A r X e o L o g ġ y a V ə e t n o q r a f ġ y a ġ n s t ġ t u t u

Teymur Bünyadov 

akademik 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

11 

 

 

 

 

---

 

 

12 

COĞRAFĠ ġƏRAĠT 

 

Azərbaycanlılar dünyanın ən qədim və mədəni xalqlarından biridir. Onların 

tarixi  vətəni  Qafqazda  və  Ön  Asiyada  yerləĢən  Azərbaycandır.  Azərbaycan  Qafqazın 

cənub-Ģərq və cənubunda və Ġran yaylasının Ģimal-qərbində yerləĢən ölkədir. 

Azərbaycanın tarixi ərazisinin Ģimal sərhədləri BaĢ Qafqaz dağ silsiləsinin 

cənub  yamacları  boyu,  qərb  sərhədləri  Böyük  Qafqaz  sıra  dağlarından  baĢlayaraq 

Suram dağ silsiləsi, Kiçik Qafqaz dağlarının qərb yamacları və Qotur dağ silsiləsi boyu 

cənuba  doğru  uzanır.  Onun  cənub  hüdudlarını  Zaqros  dağları  təĢkil  edir.  Azərbaycan 

Ģərqdə  Xəzər  dənizi  ilə  və  Ġranın  Qəzvin,  Zəncan  və  Həmədan  mahalları  ilə 

hüdudlanır. 

Azərbaycanın tarixi torpaqlarının ümumi sahəsi 250 min kv.km-dən artıq olmuĢ-

dur.  Müasir  dövrdə  bu  tarixi  ərazinin  bir  hissəsini  əhatə  edən  Azərbaycan  Respub-

likasının  sahəsi  86,6  min  kv.km,  Ġran  Ġslam  Respublikasının  tərkibində  olan  Cənubi 

Azərbaycanın sahəsi isə 135 min kv.km-dir. Azərbaycan Cümhuriyyətinin sahəsi 114 

min  kv.km  olmuĢdur.  1918-1921-ci  illərdə  Azərbaycan  özünün  29  min  kv.km-dan  çox 

torpağını  itirmiĢdir.  1918-ci  ildə  Azərbaycan  toфaqlarının  bir  hissəsində  Ermənistan 

dövləti  yaradılmıĢ,  1921-ci  ildə  Zəngəzur  və  Göyçə  bölgələri  Ermənistana,  Borçalı 

bölgəsi Gürcüstana, Dərbənd bölgəsi Rusiyaya verilmiĢdir. 

Hazırda Azərbaycan Respublikasının əhalisi 8,6 mln. nəfər, Cənubi Azərbaycanın 

əhalisi  isə  26  mln.  nəfərdir.  Azərbaycanlılar  Azərbaycan  Respublikasının  və  Cənubi 

Azərbaycanın  əsas  əhalisini  təĢkil  etməklə  yanaĢı  toplu  kütlə  Ģəklində  Türkiyə, 

Gürcüstan,  Rusiya,  Qazaxıstan,  Özbəkistan,  Qırğızıstan  və  Türkmənistanda  və  diaspora 

halında  dünyanın  20-dən  çox  dövlətinin  ərazisində  yaĢayırlar.  Azərbaycan  ərazisində 

azərbaycanlılardan  baĢqa  azsaylı  xalqlardan  talıĢlar,  tatlar,  kürdlər,  aysorlar,  ləzgilər, 

saxurlar, avarlar, laklar, udilər, ingiloylar, haputlar, buduqlar, qırızlar, ceklər, xınalıqlılar 

və azlıq təĢkil edən millətlərin nümayəndələri də yaĢayırlar. 

Azərbaycan ərazisi dağlıq və düzənlik relyefə malikdir. Onun ən hündür zirvəsi 

dəniz  səviyyəsindən  4821  m  yüksəklikdə  yerləĢən  Savalan  dağı,  ən  çökək  hissəsi  isə 

Lənkəran Ģəhəri yaxınlığında dəniz səviyyəsindən 28 m aĢağı olan Lənkəran düzənliyidir 

[1].  Azərbaycanın  ən  böyük  düzənliyi  olan  Kür-Araz  ovalığı  Azərbaycan 

Respublikasının ərazisindədir. Azərbaycanın digər ovalıq və düzənlik relyefli əraziləri 

-  Ceyrançöl,  Gəncə-Qazax,  Arazyanı,  ġərur,  Samur-Dəvəçi  düzləri  və  Lənkəran 

ovalığı  da  Azərbaycan  Respublikası  ərazisindədir.  Cənubi  Azərbaycan  isə  geoloji 

quruluĢu müxtəlif olan, əsas etibarilə dağlıq relyefə malik ölkədir. 

