Irqlarning shakllanishi. Irqlaming shakllanish tarixi deganda
irqlarning bir qator cheklangan arealda shu irqqa ta’sir ko‘rsatib,
uning o‘zgarishini yo‘naltirib bergan har xil tabiiy va ijtimoiy
shart-sharoitlaming birgalikdagi ta’siri ostida kelib chiqishi va
rivojlanish yo‘lini tushunmoq kerak. Yuzaga kelgan belgilar shu
tufayli bir-biri bilan qo‘shilib yangi majmualami hosil qilgan.
Antropologik tiplaming shakllanishida alohidalanish, irsiy o ‘zgaruvchanlik, tabiiy tanlanish, jinsiy tanlash, ovqatlanish usul- larini o‘zgartirishi, abiotik omillarni ta'siri qadimgi gominidlarda irqlar rivojlanishi yoki irq genezining asosiy omili bo‘lgan. Ushbu omillar har
xil tarzda bir-biriga qo‘shilib hamda
o‘zining shiddati va ta’siri jihatidan har xil tarzda o‘zgarib bo-
rib, insoniyatning tarixiy rivojlanishi davomida irqlaming shakl-
lanishiga turlicha ta’sir ko‘rsatgan. Irqlaming paydo bo‘lish ja-
rayoni tubandagi bosqichlar orqali amalga oshgan:
• belgining irsiy o'zgaruvchanlik tufayli paydo boiish i • belgilarning genotipda turg‘unlashishi va ularning aholi
genotipida saqlanishi
• belgilarning m a’lum hududda tarqalishi
• belgilarning o‘zaro har xil birikishlarining paydo boiishi
• belgilarning ma’lum sharoitda adaptivligi.
H a r b ir h o latd a y an g i m u ta tsiy a tu fa y li
odamda
b elg in in g
paydo bolganligini aniqlash nihoyatda qiyin. Belgini qanday
tezlikda aniqlashning bilvosita metoalari mavjud. Xolden hisobiga
ko‘ra, gemofiliya kasalligi bilan b ogiiq gen o’zgarishini har bir
50 ming odamdan birida uchratish mumkin. Irq paydo b o lish
muammosida o‘xshash mutatsiya aholining har xil guruhlarida bir-
biridan mustasno hosil boiishi nihoyatda ahamiyatlidir. Albinizm,
barmoqlaming kalta boiishi, pakanalikning ayrim shakllari
haqiqatan ham har-xil irqlarda mustaqil ravishda rivojlangan.
Normal belgilardan sariq soch to ‘g‘risida ham shunday fikrni
bay on etish mumkin. Sochning jingalakligi ham Afrika negrlari
bilan melanaziyaliklarda bir-biridan mustasno ravishda taraqqiy
qilgan.
135
