Kiris aǵzalardıń mánileri
Kiris aǵzalar mánisine qaray birneshe túrlerge bólinedi:
1.Isenim bildiriw, tastıyıqlaw mánilerin bildiredi: haqıyqatında, shınında, álbette, sóz joq, durıs t.b. Mısalı: Haqıyqatında da, Ómirbek ǵarrı kóp qıyınshılıqlardı basınan keshirgen adam edi. Durıs, buǵan sizlerde gumanlısız. Elge, sóz joq, jeńis penen baramız.
2.Boljaw, guman etiw, shamalaw mánisinde keledi: múmkin, bálkim, shaması, sirá t.b. Mısalı: Múmkin, olar jerlerin álleqashan tógip qoyǵandı. Shaması, bir jerlerge tayıp ketip qulaǵan bolsa kerek. Itimal, endi tábiyatta bunday tún bolmaytuǵın shıǵar.
3.Quwanıw, ókiniw, tańlanıw, qıylanıw mánilerinde qollanıladı: meniń baxtıma, tilekke qarsı, bárekella, átteń, pay, haw t.b. Mısalı: Meniń baxtıma, búgin túnde qattı suwıq boldı. Yapırnay, kúnniń suwıǵın-áy. Átteń, usı waqta Zerxan bolarma edi. Pay, ózińiz kútá qayırqom, teńi-tayı joq adam ekensizdaǵı. Haw, ol mal emes, ózińizdey adam ǵoy.
4.Bayan etilgen pikirdiń kimge tiyisli ekenin bildredi: menińshe, meniń oyımsha, bayqawımsha, onıń aytıwına qaraǵanda t.b. Mısalı: Menińshe, siziń erligińizdi atap ótiw kerek. Olardıń oyınsha, bul paxtalar hámme jaǵınan da parqı bar bolıp shıqtı.
5.Sóylewshiniń pikiriniń tártibin kórsetedi: birinshiden, ekinshiden, bir jaǵınan, ekinshi jaǵınan t.b. Mısalı: Jıllı suw ishiw qoylar ushın júdá paydalı. Bul, birinshiden, qoylarǵa bir jem bergen menen barabar, ekinshiden, jıllı suw ishken qoylar ish taslamaydı.
6.Sóylewshiniń pikiriniń basqa pikir menen baylanıslıǵın, juwmaǵın bildiredi: solay etip, solay eken, sóytip, sonday-aq, demek, aqırı, qısqası, áytewir, mısalı, aytpaqshı, aytqanday, qáne, qánekey, mine, minekey t.b. Mısalı: Sóytip, aq shashlı analar, keywanı hayallar meni gáhi ótmishke, gáhi baxıt tańı atqan kúnlerge ertip ketti. Áytewir, quday jarılaqap, Ońǵarbay awırıw-sırqawdan aman eken. Aqırı, xalıq degen teńiz, onıń tereń jeri de, sayız jeri de boladı. Minkey, ushan keme de oǵan dusma-dus keldi. Demek, hárbir hújdanlı adam miynetti súyedi.
7.Maqullaw hám biykarlawdı bildiredi: awa, joq, qoy, qoyshı, jaraydı t.b. Mısalı: Awa, anaw biyik tawǵa qaray baǵdarlap ayday ber. Joq, maǵan heshkim aytqan emes. Qoy, bul námártlik maǵan hesh jaraspaydı.
Dostları ilə paylaş: |
