43
0,5%)
qo‘shilgan
kam
temirli
klinkerdan
tayyorlanadi.
Ularni
ishlab
chiqarish
uchun
karbonatli
va
qum
—
gilli
xom
ashyolarning
eng soflaridan, xususan kaolin va uning sanoat chiqindilaridan
foydalaniladi.
Ular 1600 —1650
℃
da aylanma pechlarda kuydiriladi. Kuydirish xaroratini pasaytirish
uchun minerallovchi — uyuvchi (plavikov) shpat yoki xom ashyoviy massaning 1%
gacha miqdorda kremne — ftorli natriy qo‘shiladi. Klinkerga oq rang kiritish uchun uni
«oqlaydilar» ya’ni Fe
2
O
3
ni FeO gacha tiklaydilar. Oqlashning ikki usuli —suvli va gazlisi
qo‘llaniladi. Klinkerni suvli usulda 1300
℃
dan 300
℃
gacha va gazli 1100 — 1200
℃
dan
200
℃
gacha birdan keskin sovutgichda sovutiladi. Aktiv mineral qo‘shimcha — diatomit gips va
kam temirli klinker to‘yiladi va ok sement tayerlanadi. Rangli portlandsement oq yoki
rangli klinkerni aktiv qo‘shimcha —diatomit, pigment va gips bilan birgalikda maydalab
to‘yib tayyorlanadi. Bunda aktiv qo‘shimcha 6% dan, gips 3,5% dan oshmasligi lozim.
Rangli portlandsementlarda mineral sintetik yoki tabiiy bo‘yovchi
pigmentlarning miqdori 15% dan, organik moddalarning miqdori 0,3%dan ortmasligi
lozim. Bo‘yovchi moddalar yoki pigmentlar yuksak bo‘yash xususiyatiga, ishqorlariga
(ayniqsa Sa(OH)
2
ga), quyosh nuriga atmosfera ta’siriga nisbatan yuksak bardoshlikka ega
bo‘lishi lozim. Bu talablarni sariq rang beruvchi — oxra, kizil rang — so‘riq, yashil rang
beruvchi — xrom oksid zangori rang beruvchi — kobalt oksidi qondiradi. Ularning tutib
qolishning boshlanish vaqti 45 min. oldin emas oxiri esa 10 soatdan kech emas, mustaxkamlik
bo‘yicha markasi esa —300, 400, 500. Ok rang va rangli portlandsementlarning sifati eng avvalo
oqligi, yorqinligi va rangining bir tekisligi bilan aniqlanadi. Oq sementlar yorug‘lik
darajasiga kura, uch navga bo‘linadi: oliy, BS- 1, BS – 2
Yorug‘lik koeffitsienti oliy nav uchun: 80 %, BS-1 uchun 76%, BS – 2 uchun 72%
Oq va rangli portlandsementlar qotishda yuqori darajada kichrayishi, emirilishiga
bardoshligi va chidamliligining o‘zgarishi bilan xarakterlanadi. Kichrayishda yuzaga keluvchi va
boshqa deformatsiyalar ularning tarkibida belit, uch kalsiyli alyuminat va turli mineral
qo‘shimchalar bilan ortadi.
Dostları ilə paylaş: