Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Nátiyje baǵınıńqılı qospa gáp
Bas gáptegi is-háreket, waqıyanıń isleniw nátiyjesin, juwmaǵın bildiretuǵın qospa gápke nátiyje baǵınıńqılı qospa gáp delinedi. Nátiyje baǵınıńqı gáp bas gápten keyin keledi hám bas gáp penen sonlıqtan, sol sebepli, sol ushın, sonıń ushın sıyaqlı baǵındırıwshı dánekerler arqalı baylanısadı. Mısalı: Kóbisiniń nawaları, suw saqlaǵıshları joq, sonlıqtan qudıqtıń suwları qumǵa sińip nátiyjeli paydalanılmay atır. Hámmesine ózi jaqsı túsinedi, sol sebepli Gúlbiyke sır bermey tıńlap otır.
Nátiyje baǵınıńqı gáp bas gáp penen nátiyjede, sonıń nátiyjesinde, sonıń saldarınan, aqıbetinde, sonıń arqasında t.b. dánekerlik xızmettegi sózler arqalı baylanısadı. Mısalı: Geypara adamlar meni tıńlaǵısı kelmedi, nátiyjede suwdıń kiyatırǵan jaǵındaǵı birinshi hám ekinshi qayshını suw basıp ketti. Suw keldi, suwǵa qandırıldı, aqıbetinde shól gúlzarǵa aynaldı. Adamlardıń kóbisi jumısqa kesh shıǵadı, sonıń saldarınan norma orınlanbaydı.
Maqset baǵınıńqılı qospa gáp
Baǵınıńqı gápi bas gáptegi is-hárekettiń isleniw maqsetin bildiretuǵın qospa gápke maqset baǵınıqı qospa gáp delinedi. Maqset baǵınıńqı qospa gáp ne ushın? ne maqset penen? degen sorawlarǵa juwap beredi. Maqset baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshı tómendegishe bildiriledi.
1.Baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshı -ıw,-iw, -w qosımtalı atawısh feyilge ushıntirkewishiniń dizbeklesip keliwinen boladı. Mısalı: Dáryanıń arjaǵındaǵı jerler biykarǵa jatpawı ushın, dáryaǵa kópir salıw kerek. Sudya onıń paydasına isti sheshiwi ushın, asxananıń xojayını oǵan sıylıq ákelip berdi. Dushpandı jeńgendey kúshke iye bolıwımız ushın, biziń hám nanımız, hám snaryadımız bolıwı kerek.
2.Bagınıńqı gáptiń bayanlawıshı buyrıq, tilek, anıqlıq hám shárt meyillerge dep kómekshi feyliniń dizbeklesiwinen boladı. Mısalı: Ondatra súyrep ketpesin dep, dep ernektegi qamısqa qaqpandı muqıyatlap qoydı. Kópe-geyne kóbeyer dep, bul saparı Dúrdana apaydıń gáplerin Húrlimanǵa aytqan da joqpan. Toyǵa kelgenler ǵarq bolıp toysın dep, mol-molaqay qazan astırp atır. Olar hámme waqta joqarı zúráát aladı dep, bizler úmit etetuǵın edik. Shad zamanda shaǵlap dáwran súrsek dep, júz elli procent altın bersek dep, ǵalaba ılǵaldı urısın kóriń.