A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin


- §. 3- laboratoriya mashg‘uloti



Yüklə 3,77 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə51/147
tarix22.12.2023
ölçüsü3,77 Kb.
#189547
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   147
biologiya. 9-sinf (2014, a.zikiryayev, a.to\'xtayev)

18- §. 3- laboratoriya mashg‘uloti
O‘simlik hujayrasida plazmoliz va deplazmolizni kuzatish
17- §. 2- laboratoriya mashg‘uloti
O‘simlik va hayvon hujayralarini o‘rganish
1.
2.
3.
2.
1.


V bob 
Tirik organizmlarning kimyoviy tuzilishi
19- §. Hujayraning elementar tarkibi
BO‘LIM
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
Hujayra tarkibiga kiruvchi organik 
birikmalar
Hujayralarda moddalar va energiya 
almashinuvi
Biologik evolutsiyaning boshlanishi Yerda hayotning hujayraviy shakl lari-
ning paydo bo‘lishi bilan bog‘liq. Bir hujayrali organizmlar alohida-alohida 
yashovchi hujayralardan iboratdir. Barcha ko‘p hujayrali hayvonlar va o‘sim-
liklarning tanasi ko‘p yoki kam sonli hujayralardan tashkil topgan bo‘lib, 
murakkab organizm tarkibini tashkil etuvchi bo‘laklardan tuzilgan.
Hujayralar ayrim organizm ya’ni, yaxlit tirik tizimni yoki uning faqat 
bir qismini ifoda qilishidan qat’iy nazar u barcha hujayralar uchun umumiy 
hisoblangan belgilar va xususiyatlar to‘plamiga ega bo‘ladi.
Mamlakatimiz olimlari, hujayraning kimyoviy tarkibini, ularda sodir
bo‘ladigan kimyoviy jarayonlarni o‘rganishga katta xissa qo‘shmoqdalar. 
Akademiklar Yo. To‘raqulov, B. Toshmuhamedov va ular shogirdlarining 
bu sohadagi ishlari dunyo miqyosida e’tirof etilgan. Tirik organizmlarni 
o‘rganish da elementar birlik hisoblangan hujayralarning kimyoviy tarkibi, 
tuzilishi va hayot faoliyatining xususiyatlarini to‘liq ko‘rib chiqamiz.
Hujayra tarkibiga jonsiz tabiatda uchraydigan kimyoviy elementlardan 70 
taga yaqini kiradi. Ular ko‘pincha 
biogen elementlar
deb ataladi. Bu tirik va 
jonsiz tabiatning umumiyligini ta’kidlovchi dalillardan biridir. Biroq tirik 
va jonsiz tabiatdagi kimyoviy elementlarning o‘zaro nisbati turlicha bo‘ladi. 
Tirik organizm tarkibiga kiruvchi kimyoviy elementlar miqdoriga qarab bir 
necha guruhga bo‘linadi. Bular: makroelementlar (C, o, H, N, P, S, K, Na, 
Ca, Mg, Cl, Fe) va mikroelementlar (Zn, Cu, J, F, Co, Mo, Cr, Mn, B)
dir. Hujayra massasining 98% ni to‘rtta element: vodorod, kislorod, uglerod 
va azot tashkil qiladi. Ular 
makroelementlar
deb ataladi. Bu barcha organik 
birikmalarning asosiy tarkibiy qismlari hisoblanadi. Bulardan tashqari bio-

Yüklə 3,77 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   47   48   49   50   51   52   53   54   ...   147




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin