Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi

1962-ci ildə Naxçıvan MSSR-in kənd sahə 

xəstəxanalarında əhalinin ümumi 

xəstəlik halı 

 

Kənd  əhalisinin öyrənilən xəstəlik strukturunu təsvir 

etmək üçün əhalinin qısa yaş  tərkibini və cinsini nəzərdən 

keçirək. 

Öyrənilən yaşayış  məntəqələrinin  əhalisinin cəmi sayı 

11703 nəfər, onlardan kişilər – 5789, qadınlar – 5914 nəfər 

olmuşdur. Uşaq əhalisinin sayı – 0-14 yaş 5758 nəfər (49,2%), 

təqribən böyük əhalinin sayına – 5945 nəfər (50,8%) 

bərabərdir. 

Öyrənilən kənd  əhalisinin yaş  tərkibi imkan verdi ki, 

1962-ci il ərzində  əhalinin ayrı-ayrı yaş qruplarında 

müraciətlərin bölünməsi işıqlandırılsın. Bundan başqa tibbi 

köməyə müraciət etməyən əhalinin sayı da təyin edildi. 

 

 

 

142

Aşağıdakı  cədvəldə tibbi köməyə görə göstərilən 

müraciətlərin bölünməsi təhlil edilir. 

 

32-ci cədvəl 

 

Ilkin müraciətlərin sayının kənd əhalisinin 

ayrı-ayrı yaş qruplarına bölünməsi (%-lə) 

 

O cümlədən 

 

 

U

şaq qruplar

ı il

lə

rl

ə 

 

M

üraci

ətl

əri

n 

bölünm

əsi 

M

üraci

ət  

etm

əyib 

C

əmi

 müra

ci

ət 

ed

ənl

ər 

1 d

əf

ə 

 

2 d

əf

ə 

3 d

əf

ə 

4 v

ə d

aha 

çox 

C

əmi 

1 yaşa qədər 

 

7,6 92,4 44,8 37,6 9,1  0,9  100,0 

1-2 

32,0 68,0 34,7 29,4  3,8  0,1  100,0 

3-4 

43,5 56,5 29,2 24,3  2,5  0,5  100,0 

5-9 

65,3 34,7 18,7 14,3  1,6  0,1  100,0 

10-14 

57,4 42,6 24,3 17,0  1,2  0,1  100,0 

15-19 

51,7 48,3 27,5 18,0  2,8 

-  100,0 

20-29 

47,2 52,8 30,7 19,2  2,5  0,4  100,0 

30-39 

46,1 53,9 28,7 21,8  3,3  0,1  100,0 

40-49 

46,9 53,1 29,8 28,2  2,5  0,6  100,0 

50-59 

41,4 58,6 30,0 24,4  4,0  0,2  100,0 

60 və daha 

böyük 

57,5 42,5 22,3 16,3  3,2  0,7  100,0 

Cəmi 48,6 

51,4 

27,6 

20,6 2,9  0,3  100,0 

 

Göstərilən məlumatlardan aydın olur ki, öyrənilən 

kəndlərdə 1962-ci ildə tibbi kömək üçün müraciət edənlərin 

sayı – 51,4%, müraciət etməyənlərin sayı – 48,6% olmuşdur. 

Öyrənilən məlumatlar göstərdi ki, 1962-ci ildə xəstəliyə 

görə sahə  xəstəxanalarına 6015 nəfər, o cümlədən kişilər – 

3172 nəfər, qadınlar – 2843 nəfər müraciət etmişdir. 

9221 xəstəlik hadisəsi qeydə alınmışdır, o cümlədən 

kişilərdə – 4835 və qadınlarda – 4386 hadisə. 

---

 

 

 

143

Ümumi müraciətlərin sayının tibbi kömək üçün müraciət 

edilən müalicə müəssisələrinin növünə görə bölünməsi xüsusi 

maraq doğurur. Aşağıdakı cədvəldə bu göstərilib. 

 

33-cü cədvəl 

 

Müraciətlərin müalicə müəssisələrinin növünə 

görə  bölünməsi (cəminə görə %-lə) 

 

Müalicə müəssisələrinin 

növü 

Kişilər  

Qadınlar  

Hər iki cins 

Respublika müalicə-

profilaktika müəssisələrinə 

7,1 5,5 

6,4 

Rayon müalicə-profilaktika 

müəssisələrinə 

12,2 14,1 

13,1 

Sahə kənd xəstəxanalarına 80,7  80,4 

80,5 

Cəmi 100,0 

100,0 

100,0 

 

Cədvəldən göründüyü kimi əhalinin böyük hissəsi – 

80,5%-i (o cümlədən kişilər – 80,7%, qadınlar – 80,4%) kənd 

sahə  xəstəxanalarına, 13,1% (12,2% kişilər, 14,1% qadınlar) 

rayon müalicə-profilaktika müəssisələrinə, 6,4% (7,1% kişilər, 

5,5% qadınlar) respublika müalicə-profilaktika müəssisələrinə 

müraciət etmişlər. 

