. Ağır-ağır: 

–Yaxşı, gedin, — dedi. — Məşq qurtardı.  

Feyzulla teatrdan Əlikramla birlikdə çıxdı. 

Əlikram: 

–Gördün hərif na özündən çıxmışdı? — dedi. —Deynən 

səndən qabaq rejissor–zad görməmişik. Deynən başımızın tükü 

sanı sənin kimi rejissor görüb ötürmüşük. 

Feyzulla: 

–Ay Əlikram, sənin başında tük var ki, o misalı çəkirsən? —

deyə zarafat elədi, amma zarafatına nə özü güldü, nə  də 

Əlikram. Bir müddət səssiz addımladılar. 

Əlikram: 

–Bəs bazara getmirsən? — dedi.  

Feyzulla: 

 388 

–Yox, — dedi. 

—Niyə? 

–İşim var. 

—Nə işin? 

"Allahu-əkbər, işə düşmədik?" — deyə Feyzulla fikirləşdi. 

Əlikrama demək istəmirdi ki, kinostudiyaya gedirəm, 

dublyajım var, bilirdi ki, bunu bilən kimi Əlikramın ürəyinin 

qurdları baş qaldıracaq. Amma ayrı bəhanə tapıb yalan deyə də 

bilmirdi. Yalan demək, bəhanə uydurmaqda həmişə  çətinlik 

çəkirdi, — fantaziyası çatmırdı. Köhnə aktyorlar Feyzullanın 

bu cəhətini bilir və  dərhal uşaq kimi onun yalanının üstünü 

açırdılar. İndi də: 

–Elə belə, — deyə mızıldandı. Əlikram əl çəkmədi. 

–Yenə olsun, — deyə qırsaqqız olub yapışdı. 

–Kinostudiyaya gedirəm. Dublyajım var, — Feyzulla birdən 

düzünü dedi. 

—Ay kişi, bu qədər pulu hara yığırsan? Buna sandıq–zad 

tab gətirməz. 

–Bəxtəvərlikdən dəm vurursan, Əlikram. Yaxşı, sağ ol. 

Mənim avtobusum gəldi. 

Avtobusun dal qapısı düz onların qarşısında dayandı. Amma 

açılmadı. Hələ qabaq qapıdan adamlar bilet alıb düşürdülər. 

Avtobus konduktorsuz işləyirdi. Sərnişinlər düşüb qurtardı, dal 

qapı açıldı  və Feyzulla özünü birtəhər tünlük avtobusun içinə 

saldı. 

Əlikram: 

–Mən ac qalaram, amma dublyaja getmərəm. Əsil aktyorçun 

dublyaj xalturadır, — dedi, amma Feyzulla bu sözləri eşitmədi. 

Yəni elə  Əlikram da bu sözləri daha çox özüyçün deyirdi, 

çoxdandı onu dublyaja çağırmırdılar. 

Feyzullanın ayaqları sızıldayırdı, səhərdən məşqdə ayaq üstə 

idi, həm də anadangəlmə yastıayaq idi, amma avtobusda 

oturmağa yer yox idi. Meşin, nikelli dəmir, tər iyinə qeyri-

müəyyən bir iy də — məhz şəhər nəqliyyatına məxsus olan bir 

 389 

iy də qatışırdı. Nədənsə bu iy Feyzullanın yadına müharibə 

illərini saldı. Yastıayaq olduğu səbəbdən Feyzullanı davaya 

aparmamışdılar. Teatrın işçilərinin bir çoxu, o cümlədən 

Feyzulla ixtisara düşmüşdü. Hə, hə, indi bildi ki, neçin bu iy 

ona müharibə illərini xatırlatdı, dava vaxtı düz üç il Feyzulla 

tramvayda konduktor işlədi. Dava qurtarandan sonra yenə 

teatra qayıtdı.  

Avtobus studiyaya tərəf yaxınlaşdıqca adam seyrəldi, 

Feyzulla oturdu. İki dayanacaq arasındakı yolu oturaq gəldi. 