Azərbaycanın ən böyük çayları Kür və Arazdır. Kür Qafqazda ən böyük çaydır. 

Onun uzunluğu 1515 km-dir, ondan 900 km-i Azərbaycan ərazisindən axır. Kür çayı 

öz mənbəyini Türkiyə torpağından, dəniz səviyyəsindən 2741 m yüksəklikdə yerləĢən 

Çaldıran suayırıcından götürür. Ölkənin ikinci böyük çayı olan Arazın uzunluğu 1072 

km-dir. O, da öz baĢlanğıcını Türkiyə ərazisindəki 2600 m yüksəklikdə yerləĢən Bingöl 

dağlarından götürür. 

---

 

 

13 

Azərbaycan Respublikasının ərazisi beĢ fiziki-coğrafi vilayətə bölünür: Böyük 

Qafqaz, Kiçik Qafqaz, Naxçıvan, Lənkəran və Mərkəzi Aran [2]. 

Böyük Qafqaz sıra dağlarının Azərbaycan ərazisinə daxil olan cənub-Ģərq his-

səsi  BaĢ  Qafqaz,  Yan,  Nialdağ,  Qovdağ  və  Ləngəbiz  dağ  silsilələrindon  ibarətdir. 

Böyük  Qafqazın  bu  hissəsi  Bazardüzü  dağından  cənub-Ģərqə  doğru  uzanaraq  Dağlıq 

ġirvan,  Qobustan  və  AbĢeron  yarımadasına  qədər  davam  edir.  Böyük  Qafqaz  sıra 

dağlarının Azərbaycan ərazisində ən uca zirvələri Bazardüzü dağı (4466 m) ġahdağ 

(4243  m),  Tufandağ  (4206  m),  Bazaryurd  (4126  m),  Quton  (3648  m)  və  Babadağdır 

(3229  m).  Qanıx,  Qabırrı,  Əyricay,  KiĢ,  ġin,  Künküt,  Samux,  Quzeyçay,  Türyançay, 

Dəvəbatan, Girdiman, Göyçay, Ağsu, Qarasu, Samur, Qusarçay, Gilgilçay, Vəlvələçay, 

Qaraçay,  Ağçay,  Qudyalçay,  Rustovçay,  Pirsaatçay,  Sumqayıtçay  və  b.  çaylar  öz 

baĢlanğıclarını Böyük Qafqaz sıra dağlarından götürürlər. 

Böyük Qafqazda dağ ətəyindən zirvəyə doğru quru-çöl, mülayim-isti, soyuq 

və  dağ-tundra  iqlim  tipləri  müĢahidə  edilir.  Burada  boz-qonur,  Ģabalıdı,  qəhvəyi  və 

qonur, dağ-meĢə, qara və dağ-çəmən torpaqları üstünlük təĢkil edir. Vilayətdə iqlim 

və torpaq tiplərinə müvafiq olaraq yarımsəhra, dağ-çöl, and dağ meĢələri, enliyarpaqlı 

dağ  meĢələri,  subalp  və  alp  çəmənləri,  qayalıq-buzlaq  landĢaftları  mövcuddur.  Böyük 

Qafqazın  meĢələri  çox  zəngindir.  Burada  palıd,  fıstıq,  vələs,  toz-ağacı  kimi  meĢə 

ağacları ilə bərabər Ģabalıd, qoz, fındıq, alma, armud, zoğal, alça kimi meyvə ağacları 

da  geniĢ  yayılmıĢdır.  Vilayətin  torpaq  örtüyü  və  iqlimi  burada  taxılçılıq,  üzümçülük, 

tütünçülük  və  meyvəçiliyin  inkiĢafı  üçün  Ģərait  yaratmıĢdır.  Böyük  Qafqaz  vilayəti 

hələ  qədimdən  dulusçuluq,  misgərlik  və  ipəkçilik  kimi  sənətkarlıq  sahələri  ilə  də 

məĢhurdur. 