Əhalinin 1000 nəfərinin cinsinə və yaşına görə müraciət 

göstəricisi aşağıdakı cədvəldə göstərilib: 

 

 

 

 

 

144

34-cü cədvəl 

 

Əhalinin 1000 nəfərinin həmin yaş-cins qrupuna  

düşən xəstələrin sayı 

 

Yaş qrupları 

illərlə 

Kişilər Qadınlar Hər iki cins 

1 yaşa qədər 1567,2 

1452,3 

1508,2 

1-2 1210,2 893,4 1061,3 

3-4 1014,8 732,9 876,7 

5-9 548,0 502,7 527,1 

10-14 663,5 573,5 622,3 

15-19 726,0 736,0 730,8 

20-29 838,6 727,6 779,5 

30-39 848,3 793,5 818,8 

40-49 873,0 793,6 829,4 

50-59 996,4 893,4 941,3 

60 və daha 

böyük 

643,4 680,6 664,8 

Cəmi 835,2 741,6 787,9 

 

Cədvəldən göründüyü kimi əhalinin ümumi xəstəlik halı 

1000 nəfərə 787,9 müraciət olmuşdur, kişilər (1000 nəfərə 

835,2 müraciət) qadınlara nisbətən (741,6 müraciət) tez-tez 

xəstələnir. Xəstəlik 1 yaşına qədər uşaqlarla daha yüksəkdir 

(1000 nəfər) 1 yaşına qədər uşağa 1508,2 müraciət düşür. Ən 

aşağı    xəstəlik səviyyəsi 10-14 yaşlı  uşaqlarda (622,3 

müraciət), 5-9 yaşlarda (527,1 müraciət) və 60 və daha yüksək 

yaşlarda (664,8 müraciət) qeyd olundu. 

Tədqiq olunan əhalinin xəstəliyinin səviyyəsi və 

strukturası xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bu aşağıdakı 35-ci 

cədvəldə göstərilib 

Qeyd etmək lazımdır ki, cədvəldə siniflər və  bəzi 

xəstəliklər qrafasında «o cümlədən» sözündən sonra yalnız 

yüksək faizli xəstəliklər göstərilib. 

 

---

 

 

 

145

35-ci cədvəl 

Xəstəliklərin sinifinə və bəzi nozoloji formasına görə 

Naxçıvan MSSR-də 1962-ci ildə kənd əhalisinin 

ümumi xəstəlik halının səviyyəsi və strukturası 

 

1000 nəfər əhaliyə 

müraciətlərin sayı 

Cəmi %-lə 

Siniflər və bəzi 

xəstəliklərin 

forması 

kişi qadın 

hər iki 

cins 

kişi qadın 

hər 

iki 

cins 

1 2 

3 4 5 

6 

7 

Infeksion xəstə-

liklər 

168,2

137,6 152,8  29,1 18,6 

19,4 

O cümlədən:  

 qarın yatalağı 

7,6 8,4 

8,0 

0,9  1,1 1,0 

qızılca 

9,1 5,2 

7,2 

1,1  0,7 0,9 

angina 79,3 

59,7 

69,4 9,5 8,1 

9,8 

viruslu  

qripp 

29,5 22,6 

26,1 

3,5  3,1  3,3 

Parazitar  

xəstəliklər 

29,7 37,7 

33,7 

3,5  5,1  4,3 

O cümlədən: 

askaridoz 

22,1 28,4 

24,8 

2,6  3,7  3,1 

 Travmalar 

80,8 

40,7 

63,7 

9,7 

6,4 

8,1 

O cümlədən: 

kənd  

təsərrüfat 

travması 

23,0 11,5 

16,6 

2,7  1,4  2,1 

Sənaye travması 34,5 22,1 

28,3 

4,1  2,3  3,6 

Zəhərlənmə  1,7 0,8 

1,3 

0,2  0,1 0,2 

Vitamin 

çatışmazlığı 

xəstəlikləri 

3,3 3,0 

3,1 

0,4  0,4 0,4 

O cümlədən: 

raxit 

3,3 3,0 

3,1 

0,4  0,4 0,4 

Revmatizs 5,5 

7,4 6,5 0,7 

1,0 

0,8 

Maddələr 

mübadiləsi və 

allergik 

pozulmalar 

9,3 6,7 

8,0 

1,1  0,9 1,0 

Yeni törəmələr 1,4 1,8 

1,6 

0,2  0,2 0,2 

Endokrin 

sistemi 

xəstəlikləri 

1,0 0,8 

0,9 

0,1  0,1 0,1 

 

 

 