Kinostudiyada liftə keçib dördüncü mərtəbənin duyməsini 

basdı. Lift üçüncü mərtəbədən keçəndə bugünkü dublyajın 

rejissoru Ağa Mehdi pilləkəndən Feyzullanı görüb: 

–Kəbirlinski, Kəbirlinski, — deyə çığırdı. 

Kəbirlinski dördüncü mərtəbədə liftdən çıxıb pilləkənlə 

aşağı düşdü. Ağa Mehdinin yanında Feyzullanın tanımadığı 

gənc, yaraşıqlı bir rus qızı vardı. Zərif  ətir iyi Feyzullanın 

burnunu çaldı. "Yəqin o Moskvadan gələn artistka budur", —

deyə Feyzulla düşündü. Ağa Mehdi: 

–Kəbirlinski, nahaq zəhmət çəkmisən, — dedi. — Dublyajı 

keçirtdik sabaha. Cavad bu gün gələ bilmir, məşğuldur, —

sonra yanındakı aktrisaya müraciətlə əlavə etdi, — vot odin iz 

tex samıx gkzemplərov, o kotorıx mı tolğko çto qovorili. 

Aktrisa gülümsündü. Gülüşü uzun məşqlər boyu cilalanıb 

kamilləşmiş məstedici bir təbəssüm idi. 

–Oçenğ priətno, — dedi və  əlini Kəbirlinskiyə uzatdı: —

Lena. 

Feyzulla lap özünü itirdi, əl verən kimi, tələsik  əlini çəkib 

cibinə saldı, dəsmal çıxarıb üz-gözünü sildi. 

Ağa Mehdi: 

–Amma dəsmalından olmaz, — dedi. — Satıb eləməli olsan, 

bizə xəbər elə. 

Ağa Mehdinin kefi yaman kök idi. Aktrisa deyəsən söhbətin 

nədən getdiyini anladı, Feyzullanın dəsmalına baxdı, 

pıqqıldayıb güldü. 

 390 

Ağa Mehdi aktrisaya: 

–Platok Dezdemonı, — dedi və hər ikisi yenə güldü. 

Kəbirlinski daha da özünü itirdi, tələsik dəsmalını cibinə 

qoydu, vəziyyətdən çıxmaq üçün: 

–Deməli dublyaj sabaha qaldı? — dedi. 

–Bəli, saat ikiyə. Gələ bilərsən? 

–İkidə? 

Cib dəftərçəsini çıxarıb baxmağa başladı. Axır illər 

yaddaşına arxayın olmurdu. Müxtəlif gündəlik işlərini, 

saatlarını  əski  əlifbayla balaca, qara, kağızları didilmiş cib 

dəftərçəsinə qeyd edərdi. 

Ağa Mehdi aktrisanın qoluna girib pilləkəni düşməyə 

başladı. Qanrılıb Kəbirlinskiyə: 

–Gələ bilməsən, zərər yoxdur, —dedi, — bir adam tapıb 

yazaram, bir də özünü zəhmətə salma. 

Kəbirlinski dəftərçəsini büküb: 

–Yox, gələ bilərəm, boşam, —deyə rejissorun ardınca 

qışqırdı. Ağa Mehdi laqeyd səslə: 

 –Lap  yaxşı. Gələ bilərsən, gəl, — deyə  aşağıdan cavab 

verdi və aktrisaya nə isə pıçıldayıb bərkdən güldü. Aktrisa da 

güldü və Feyzulla, onun sözlərini aydın eşitdi: 

–A vı ihite tipaj. Vot vam pojaluysta otliçnıy tipaj. 

Prekrasnaə tupaə, morda. 

–Da, no krome mordı, nujen eşe xotə bı minimalğnıy talant.  

Kəbirlinski ağır-ağır pilləkənləri düşdü. Ürəyində 

kinostudiyanın telefonlarını söydü. Üç gün zəng eləyəsən 

düşmək olmur. Telefonlar ağıllı-başlı  işləsəydi, zəng eləyib 

bilərdi, bir də bica yerə yorta-yorta bu boyda yolu gəlməzdi. 

