A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Xossalari va xususiyati: 
Zichligi - 2,6-3 g/sm
3
. hajmiy sochiluvchan holatda 700-800 kg/m
3
, zichlantirganda - 
1000- 1100 kg/m
3
. 
Tarkibidagi erkin holatdagi CaO ko‘ra tutib qolishi muddatlari boshlanishi 0,5-2 soat, 
ohiri esa 8-16 soatgacha. 
Birinchi 7 sutka davomida gidravlik ohak havoda qota boshlaydi va qotishni hamda 
mustahkamlikka erishishni suvda davom etadi. Mustahkamligi 28 sutkadan so‘ng kuchsiz ohak 
uchun - 1,74 tadan, kuchli ohak uchun 5 MPa dan kam emas. Gidravlik ohakni hajmiy 
o‘zgarishini tekisligi uning tarkibidagi erkin holatdagi CaO, MgO ga bog‘liq. 
Gidravlik ohak asosida tayyorlangan qorishma va betonlar quruq va nam sharoitlarda 
uzoq ishlash qobiliyatiga ega. Uni suvoq g‘isht terishda, past markali betonlar tayyorlashda 
qo‘llaniladi. 
 
Takrorlash uchun savollar: 
1.
Gidravlik bog‘lovchi moddalar, ularning turlari haqida nimalarni bilasiz? 
2.
Gidravlik ohakni ishlab chiqarish haqida nimalarni bilasiz? 
3.
Gidravlik bog‘lovchilarni ishlab chiqarishda afzallik va kamchiliklari haqida 
nimalarni bilasiz? 

---

42 
SEMESTR VI 
Ma’ruza. № VI/1 
Mavzu: Portlandsement xossalari, turlari, xom-ashyosi va ularni talqon 
qilish usullari.
 
 
Reja: 
1.
Portlandsement va uning turlari. 
2.
Tez qotuvchi va sulfatga bardoshli portlandsementlar. 
3.
Oq va rangli sementlar. 
4.
Portlandsement xom-ashyosi va ularni talqon qilish usullari. 
Tayanch so‘z va iboralar: 
portlandsement; klinker; shlakoportlandsement, putssolon 
portlandsement. 
 
Tez qotuvchi 
portlandsement
Birinchi tez qotuvchi sement Avstraliyada 1912 – yilda tayyorlangan. (TQS)ni
maxsus portlandsement klinkeri va gips birgalikda mayda to‘yish yo‘li bilan olinadi: 
to‘yishda cho‘kuvchi aktiv mineral qo‘shimchalardan 10%dan ortiq bo‘lmagan miqdorda va 
domna granulalangan elektrotermooltingugurt shlaklari, kullarni 15% dan ortiq bo‘lmagan 
miqdori qo‘shish mumkin. 
TQS 
klinkeri 
tarkibida 
60-65% 
C3S.C3A-0.05% 
gacha 
MgO<5% 
bo‘ladi. 
Gipsni 
SO3 
ni 
3,5% 
xisobga 
olgan 
xolda 
miqdorda kiritiladi. TQS olish uchun bir tarkibida jinsli xom ashyoviy moddalardan 
foydalaniladi: 
xom 
ashyoviy 
aralashmalarni 
kremnozyomning 
CaO 
ga 
orttirilgan 
to‘yinish 
koeffitsienti 
bilan 
tayyorlanadi 
(TK 
—0,9 
—0,92) 
ular 
maydaroq 
to‘yiladi 
va 
puxtalik 
bilan 
gomogenlanadi(Sozlanadi). 
TQS 
ning 
yuksak 
mustaxkamligi 
faqatgina 
mineralogik tarkibiga emas, balki 
sementni 
to‘yish maydaliga xam bog‘lik 
bo‘ladi. 
Uning solishtirma sirti 3500-4000 sm
2
/g ga teng TKS birinchi uch sutka davomida 
ancha tez kotadi, bunda mustaxkamlik yakuniy mustaxkamlikning 60-70% ini tashkil qiladi. Bu 
klinkerda S
3
Sning miqdori, maydalik darajasi S
3
A oshirishi organik va noorganik moddalarning 
kiritilishi bilan oshiriladi.