53.
Rəsmi-işgüzar üslub.
Rəsmi-işgüzar üslub uzun illər ərzində təşəkkül tapan ənənəvi
formullar sistemi, standart nümunə və təlimatlarda möhkəmlənən
sənədin səlis, aydın, savadlı və məzmunlu tərtib edilməsi üçün
istifadə olunan qayda və vasitələrin məcmusudur.
Rəsmi-işgüzar üslubun mətnlərinə konstitusiyanın maddələri,
qanunları, Prezidentin fərman və sərəncamları, Nazirlər Kabinetinin
qərarları, diplomatik sənədlər, rəsmi yazışmalar, təhsilə və tibbə aid
sənədlər, məhkəmə, rabitə sənədləri, ticarət müqavilələri, hərbi
sənədlər, kənd təsərrüfatı, sahə nizamnamə və əsasnamələri,
qaydalar, göstəriş və təlimatlar, müxtəlif idarə və nazirliklərin
yazışmaları, tövsiyələr, məktublar, ərizə, əmr, protokol, aktlar,
tərcümeyi-hal, etibarnamə, arayış, təqdimat, müqavilə və s. Sənədlər
daxildir.
Rəsmi-işgüzar üslubun spesifik leksik və qrammatik xüsusiyyətləri
vardır. Əsasən, ali, standart ifadələrdən, qəliblərdən, ştamplanmış
sözlərdən, sabit söz birləşmələrindən və terminlərdən istifadə olunur.
Bu üslubun qrammatik xüsusiyyətlərinə görə, xüsusi isimlər, rəsmi
sənədlərdə tarix, vaxt, nömrə dəqiqlik tələb etdiyi üçün saylar çox,
sifətlər az işlənir. Təlimatların, protokolların, aktların və s.
hazırlanmasında hadisə və proseslərin zamanına, təzahür formalarına
uyğun olaraq, feilin müxtəlif şəkilləri (əmr, vacib, xəbər, lazım, arzu)
və zamanlarından geniş istifadə olunur. Məzmunun dəqiqliyinə və
aydınlığına xələl gətirə bildiyi üçün əvəzlik, demək olar ki, işlənmir.
Sintaktik xüsusiyyətlərindən düzgün istifadə edilməsi sənədlərin
forma və məzmununun, habelə məqsəd və vəzifələrinin aydın ifadə
olunmasında mühüm rol oynayır. Xüsusilə mübtəda və xəbərin
düzgün uzlaşdırılması işgüzar sənədlərdə fikrin düzgün dərk edilməsi
üçün ən vacib şərtlərdən biridir. Rəsmi-işgüzar mətnlərdə mürəkkəb
konstruksiyalara, tabeli mürəkkəb cümlələrə üstünlük verilir.
|