Kiçik Qafqaz fiziki-coğrafi vilayətini Kiçik Qafqaz dağlarının Azərbaycana aid 

olan Murğuz, ġahdağ, Göyçə, Mıxtökən, Murovdağ, Qarabağ dağ silsilələri və Qarabağ 

yaylası təĢkil edir. Vilayətin ən hündür nöqtələri GamıĢdağ (3740  m),  Dəlidağ (3616 

m), Böyük ĠĢıqlı (3552 m), Hinaldağ (3367 m) zirvələri və Qaraarxac yaylasından (3362 

m)  ibarətdir.  Vilayətin  Ağstafaçay,  Zəyəmçay,  Tovuzçay,  ġəmkirçay,  Gəncəçay, 

QoĢqarçay,  Quruçay,  Bazarçay,  Qarqarçay,  Tərtər,  Ġncə,  BərgüĢad,  Xaçın,  Həsənsu, 

Həkəri  və  b.  çayları  öz  baĢlanğıclarını  Kiçik  Qafqaz  sıra  dağlarından  götürürlər. 

Dünyada məĢhur olan, göllər Ģahzadəsi Göygöl də Kiçik Qafqazdadır. 

Kiçik  Qafqazın  dağ  ətəklərində  iqlim  isti  və  yarımrütubətli,  orta  zolaqda 

mülayim-soyuq və yarımrütubətli, yüksək dağlıq hissədə isə soyuq və rütubətlidir. 

Vilayətin  torpaq  örtüyü  qəhvəyi  və  qonur  dağ-meĢə,  qara,  çimli  və  torflu 

dağ-çəmən  torpaqlarından  ibarətdir  [3].  Kiçik  Qafqazda  çılpaq  dağlıq,  enliyarpaqlı 

dağ-meĢə,  alp  və  subalp  çəmənləri  və  qayalıq-buzlaq  landĢaftları  yayılmıĢdır.  Kiçik 

Qafqazın  meĢələrində  palıd,  vələs,  fıstıq,  tozağacı,  ağcaqayın  və  b.  ağaclara  təsadüf 

edilir. Həmin meĢələrdə yabanı halda alma, armud, qoz, fındıq, zoğal, alça, gilas, əzgil, tut, 

üzüm,  nar,  heyva,  yemiĢan,  və  b.  meyvə  ağacları  bitir.  Vilayətin  torpaq  örtüyü  və 

iqlim  Ģəraiti  hələ  qədimdən  burada  əkinçiliyin  müxtəlif  sahələrinin,  xüsusilə 

taxılçılığın inkiĢafına səbəb olmuĢdur. 

---

 

 

14 

Kiçik Qafqaz dağlarının Dərələyəz və Zəngəzur silsilələri Naxçıvan Muxtar 

Respublikasının  ərazisindədir.  Naxçıvan  fiziki-coğrafi  vilayətinin  ən  hündür  nöqtələri 

Qapıcıq dağı (3904 m) və Küküdağ (3120 m) zirvələridir. Dərələyəz və Zəngəzur dağ 

silsilələrinin  qovĢağında  yerləĢən  Biçənək  aĢırımı  dəniz  səviyyəsindən  2346  m 

hündürlükdədir.  Vilayətin  çayları  Аrpасау,  Gilançay,  Əlincəçay,  Naxçıvançay, 

Ordubadçay  və  b.  öz  baĢlanğıclarını  Kiçik  Qafqaz  dağlarının  Zəngəzur  və  Dərələyəz 

silsilələrindən götürür və Araz çayına tökülürlər. Vilayətin ərazisi, əsasən, düzənlik, 

dağətəyi və dağlıq bölgələrə ayrılır. Naxçıvanın torpağı münbit və məhsuldardır. Torpaq 

örtüyü  düzənlikdə  boz,  dağ  ətəyində  Ģabalıdı,  dağlıq  hissədə  dağ-çəmən  torpağı 

tiplərinə aiddir. Ġqlimi kontinentaldır, yayı isti, qıĢı soyuq keçir. Bitki örtüyü və heyvanat 

aləmi  zəngindir.  Torpaq-iqlim  Ģəraiti  burada  taxılçılığın,  bağçılığın,  üzümçülüyün  və 

tütünçülüyün inkiĢafı üçün əlveriĢlidir. Naxçıvanın cənub-Ģərq hissəsi qədim zamanlardan 

baramaçılığın və ipəkçiliyin mərkəzi kimi tanınır. 

