Abdulla sher axloqshunoslik

q o 'y g a n
insonlar tamoyilidir.
Erkparvar inson qullikning, mutelikning har qanday ko‘rinishini inkor 
etishi barobarida inson huquqlarining tom m a’nodagi jangchisiga ham 
aylanadi. Bu jangchi bir tom ondan, har bir shaxsning so‘z erkinligi, o ‘z 
fikrini erkin bayon qilishi, saylash huquqi, vijdon erkinligi uchun kurashadi, 
ikkinchi tom ondan, butun-butun millatlar erki masalasini o ‘rtaga tashlar 
ekan, m a’lum m a’noda milliy ozodlik harakatlari uchun ham turtki beradi.
O datda, erkparvar shaxslar m uayyan davrning q ah ram o nlarig a 
aylanadilar. Zero, ular o'zgalar erki uchun o ‘z erkini, o ‘z hayotini 
qurbon qilishdan ham cho‘chimaydilar. Buning yorqin misoli buyuk 
ingliz mumtoz shoiri Joij Bayron siymosidir. U ingliz b o ‘laturib, o ‘z 
vatani Angliyada Irlandiya ozodligi, irlandlar erki uchun kurashdi: hayrat 
va nafratga uchradi, Vatanni tark etishga m ajbur b o ‘ldi. O lz yurtida 
erk uchun kurashish baxtidan m ahrum b o ‘lgan shoir o ‘zga vatanlar 
erki uchun kurashga otlandi va Italiyani Avstriya istibdodidan ozod 
qilish harakatining rahbarlaridan biriga aylandi. Bu haqda u shunday 
deb yozgan edi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Erk uchun Vatanda qilolmasang jang,
Sen qo ‘shni vatanlar erki deb kurash;
Tut Yunon, Rumoning tug‘ini tarang,
Boshingni tika bil erk uchun sarkash!
Ezgulik yo ‘lida b o ‘Isang qahramon,
Sen inson erki deb kurashsang azot,
Bir kuni, sirtmoqdan gar qolsang omon,
Jo ‘mard deb alqagay seni odamzod!1
Italiyadagi ozodlik harakati mag‘lubiyatga uchragach, Bayron Qadim 
Y unonistonni Turkiya zulm idan ozod qilish uch u n kurashdi. U 
Yunonistonda, botqoqlik yonidagi Missolungi shahrida og‘ir zotiljamdan 
vafot etdi. Uning o ‘limi ham istibdodga qarshi shiorga aylandi. Benazir 
shoir, Yunonistonning ozod qilingan qismi general-gubematon, erksevar 
qo‘mondon va ulug‘ inson xotirasiga yunon xalqi yigirma bir kun qora 
kiyib, motam tutdi. Hamma cherkovlarda Bayron haqqiga ibodat qilindi.
Darhaqiqat, erkparvarlik tamoyilini hayotining m a’nosi deb bilgan 
insonlaming m a’naviy umri boqiy, ular kelajak avlodlar uchun ideal
b o iib qoladilar. 
s
Ayni paytda, bu tam oyil keng ijtim oiy-siyosiy ma noda ham
qo‘llaniladi. Buni erkparvar davlatlar faoliyatida ko‘rish mumkin. Shuni 
ham aytish kerakki, erkparvarlik tamoyilidan bir oz bo‘lsa-da, о z 
manfaatlari yo‘lida foydalanishga, shu orqali siyosiy obro‘ olishga mtilish 
hollari, afsuski, uchrab tu radi. B a’zi davlatlar tom onidan о zga 
mamlakatlar ichki ishlariga aralashish uchun erkparvarlikni niqob qilib 
ish ko‘rishga urinishlar ham yo‘q emas. Biroq, bunday siyosiy qallobhklar 
jahon jamoatchiligi tom onidan darhol ilg‘ab olinadi va fosh etiladi. 
Zero, erkparvarlik eng aw alo, shaffoflik darajasidagi poklikni, halollikm 
talab qiladi, ozginagina dog‘ni ham ko'tara olmaydi.