A. T. G 'o fu ro V, S. S. F a y z u lla y e V, A. K. R a X im o V, B. Z o X id o V a, F. I. M a tk a r im o V

Italyan - yapon 
Ispan - hind
22-rasm. Yevropeoid va mongoloid irq vakillari o ‘rtasidagi nikohlar-
dan tug‘ilgan metislar
Etnogenezga oid keyingi adabiyotlarda katta irqlar boshqacha 
noin bilan atala boshladi. Chunonchi yevropeoid katta irqi 
yevroosiyo, negroid katta irqi ekvatorial yoki avstralo-negroid, 
mangoloid katta irqi esa osiyo-amerika katta irqi deyiladigan 
bo‘ldi.
Nomlanishidan qat’iy nazar har bir katta irqga mansub irqlar 
ham o‘ziga xos belgilarga ega. Masalan, avstralo-negroid katta 
irqiga kiruvchi avstraliya irq vakillarida terisi qoramtir, sochlari 
to‘lqisimon, uchlamchi soch qoplami yaxshi rivojlangan burun 
teshiklari keng, qoshlari yuqori, yonoq suyagi o‘rtacha, boshi, yuzi 
kichik, bo‘yi past bo‘ladi.
Melaneziya irqi esa jingalak sochli, qosh suyagini oldinga 
chiqqanligi, uchlamchi soch qoplamini kuchli rivoj langanligi bilan 
ajralib turadi.
138

---

Januhiy Afrikada у asho vchi bushmen irqi bo ‘ у ining pakanaligi, 
terisining oqishligi. bumirii ensiz, yuzini kichik yapaloq bo‘lishi 
bilan tavsiflanadi.
Irqlarning shakllanish tarixi
Qazilma holdagi suyaklarni, hamda qonning biokimyoviy 
tarkibini tahlil qilish va boshqa belgilarga qarab negroid hamda 
yevropoyeoid irqlari o'zaro yaqin, chamasi bir tarmoqdan kelib 
ehiqqan degan xulosaga kelish mumkin. Bunday qiyofali negro- 
evropeoidlar hozirgi vaqtdagi terisi oqish va qorachadan kelgan 
avstraliyauing tub aholisi, qisman yevropeoid qisman negroid 
odamlarni eslatadi.
Odamzodni mongoloid va yevropeoid-negroid irqlarga bo‘li- 
nish oldinroq sodir bolgan.
Keng doiradagi monotsentrizm konsepsiyasiga ko‘ra, neoan- 
troplarning rivojlangan formalarini, ulargacha bo‘lgan 0 ‘rta Yer 
dengizining sharqiy qismi hamda Osiyoda uzoq davrlar davomida 
alohida yashab kelgan odamlar bilan qo‘shilishi hamda ular o‘rnini 
egallashi tufayli yuqorida qavd qilingan ikld irq yuzaga kelgan 
degan taxminlar bor.
Yer yuzida odamzodni tarqalishini muhim bosqichi hozirgi 
avstraliyaliklaming tub aholisi ajdodlarining Avstraliyaga, man- 
goloid irqini esa Shimoliy so‘ng Janubiy Amerikaga kelib joylanishi 
bo'igan. Bu hodisa taxminan 40--30 ming yil oldin ro'y bergan.