Qafqazın florasının 60 faizini Azərbaycanda bitən 4 mindən çox bitki növü 

təĢkil  edir.  Həmin  bitki  növləri  ən  çox  Böyük  Qafqaz  və  Kiçik  Qafqaz  dağlıq  böl-

gələrində yayılmıĢdır. Bu da hər iki dağlıq bölgədə maldarlıq təsərrüfatının inkiĢafına 

əlveriĢli Ģərait yaratmıĢdır. 

ƏlveriĢli relyef və iqlim Ģəraiti və bitki növlərinin çoxluğu ilə bağlı olaraq 

Böyük  və  Kiçik  Qafqaz  dağlıq  bölgələrinin  heyvanat  aləmi  də  olduqca  zəngindir. 

MeĢələrdə xallı pələng, ayı, canavar, tülkü, qaban, dağ keçisi, maral, cüyür, dovĢan və b. 

heyvanlara rast gəlmək olar. Çaylarda isə müxtəlif balıq növləri, о cümlədən qızıl balıq 

da vardır. 

Lənkəran  fiziki-coğrafi  vilayəti  TaliĢ  dağlarından  və  Lənkəran  ovalığından 

ibarətdir. TaliĢ sıra dağları Burovar, PeĢtəsər və TaliĢ dağ silsilələrindən ibarətdir. TaliĢ 

dağ  silsiləsi  Cənubi  Azərbaycan  ərazisindədir.  TaliĢ  dağları  cənub-Ģərqdə  Əlbürs, 

qərbdə isə Savalan dağları ilə birləĢir. Vilayətin ən hündür nöqtələri Gömürgöy (2493 m) 

və Qızyurdu (2433 m) zirvələridir [4]. Vilayətin Lənkərançay (BəĢəru), Vazaru, SadaĢaru, 

Astaraçay,  Təngərüd,  Pensərçay,  Ləkər,  Veravulçay,  QumbaĢıçay,  ViləĢ,  MiĢarçay, 

Göytəpəçay, Bolqarçay və b. çayları öz baĢlanğıclarını TaliĢ dağlarından götürürlər. 

Lənkəran  bölgəsinin  iqlimi  mülayim-isti  iqlim  tipinə  aiddir.  Lənkəran  ovalığı  və 

dağətəyi zolaq rütubətli subtropik iqlimə malikdir. 

Lənkəran bölgəsi IV dövr buzlaĢmalarına məruz qalmadığına görə burada III 

dövrdən  qalma  relikt  bitki  növləri,  о  cümlədən,  dəmirağac,  azadağacı,  ipəkakasiya, 

ĢümĢad, Ģabalıdyarpaq palıd və s. yayılmıĢdır. Bölgənin torpaqlaгı sarıtorpaq, qonur və 

qəhvəyi dağ-meĢə torpaqları tiplərinə aiddir. Məhsuldar torpaqlar, isti iqlim və bol su 

mənbələri  burada  taxılçılığın,  xüsusilə  çəltikçiliyin,  habelə  sitrus  meyvəçiliyinin, 

tərəvəzçilik və bostançılığın inkiĢafına Ģərait yaratmıĢdır. Bölgənin geniĢ çəmənlikləri 

və  örüĢləri  maldarlığın,  zəngin  meĢələri  isə  ovçuluğun  inkiĢafına  səbəb  olmuĢdur. 

Bölgənin Xəzər dənizi sahilində yerləĢməsi, six çaylar Ģəbəkəsi ilə təmin olunması, 

Murdov  və  Ġstil  kimi  böyük  su  tutarlarının  olması  burada  qədimdən  su  quĢlarının 

ovlanması və balıqçılıq üçün Ģərait yaratmıĢdır. 

