A qodiriy nomli jizzax davlat pedagogika instituti

SHariat ilmida oila va nikoh masalalari
Xal qimizning milliy qadriyatlari salkam 14 asrdan beri Islom qadriyatlari bilan chambarchas bog’lanib, bir-biriga singib ketgan. SHunday ekan, ota-bobolarimiz ulug’lagan odamiylik, ma’rifat, poklik dini bo’lgan islomning jamiyatni ruhiy-ahlo qiy jihatdan sog’lomlashtirish borasidagi ta’limoti, xususan, uning uzviy qismlaridan bo’lgan oila tarbiyasiga oid qarashlarini chu qur o’zlashtirish, o’z kelajagini qurishga bel bog’lagan har bir kishiga har tamonlama kamolga yetgan avlodni vujudga keltirishga yordam beradi. Ma’lumki, oila qurish insonlar o’rtasidagi ijtimoiy munosabatdir. Bu munosabatlarning mustahkamligi jamiyatning bar qarorligini belgilaydi.
Oilalarda ota-onalarning dinga bo’lgan munosabatlari, uni qay darajada anglab yetishlari, umuman olganda diniy dunyo qarashlari darajasini baxolash uchun 2004 yilda sotsiologik Respublika «Oila» ilmiy –amaliy Markazi tomonidan ad qi qotlar olib borilgan.¹
Islom oilaning pokligi, jipsligi, osoyishtaligiga e’tibor bilan qarab kelgan. U oilaning bosh muammosi sanalmish nikohni inson munosabatlari ichida eng mu qaddasi deb hisoblaydi.
Ayollar manfaati toptalgan davlatlar in qirozga yuz tutgan, uni ezozlagan yurtlar tara q qiyotga yuz burgan. qur’on va hadislarni o’ qir ekanmiz, ularda ayollar ezozlanganligining guvohi bo’lamiz. Islom shariati qoidalarida ayol kishi avvalo ayolligini – ibo-hayosini, nazokatini, odobu hul qini, o’z salomatligini asrash zarurligi, u birinchi navbatda ona ekanligi, ya’ni, hayot manbai hisoblanishi o’ qtiriladi. Jumladan, Niso surasida ayol be qiyos ulug’langan.
Islom bosh qa jahon dinlari orasida davlat va hu qu q qa nisbatan juda ham ya qin alo qada bo’lib, bu shariat shaklida mavjud bog’li qlikning uzviyligini ta’minlashga xizmat qilmo qda. Islom davlat dini hisoblangan ko’pgina mamlakatlarda hu qu qiy qonunlar shariat asosida chi qarilib, qur’on bilan ichilgan qasamni buzish katta gunohi azim va jinoyat hisoblanadi. qur’on va hadislarga tayangan holda shariat qonunlari oila va jamiyat, mol-mulkka egalik, jinoyat hu qu qi, xazina-soli q va moliyaviy tartib va hakozolarni bosh qaradi.
SHariat so’zi aslida arabchadan olingan bo’lib, uning lug’aviy ma’nosi to’g’ri yo’l, ilohiy yo’l, qonunchilik, demakdir.
SHariat musulmonlarning hu qu qiy hayotidan tash qari ularning ahlo qiy va diniy marosimchilik talablarining majmuini ham o’z ichiga oladi. Islomdagi diniy-hu qu qiy mazhablar va ularning asoschilari, himoyachi-o qlovchi (advokat)larga oid tartib- qoidalar, qozilar faoliyatining tashkiliy va tartib qoidalari, qasam (ont) ichish, va’da berish va qasamyod qilish, qarzni uzish, kafillik, kafolat berish, omonat sa qlash tahlili va ularga mansub tartib qoidalar shariatning asosiy bo’limlaridan hisoblanadi.
SHariat jazoga nisbatan o’z yo’l-yo’ri q dasturlarining butun qahru g’azabini axlo qi buzu qlarni va gunoh hisoblanadigan hatti-harakatlarni keskin bartaraf etishga qaratgan. SHariat zo’ravonlik, zino va o’g’rilikka qarshi shaf qatsiz jazo berish choralarini ham belgilaydi.
Misol uchun, SHariat qonun- qoidasiga ko’ra zino qilishda ayblangan ayol toshbo’ron qilingan yoki sochidan otning dumiga bog’lanib sahroga haydab yuborilgan. ¤g’rilikda ayblangan kishining esa dastlab bitta barmog’i, bu ish qayta- qayta takrorlansa panjasi, bilagi va oxirida boshi tanasidan judo qilinib sha’riy yo’l bilan jazoga tortilgan.
SHariatning mol-mulkka egalik hu qu qlari va soli q qa oid tartib- qoidalariga qaratilgan bo’limi ham di q qatga sazovordir. Bu bo’limda shariat qonun va qoidalari, mol-mulkka egalik qilish va meros hu qu qi, ijara va kira (ishchi kuchini yollash) qilish, va qf va vasiyatga binoan, yerga egalik qilish (zamindorlik) va yerni ijaraga olish, soli q qa oid tartib- qoidalar, xums, zakot, sada qa, ushr, ajnabiylardan olinadigan soli q qa nisbatan o’z zamonasining siyosatini in’ikos etdiradigan tartib va qoidalar, qonunlar majmuining batafsil bayoni berilgan. Savdo bitimlarini rasmiylashtirish va bekor qilish, hayvonlarni so’yish, ovchilik va hatto bali q ovlash tartib- qoidalari ham shariat nazaridan chetda qolmagan.