"Bu gün mənimki gətirmir.  İndi gedək görək radioda 

başımıza  nə  gəlir?"  Radioda  üçdə olmalıydı, indi ikinin 

yarısıydı. 

Evə gedib-gəlməyə çatmazdı. Evə radiodan sonra getsə 

yaxşıdır. Xörəyə. Dünən arvad ağzından qaçırtdı — deyəsən bu 

gün bozbaş bişirəcək. Amma nə olardı! Bozbaşdan ləzzətli 

 391 

xörək var? Yox, bozbaşı  tələsik, atüstü yemək olmaz. Gərək 

kamal-ədəblə oturasan, yavaş-yavaş çörəyi doğrayasan, suyu 

hopsun çörəyin canına, qaşıqla kartofu, əti yaxşıca  əzəsən, 

üstünə  də sumağı  səpəsən, başlayasan baş soğanla yeməyə, 

bəh, bəh, bəh. 

Bu fikirlərdən Feyzullanın lap ağzı sulandı, kinostudiyanın 

bufetinə girib kolbasa çörək aldı, qurdunu öldürdü. 

Radionun yanında dizeldən düşdü, dik qalxıb binaya girdi, 

pilləkənlərin  yarısını çıxıb dayandı, nəfəsini  dərdi, tərini sildi. 

Neçə il idi hər həftə bu gün, bu saatlar Feyzulla radioya —

yazılışa gəlirdi. Daimi uşaq verilişində tülkü rolunun ifaçısı idi. 

Redaksiyaya girib salam verdi. 

–Salam gözəl qızlar, iyid oğlanlar, —dedi, —mən hazır. 

Bu, ənənəvi salam idi. 

Küncdə oturmuş balaca boylu, kök, kürən oğlan —Məcid: 

–Tülkü lələyə  eşq olsun! — dedi. — Bəs Məstan pişik 

hardadır? 

–Gələr, gələr, — deyə Feyzulla onu sakit elədi. — Nə 

darıxırsan, maşını ayağının altında, harda olsa özünu yetirəcək. 

Məstan pişik rolunun daimi ifaçısı  gənc aktyor Cavad 

Cabbarov səhnənin təzə parlayan ulduzlarından idi. Səhnədə 

Hamleti, Elxanı, Otellonu, oynasa da radiodakı bu kiçik 

rolundan — onu balacalara sevdirən Məstan pişik rolundan 

imtina etmirdi. Səliqəylə  hər həftə yazılışa gəlir, radio 

işçilərinin onu Məstan pişik adlandırmasından qatiyyən 

incimir, əksinə xoşlanırdı. 

Verilişin redaktoru Səfurə Feyzullanı görəndə bir balaca 

pərt kimi oldu. Məcid: 

–Tülkü lələ, — dedi, — Səfurə xanımın sənə sözü var, 

amma utanır deməyə. 

–Bıy, niyə utanır ki, mən bəyəm özgəyəm. 

Səfurə: 

–Yox, ona fikir verməyin, Feyzulla dayı, — dedi, — özüm 

indi deyəcəyəm. Məsələ belədir, deyir bir iş var, iki əməl. Heç 

 392 

bilmirəm, vallah necə deyim. 

Feyzullanın ürəyi düşdü. "Yox, bu gün bilmirəm nədir, 

mənimki gətirmir. Gətirməyəndə gətirmir də. Görəsən yenə nə 

olub, səsim kimin xoşuna gəlməyib". 

—Nədi, qızım, de görüm, utanma. 

–Bilirsiz Feyzulla dayı, bu verilişimizi  kənar  müəllif yazıb, 

nabələddi, tülkü  rolunu  götürüb qadına  verib, heç  bir  şeyi də  

dəyişmək  olmaz,  çünki  əhvalatı  elə  bunun üstündə  qurub. 

Feyzullanın bir an boğazı qurudu. Sonra özünü ələ alıb: 

–Bəs necə olsun, —dedi, — deməli bundan sonra tülkü 

qadın olacaq? 