---

 

 

15 

Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz və TaliĢ dağlarının arasında yerləĢən Mərkəzi 

Aran  fiziki-coğrafi  vilayəti  ölkənin  ərazisinin  dörddə  birini  təĢkil  edir.  Kür-Araz 

ovalığından ibarət olan bu geniĢ ərazi ġirvan, Qarabağ, Mil, Muğan və Salyan düzlərinə 

bölünür [5]. Muğan düzünün bir hissəsi Cənubi Azərbaycan ərazisinə keçir. Mərkəzi 

Aranın yayı yağmuru az və isti, qıĢı mülayim keçir. Kür-Araz ovalığının torpaq örtüyü 

müxtəlif  olub,  boz,  boz-çəmən,  çəmən  torpaqları,  çəmən-bataqlıq  torpaq, bataqlıq 

və  Ģoran  torpaq  tiplərindən  ibarətdir  [6].  Ovalıq  səhra  və  yarımsəhra  bitkilərilə 

zəngindir. Burada soğan, qaraĢoran, sarıbaĢ, soğanaqlı qırtıc, tonqalotu, bərk quramat, 

ġərq bozağı, çiling burnu, daraqlı ayrığan, çərən, Ģahsevdi, qıĢotu və s. daha çoxdur. 

Mərkəzi  Aranın  xeyli  hissəsini  qıĢ  otlaqları  tutur.  Otlaqların  yem  ehtiyatını 

birillik efemer bitkiləri -  yovĢan, qarağan, kəngiz və b. Ģoran bitkiləri təĢkil edir [7]. 

Bu otlaqlar qıĢlaq Ģəraitində mal-qaranın əsas yem  mənbəyi hesab olunur. Ovalıqda 

heyvanat  aləminin  nümayəndələrindən  maral,  əlik,  ceyran,  dovĢan,  tülkü,  canavar, 

turac, kəklik, köçəri quĢlar və müxtəlif növ ilanlar yaĢayır. 

Cənubi Azərbaycan relyefi bir neçə dağ silsilələrindən və dağarası çökəkliklərdən 

ibarətdir.  Araz  çayının  sağ  sahilindən  baĢlanan  Qaradağ  silsiləsi  qərbdən  Ģərqə  doğru 

uzanır. Onun Ģimal yamacında dağarası dərələrin dərinliyi 1000 metrdən artıqdır [8]. 

Qaradağın  cənub  və  cənub-qərbinə  yaxın  110  km  məsafədə  Kiəmki-Qaraca 

dağ silsiləsi uzanır. Bu silsilə cənub-Ģərqdə Qaraca dağı (2875 m) vasitəsilə Savalan 

silsiləsinə  birləĢir.  Savalan  silsiləsi  qərbdən-Ģərqə  doğru  130  km  məsafədə  uzanır. 

Onun  ən  yüksək  zirvəsi  Savalan  dağıdır  (4821  m).  Cavan  dağlardan  olan  Savalan 

silsiləsinin  vulkan  lavalarından,  küllərindən  və  tuflarından  yaranmıĢ  yamacları 

Acıçay, Balıqlıçay və Qarasu çayları vasitəsilə parçalanmıĢdır [9]. 

BozquĢ dağ silsiləsi Acıçayın yuxarı və orta axarından cənub-qərbdən Ģimal-

Ģərqə doğru 125 km məsafədə uzanır. BozquĢ silsiləsi Ģimaldan Acıçay və Balıqlıçay, 

cənub-Ģərqdən isə Qızılüzən çayının sol qolları vasitəsilə parçalanır. Acıçaydan cənub-

qərbdə vulkan mənĢəli Səhənd dağı (3710 m) ucalır. Səhənd dağı ətrafındakı dağarası 

çökəklik  və  düzənliklərdən  öz  vulkan  konusu  ilə  çox  qabarıq  Ģəkildə  görünür. 

Zirvədən  radiuslar  Ģəklində  onun  ətəklərinə  doğru  uzanan  kiçik  çay  dərələri  dağa 

xüsusi görkəm verir [10]. 

Urmiya gölünün Ģimal-Ģərqində yerləĢən MiĢudağ silsiləsinin ən hündür zirvəsi 

Ələmdar dağıdır (3132 m). Ġranla Türkiyə sərhədi boyu 110 km məsafədə uzanan Qotur 

dağ silsiləsinin ən uca zirvələri Heravil (3676 m), Moğancıq (3676 m) və Avrin (3623 

m) dağlarıdır. Qotur dağ silsiləsinin Ģərq yamacı Sarısu, Qızılçay, Ələnd və Qotur çayları 

ilə  sərt  yarğanlar  halında  parçalanmıĢdır.  Qotur  silsiləsi  Bəzərkan,  Qaratəpə  və  b. 

aĢırımları ilə məĢhurdur. Qotur silsiləsindən cənubda, Urmu gölündən qərbdə yerləĢən 

Musalan  dağ  silsiləsinin  Ģərq  yamacları  da  Urmu  gölü  istiqamətində  bir  çox  çay 

dərələri vasitəsilə parçalanır [11]. 

