A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin
- §. Hujayralar evolutsiyasi
Yüklə 3,77 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Invaginatsiya gipotezasi.
|
16- §. Hujayralar evolutsiyasi
o‘simlik hujayrasining o‘ziga xosligi: Quyidagi sxemaga ko‘ra o‘simlik va hayvon hujayralarining farqini aniqlang? hujayra qobig‘i plastidalar vakuola 51 HUJAYRA HAQIDAGI TA ’ LIMOT II BO‘LIM 1. 2. 3. 4. 5. Hujayra evolutsiyasi deganda nima tushuniladi? Invaginatsiya gipotezasining mohiyati nimada? Eukariot hujayraning yadrosi qanday paydo bo‘ladi? Eukariot hujayrani evolutsiyasini tushintiruvchi yana qanday gipoteza mavjud? Prokariot hujayralar taxminan qachon paydo bo‘lgan? 1. 2. 3. Simbioz gipotezasini tushuntiring. Mitoxondriyalarning paydo bo‘lishini tushuntirib bering. Laboratoriya mashg‘ulotiga tayyorlaning. Simbioz gipotezasiga ko‘ra eukariot hujayra bir-biri bilan simbiot holda yashovchi, har xil tiplarga mansub, ko‘p hujayralardan hosil bo‘ladi. Gipotezada ta’kidlanishicha mitoxondriya va xloroplastlar mustaqil kelib chiqishga ega va prokariot hujayra sifatida paydo bo‘lgan. Masalan, mitoxondriyalar aerob prokariotlardan kelib chiqqan deyiladi. Yadroning paydo bo‘lishini xo‘jayin hujayraning DNKsi bilan bog‘liq degan taxmin mavjud. Yadro hosil bo‘lgandan so‘ng, uning membranalaridan endoplazmatik to‘r, Golji majmuasi va undan esa lizosoma hamda vakuola hosil bo‘lgan deyiladi. Bu taxminlarni isbotlovchi bir qator dalillar ham mavjud. Bularga mitoxondriya va xloroplastlarda DNK va RNKning mavjudligi, ularning bo‘linishini prokariot hujayrani bo‘linishiga o‘xshashligi va boshqalar. Invaginatsiya gipotezasi. Bu gipotezaga ko‘ra, eukariot hujayraning ba’zi organellalari hujayraning tashqi membranasini invaginatsiyasi (si- toplazmaga botib kirishi) natijasida hosil bo‘lgan. Invaginatsiya gipo- tezasi eukariot hujayra ko‘p hujayralardan emas, balki bitta hujayradan kelib chiqqan deb tushuntiradi. Bu gipoteza xloroplast, mitoxondriya va yad roning qo‘sh membranalarining kelib chiqishini oson tushuntirib be- radi. Boshqa yana bir gipotezaga ko‘ra eukariot hujayralar genomning ayrim elementlarini to‘planishi tufayli paydo bo‘lgan deyiladi. Bu gipo- tezaning asosida ham qandaydir prokariot hujayra bo‘lib, uning ko‘p genomlari ayrim pufakchalarga bo‘linib, hosil bo‘lgan qismlar ma’lum funksiyalarni bajarishga moslashgan. Ko‘p genomli taxmin haqiqatga ya- qin bo‘lib, yadro va sitoplazmani plastik jarayonlarni o‘xshashligi bilan isbotlanadi. Shunday qilib, hujayraning tarixiy rivojlanishi uning murakkab genomga ega bo‘lishiga sabab bo‘ldi. |