–Yox, yox, yox, — deyə  Səfurə  tələsik danışmağa başladı 

—heç elə  şey olar, biz ölməmişik ki, heç qoyarıq? Bircə bu 

səfər, bircə  dəfə  gələn səfərdən yenə  gəlib öz rolunuzu 

oxuyacaqsınız. 

Məcid: 

—Bu səfər tülkü arvad çıxıb, —dedi. —Gələn səfər yenə 

döndərib eləyəcəklər kişi. 

Səfurə ona baxıb məzəmmətlə başını buladı. Feyzulla:  

–Neynək, —deyə stula çökdü. —Qoy oturub nəfəsimi 

dərim. Bu sizin dik lap adamın kələyini kəsir. 

Məcid: 

–Tülkü, tülkü, tənbəki, quyruq üstə nəlbəki, —dedi. 

Səfurə yerinə qayıtdı. Elə bil ağır yükü çiynindən atmışdı. 

Feyzulla stulda oturub töyşüyə–töyşüyə nəfəs alırdı. Dəsmalını 

çıxarıb, alnında, bığ yerində puçurlanmış təri sildi. 

Dəhlizdə hay-küy qopdu. Gur bir səs eşidilirdi: 

–Salam, mirzə, salam, necəsən krasavitsa, xoş gördük, 

göyçək oğlan, özün necəsən e, canından, başından muğayat ol. 

Səfurənin gözləri parladı. Sevinclə: 

–Gəldi, çıxdı, —dedi. 

Qapı taybatay açıldı. Hündür gənc bir oğlan içəri daxil oldu. 

Cavadın saçları, çatma qaşları və nazik bığları zil qara, gözləri 

isə ala idi. Bu təzad onun yaraşıqlı sifətində  qəribə bir ifadə 

 393 

yaradırdı —yarıtəkəbbürlü, yarısadəlövh, bir qədər çoxbilmiş, 

bir qədər məsum.  Şıx geyinmişdi, qızartdaq məxmər 

pencəyinin altından qar kimi ağ ipək köynək, köynəyin 

yaxasında qırmızı zolaqlı qalstuk görünürdü. Saçlarını 

həmişəki kimi yağlayıb səliqəylə dala daramışdı. Barmağında 

iri qaşlı üzük parlayırdı. Cavad: 

–Bütün  əhli–məclisə atəşin salamlar, —dedi. —Səfurə 

xanıma xüsusi Privet, Kəbirlinski, Məcid, eşq olsun. 

Məcid irişib: 

–Privet, Məstan pişik, — dedi. 

Səfurə: 

–Gəl çıx da, — dedi. — Gözləməkdən gözümüzün kökü 

saraldı ki...  

Cavad: 

—Canınçun, maşını gücnən qovmuşam, — dedi. — Sizdən 

artıq olmasın, yaxşı bir məclisdəydim. Yarımçıq qoydum, 

durdum. Yalvardılar ki, getmə, dedim xeyr, siznən oturan 

Cavad Cabbarov idi, hər həftənin bu günü bu saatı mən dönüb 

oluram Məstan pişik, ministr də  gəlsə  məni burda 

saxlayammaz. Qapını bağlasaz, pəncərədən atılıb qaçaram. 

Gərək cumam radioya. 

Hamı gülüşdü. Məcid: 

–Məstan pişik, —dedi, —çoxdan görünmürsən, otağımızda 

siçan əmələ gəlib. 

Cavad ciddi bir təəccüblə: 

–Bıy ay Məcid, bəs nə əcəb tutub yeməmisən? — dedi, hamı 

yenidən gülüşdü. 

Cavad gülüşlərinə ara verib: 

–Yaxşı, Səfurəcan, — dedi, — yarımca saat vaxtım var, 

balamın ölmüşünə kinostudiyada dublyajım vardı, sənin 

xətrinçün keçirtdim sabaha. 

Kəbirlinski: 

–Düz deyir, Səfurə xanım, —deyə sözə qarışdı. — Mən 

allah şahidi.  

