A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Maydalangan so’ndirilmagan oxak 
Uni bo’lakli oxakni oldindan so’ndirmasdan judayam maydalash yo’li bilan olinadi. 
Maydalangan so’ndirilmagan oxak asosidagi qorishmaga suvga talabi kam bo’lgani uchun 
mustahkamligi yuqori bo’lib solishtirma yuzasi kamligi bilan tushuntiriladi. Suv oxak nisbati 
to’g’ri tanlanganda (0,9-1,5) kaltsiy oksidi gidratlanish natijasida xosil bo’lgan kalьtsiy 
gidrooksidi kristallari eritmadagi Ca(OH)
2
o’zaro o’sib tez mustahkam kristall o’simta xosil 
qiladi. Qorishmaning yoki betonning o’z-o’zidan isishi o’zicha qorishmaning qotishi va 
mustahkamligi o’sishga olib keladi. Bu esa qishgi ishlarda (g’isht terishda, suvoq ishida va 
hokazo) o’ta muhimdir. Buni shunday tushintiradiki, maydalangan so’ndirilgan oxak tezda suv 
bilan birikib issiqlik ajratadi va shu issiqlikni vaqtida tarqatilmasa xosil bo’lgan yuqori harorat 
buyumlarni buzib yuborishi mumkin. Maydalangan so’ndirilmagan gidratlangan oxakka o’ta 
to’yilgan mineral qo’shimchalar qo’shish ruxsat etiladi: domna yoqilg’i shlaklari, kullar, 
oxaktosh. Maydalangan so’ndirilmagan oxakni qotishida yaxshi natijalarga erishish uchun 
quyidagi shartlar qo’llanilishi kerak: 
1. o’ta tuyilgan oxak qo’llanilishi. 
2. suv oxak nisbati aniq bo’lishi. 
3. suv bug’lanishini olib keluvchi omillarni oldini olish. 
4. oxak gidratlanish jarayonida Qorishmani aralashtirmasligi. 
So’ndirilmagan oxakni sath yuzasi 3500-5000 sm2/g, yoki №02 elakda qoldig’i 0 ga teng 
bo’lishi, №08 elakda esa 4-6%dan oshmasligi kerak. So’ndirilmagan oxakni gidrati qotishi 
qorishmada suv miqdori 100-150% oraliqda oxak massasidan bo’lganda normal o’tadi. 
Gidratlanish birinchi soatida 1 kg CaO gidratlanishida 1160 kJ issiqlik ajraladi. Natijada 
buyumlar qatti qizib ketadi va ichki kuchlanish bilan deformatsiyaga duch keladi. Bu hodisani 
oldini olish uchun suv miqdori ko’paytiriladi, xar xil moddalar bilan (qo’shimchalar qo’shib) 
gidratlanish tezligini sekinlashtiriladi. 
So’ndirilmagan oxak va karbonatli oxak odatda maydalangandan so’ng o’sha zahoti 
ishlatiladi, chunki havodagi namni yutib olishi natijasida o’zining bog’lovchilik xususiyatini 
yo’qotadi. Maydalangandan so’ndirilmagan oxakni quyidagi texnologik sxema bo’yicha olinadi. 
Aktiv mineral qo’shimchalar qorishmalarni suvga chidamliligini kalьtsiy, gidrosilikatlar, 
gidroalyuminatlar, gidroferritlar hosil bo’lishi hisobiga oshiradi. 
Oxakni og’irligi odatda 800-1200 kg/m
3
oraliqda tebranadi.