Dağ silsilələri arasında Ərdəbil, Acıdərə və Mianə adlı iri dağarası çökəkliklər 

uzanır. Ərdəbil çökəkliliyi Balıqlıçay, Quruçay və Qarasu çaylarının qovuĢduğu yerdə 

vulkanik  çöküntülərdən  yaranmıĢ  düzənlikdən  ibarətdir.  Acıdərə  çökəkliyi  Təbriz-

---

 

 

16 

Kəhriz istiqamətində qərbdən Ģərqə doğru 125 km məsafədə uzanır. Onun dibində çay 

terraslarından  ibarət  düzənliklər  vardır.  Mianə  çökəkliyi  isə  Qızılüzən  çayının  orta 

axarında yerləĢir [12]. 

Cənubi Azərbaycanın dağarası çökəklərində Naxçıvan Muxtar Respublikasında 

olduğu  kimi  yayı  quraq  keçən  soyuq  yarımsəhra  və  quru  çöl  iqlimi  hakimdir.  Kon-

tinental iqlimə aid olan bu iqlim tipi daxilində illik mütləq minimum temperatur mənfi 

32°C, illik mütləq maksimum temperatur isə 43°C olur. Hər iki ərazinin orta və yüksək 

dağlıq  hissəsində  yayı  quraq  keçən  soyuq  iqlim  tipi  mövcuddur.  Ġstər  Naxçıvanda, 

istərsə  də  Cənubi  Azərbaycan  ərazisində  meĢə  örtüyü  çox  azdır,  demək  olar  ki,  yox 

dərəcəsindədir.  Ġqlim  Ģəraitinin  kontinentallığı  və  quraqlıqla  əlaqədar  Cənubi 

Azərbaycandakı  dağ  yamaclarında  kolluqlar  və  yarımkol  bitkilər  geniĢ  yer  tutur. 

Dağarası  çökəkliklərdə  və  maili  düzənliklərdə  quru  və  yarımsəhra  bitkiləri  inkiĢaf 

etmiĢdir.  Qotur-Musalan  dağ  silsiləsinin  Ģərq  yamaclarında  enliyarpaqlı  meĢələr  və 

səhra  (bozqır)  bitkilərindən  ibarət  kolluqlar  yayılmıĢdır.  Dağ  yamaclarının  meĢədən 

məhrum olması eroziyanın intensiv getməsinə, sellərin tez-tez baĢ verməsinə səbəb olur. 

Belə iqlim Ģəraitində yay otlaqları da az məhsuldar olur [13]. 

Cənubi Azərbaycanın torpaq örtüyü kəskin parçalanmıĢ relyef Ģəraitində for-

malaĢmıĢdır. Alçaq dağlıq ərazilərdə açıq sarı, əksər hallarda isə çimli torpaqlar əmələ 

gəlmiĢdir. Tipik boz torpaqlar yüksək dağarası çökəklərdə yayılmıĢdır. Qəhvəyi torpaqlar 

Cənubi  Azərbaycanın  geniĢ  ərazisini  əhatə  edir.  Vulkanların  püskürməsi  nəticəsində 

yaranan  süxurlardan əmələ  gəlmiĢ  torpaqlar  mikroelementlərlə  zəngin olduqlarından 

onların  məhsuldarlığı  yüksək  olur.  Kiçik  Qafqazda  Qarabağ  vulkanik  yaylasının, 

Cənubi  Azərbaycanda  Savalan  və  Səhənd  dağları  yamaclarının  torpaqları  belə 

torpaqlardandır [14]. 

Azərbaycan  ərazisində  atmosfer  yağıntılarının  miqdarı  qeyri-bərabər 

paylanmıĢdır.  Əgər  Lənkəranın  cənubunda  illik  yağıntının  miqdarı  1800  mm-dən 

artıqdırsa, Qobustanın cənub-Ģərq hissəsində illik yağıntının miqdan 150 mm-dir. Müla-

yim iqlim qurĢağının orta illik yağıntılarının miqdarı 200 mm-dən az olan ərazilərdə 

tipik səhra bitkiləri, 200-400 mm olan ərazilərdə tipik yarımsəhra bitkiləri, 400-500