 394 

Cavad: 

–Görürsən ki, — dedi, — deyir yalançının  şahidi yanında 

olar. Yaxşı, tez yazaq, gərək qaçam məktəbə, məni görüşə 

çağırıblar.  

Səfurə: 

–Bu saat yazacağıq. — dedi. — On dəqiqədən sonra studiya 

bizimdir. Hələlik al mətnlə tanış ol. 

Cavad mətni götürub gözucu baxdı, səhifələrə ötəri nəzər 

salıb bir–bir çevirirdi. 

Səfurə yavaş səslə: 

–Bura bax, Cavad, camaat cürbəcür sözlər danışır, —dedi.  

Cavad: 

–Nə sözlər? —deyə soruşdu. 

–Nə bilim, sən bilərsən. Deyir guya Zərifəylə... 

–Allahu–əkbər, —deyə Cavad kağızları bir qırağa qoydu, —

belə müsibət olar, evində yatıb durasan, camaat səninçün söz 

çıxarda. Canımçün elə  şey yoxdur. Gicəm arvadımı, uşağımı 

atam. Canınçün Səfurə, — o da səsini lap yavaşıtdı, —axşam 

oturmuşam evdə, televizora baxıram, zəng olur. Arvad gedir 

telefona, bir də görürəm dili–dodağı əsir. Deyirəm, ay qız, nə 

olub? Deyir bəs, al, qulaq as. Bəli, alıram, zənən xeylağıdır. 

Zəng eləyib arvadıma yanıq verir ki, bax bu saat ərin mənim 

yanımda kefdədir, səni də maymaq kimi qoyub evdə. Deyirəm 

gördün, indi özün görürsən ki, necə  ağ yalan olur. Durduğu 

yerdə adama necə söz çıxarırlar. Görürsən ki, burda, 

oturmuşam, nə deyir? Bax, bütün şayiələri də bu cür 

uydururlar. Kimə deyirsən? Sıxır gözünün qorasını ki, bir şey 

olmasa deməzlər. Deyir, kaş sən çaş, çopur olaydın, mənim də 

canım rahat olaydı. Neynirəm belə göyçək  əri ki, ömrüm 

çəhənnəmə dönsün. Eh, nə isə... —o, mətni götürdü. —Yaxşı, 

gəl yazaq da, baxdım mətnə. Elə çevir tatı, vur tatıdır. 

Səfurə: 

–Gedək, —dedi.  

Dəhlizdən keçərkən Cavad: 

 395 

–Bəs Kəbirlinski nə oldu? — deyə soruşdu.  

Səfurə əhvalatı ona danışdı.  

Cavad ayaq saxladı. 

–Yox, yaxşı deyil, Səfurəcan, —dedi, — allah onsuz da onu 

döyüb, siz də belə eləyirsiz. Sinli kişidi, o boyda yolu durub 

gəlib bura. 

–Yaxşı, mən neyləyim, yoxdur da bu səfər rolu.  

Onlar bir neçə addım da atdılar. Sonra Cavad yenə dayandı, 

geri döndü: 

–Kəbirlinski, ay Kəbirlinski, — deyə çağırdı. 

Kəbirlinski otaqdan çıxdı.  

–Gəl bəri. 

Kəbirlinski onlara tərəf tələsdi. Səfurə narahatlıqla: 

–Ay Cavad, — dedi, — axı sənə söz dedim, yoxdur e rolu.  

Cavad  əlindəki mətn kağızlarını divara söykəyib cibindən 

qələm çıxartdı: 

–Gəl bura, Kəbirlinski, —dedi, — bu saat səninçün bir şey 

düzəldərəm. Tülkü olmasın, çaqqal olsun, nə eybi var, hə? Təki 

on bir manat gəlsin, ay zalım. Stavkan neçədir?  

Kəbirlineki: 

–Yeddi manat, —dedi 

–Yeddi? Zərər yoxdur. Yeddi manat da puldur. Çaqqalnan 

necəsən? 

–Çaqqal? 

–Həmişə tülkü olmusan, bir gün də çaqqal olarsan, —deyə 

Cavad şaqqıldadı —Ay lotu, vur bura.