A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

I. quritish zonasi
- 70-200°C namning parlanishi 
II. isitish zonasi
200-700°C-organik moddalar yonadi, giltuproqdan 450-500°C da kimyoviy 
bog‘langan suv chiqib ketadi. Al
2
O
3
*2SiO
2
*2H
2
O A1
2
O
3
+ 2SiO
2
+ 2H
2
O(xo‘l usulda pechni 50-60% ini 
egallaydi) 
III. dekorbanizatsiya
-700-1100°C-(pechning 20-30%ini egallaydi) bu lottada ohaktotp 
ajraladi. 
CaCO
3
CaO+CO
2
Giltuproq, oksidlarga ajraladi:SiO
2
; Al
2
O
3
; Fe
2
O
3
IV. Ekzotermik reaksiyalar zonasi
-1100-1250°C bog‘lanmagan oksidlar birikib minerallar 
xosil bsladi. Bu zonada issiq chiqadi va mineral temperaturasi 150-200°C ga ko‘tarilib ketadi. 
Pechning 5-7% ni tashkil etadi. 
2CaO + SiO
2
= 2CaO*SiO
2 
ZCaO + A1
2
O
3
= ZCaO*A12O
3
4CaO + A1
2
O
3 
+ Fe
2
O
3
= 4CaO*A1
2
O
3
*Fe
2
O
3
V. Pishish zonasi
-1300-1450-1300°C material qisman eriydi va 2CaO*SiO2 bilan CaO 
birikib yangi asosiy mineral xosil bo‘ladi. (10-15% uzunlikda). 

---

46 
2CaO*SiO2 + CaO = 3CaO*SiO2 
VI. Sovutish zonasi
-1300-1000°C struktura va tarkibi tuliq. xosil bo‘ladi. 
Pechdan chiqqan klinker to‘q kul rang, ko‘kishroq kul rangli mayda toshsimon bo‘ladi. 
Klinker 1000°C dan 100-200°C gacha sovutiladi va 1-2 xafta saqlanadi. 
To‘yish (pomol) SHarli tegirmonlarda to‘yiladi. 
3,95x11 m - soatiga 100 tonna. 
4,6x16,4 m - soatiga 135 tonna. 
To‘yish vaqtida klinkerga 3-5% gips qo‘shiladi. Temir beton bankalar siloslarga 
jo‘natiladi. D = 8-15 m, h = 25-30 m ,V=4000-10000 tonna sement. Siloslarda saqlashdan 
maqsad: - sementni sovutish, bog‘lanmagan CaO ni so‘ndirish. 
Sementning qotish nazariyasi. 
Mixaelis, Baykov nazariyasiga binoan sement qotish vaqtida 3 ta jarayon ro‘y beradi 
1. Erish; 2 Kolloid xolatga o‘tish; 3 Kristall xolatga o‘tish. 
1). Bu erda sement zarrachalari suvda eriydi. 
2 ) . Submikrokristallar xosil bo‘lib o‘zaro jipslashib kolloid xolatga o‘tadi. 
3) Suvda erimaydigan kristall - minerallar xosil bo‘ladi. Sement qotish vaqtida quyidagi 
reaksiyalar bo‘ladi: 
3CaO*SiO
2
+nH
2
O = 2CaO*SiO
2
*(n-1)H
2
O+Ca(OH)
2
2CaO*SiO
2
+nH
2
O = 2CaO*SiO
2
*nH
2
O 
3CaO*A10
3
+6H
2
O = 3CaO*A1
2
O
3
*6H
2
O 
4CaO*A1
2
O
3
*Fe
2
O
3
+nH
2
O = 4CaO*A1
2
O
3
*6H
2
O+CaO*Fe
2
O
3
*H
2
O