Irqlarning bir tarmoqdan kelib chiqqanligi Odamlarga xos barcha belgilami ajdodlarimiz Homo sapiens-
ning irqlarga bo‘linmasdan oldinroq kasb etganlar. Irqlarga oid
belgilar ikkinchi darajali bo‘lib u yoki bu muhit sharoitiga mosla-
nishi tufayli paydo bo‘lgan. Bosh miya og‘irligidagi tafovut
alohida, alohida hududda yashovchilarda katta irqlarga nisbatan
katta bo‘lgan, chunonchi rus va ukrainlarda bosh miyaning o‘rtacha
og‘irligi 1381 gr, buryatlarda esa 1508 grammga teng.
Barcha irqlarning bir tarmoqdan kelib chiqqanligini yarn bir
isboti teridagi pipilyar chiziqlarning ikkinchi barmoqda yoysimon
shaklda ekanligida. Odamsimon maymunlarda u beshinchi bar
moqda tor bo‘ladi. Bundan tashqari barcha irqlar boshidagi soch-
lami joylanishidagi o'xshashlik ham yana bir misol.
Irqlardagi ko‘pgina belgilar odam tanasini atrof muhitga
moslanishida katta ahamiyatga ega ekanligini ko‘rsatadi. Xususan
terining qora rangi quyosh nurlaridan himoyalanishida muhim
rol o‘ynaydi. Chunki teridagi melanin pigmentlari ko‘p bo‘lishi
ultrabinafsha nurlanishi terining ichki qavat hujayralariga kirishiga
to ‘sqinlik qiladi va oqibatda odamni quyosh urishidan saqlaydi.
Negrlardagi jingalak sochlar kichik qalpoq singari boshga
tushayotgan quyosh nurlaridan himoya qiladi. Burun kataklari katta
bo‘lishiga ba’zi bir yevropeoid irqlarda burundan kirgan sovuq
havoni isitish vazifasini o‘taydi. Bunday burun Kavkazning tub
aholisi hamda Markaziy Osiyoning tog‘lik joylarda yashovchilarga
xos. Xuddi shuningdek mangollardagi ko‘z yorug‘ining ensiz
bo‘lishi ko‘zni shamoldan, changdan, qor bo‘ronlardan himoya
qilishda katta ahamiyatga ega bo‘lgan.
Savollar: 1. Irq nima?
2. Qanday irqlarni bilasiz?
3. Mongoloid irqi qanday belgilar bilan farqlanadi?
4. Negroid irqining o‘ziga xos belgilarini sharhlang.
5. Yevropeoid irqi qayerlarda joylashgan?
141
6. Mongoloid irqini arealini tushuntiring?
7. Negroid irqini asl vatani qayer?
8. Irqlar bir tarmoqdan kelib chiqqanligini asoslang?
9. Irqlarning shakllanish tarixini yoriting?