146

Qan yaradıcı 

xəstəliklər 

sistemi 

1,7 9,7 

5,8 

0,2  1,3 0,7 

Psixi pozulmalar

- 

0,3 

0,2 

- 

- 

0,02 

Əsəb sistemi 

xəstəlikləri 

13,8 15,0 

14,4 

1,6  2,0  1,8 

O cümlədən: 

beloma 

radikuliti, nevrit 

və oturaq nervin 

nevrozu 

5,5 5,9 

5,7 

0,7  0,8 0,7 

Göz 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

34,2 29,9 

32,0 

4,1  4,0  4,1 

O cümlədən:   

konyuktivit 

21,7 19,3 

20,5 

2,6  2,6  2,6 

Burun, qulaq, 

boğaz 

xəstəlikləri 

144,2

106,7 125,2  17,3 14,4 

15,9 

O cümlədən: 

otitlər 

25,7 22,6 

24,2 

3,1  3,0  3,1 

Yuxarı  

tənəffüs 

yollarının 

iltihabı 

94,3 62,5 

78,3 

11,3  8,5  9,9 

Tənəffüs 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

88,4 72,9 

80,6 

10,6  9,9  10,2 

O cümlədən:  

bronxitlər 

35,4 35,5 

35,5 

4,2  4,8  4,5 

Ocaqlı 

pnevmaniya 

43,7 29,4 

36,5 

5,2  4,0  4,6 

Qan dövranı 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

22,4 32,1 

27,3 

2,7  4,3  3,5 

O cümlədən: 

miokardin 

distrofiyası 

3,3 8,3 

5,8 

0,4  1,1 0,7 

Həzm 

orqanlarının 

xəstəlikləri  

(diş və ağız 

boşluğunun 

xəstəliklərindən 

başqa) 

135,4

116,5 125,8  16,2 15,8 

16,0 

---

 

 

 

147

O cümlədən:  

qastritlər 

22,8 26,5 

23,2 

2,7  3,6  4,2 

Dispepsiya 27,4 

13,5 20,4 3,3 1,8 

2,6 

Enteritlər və 

kolitlər 

47,8 39,2 

43,5 

5,7  5,3  5,5 

Sümük, əzələ və 

toxuma 

xəstəlikləri 

10,9 10,8 

10,8 

1,3  1,5  1,4 

O cümlədən:  

ostiomielit 

1,5 0,5 

1,0 

0,2  0,07 0,1 

Dəri xəstəlikləri

50,4 42,8 

46,5 

6,0  5,8  5,9 

O cümlədən:  

piodermiya 

36,4 30,4 

32,1 

4,4  4,1  4,1 

Ekzema 

(allergikdən 

başqa) 

6,6 8,9 

7,8 

0,8  1,2 1,0 

Böyrək və sidik 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

9,5 10,3 

9,9 

1,1  1,4  1,2 

O cümlədən:  

nefritlər 

2,7 3,0 

2,9 

0,3  0,4 0,3 

Kişi cinsiyyət 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

(zöhrəvi xəstə-

liklərdən başqa)

3,8 - 

1,9  0,4  - 0,2 

Qadın  

cinsiyyət 

orqanlarının 

xəstəlikləri 

- 20,8  10,5 

-  2,8 1,3 

O cümlədən:  

endometrit 

- 5,7  2,9 

-  0,8 0,3 

Hamiləlik 

xəstəlikləri, 

doğuşların və 

doğuşdan 

sonrakı 

patalogiyası 

- 10,8  5,5 

-  1,5 0,7 

O cümlədən: 

hamiləlik 

toksikozları 

- 4,0  2,0 

-  0,5 0,2 

Nomenklatura-

ya düşməyən və 

düzgün 

işarələnməyən 

7,8 8,9 

8,4 

0,9  1,2 1,1 

 

 

 

148

xəstəliklər 

Ağız boşluğu və 

dişlərin 

xəstəlikləri 

11,4 10,6 

11,0 

1,4  1,4  1,4 

Cəmi bütün 

siniflər üzrə 

835,2

741,6 787,9 100,0 

100,0 

100,0 

 

Cədvəldən göründüyü kimi strukturada və  xəstəliyin 

yüksək səviyyəsində birinci yeri infeksion xəstəliklər tutur ki, 

onların da xüsusi çəkisi bütün xəstəliklərin 19,4%-ni təşkil edir 

(1000 nəfər  əhaliyə 152,8 müraciət). Infeksion xəstəliklər 

arasında angina bu sinifin yarısını  təşkil edir – 9,8% (1000 

nəfərə 69,4 müraciət), viruslu qripp – 3,3% (1000 nəfərə 26,1 

müraciət), qarın yatalağı – 1,0% (1000 nəfərə 8 müraciət), 

qızılca – 0,9% (1000 nəfərə 7,2 müraciət) və sair. 

Ikinci yerdə  həzm orqanları  xəstəlikləri durur – 16,0% 

(1000 nəfərə 125,8 müraciət), onların da demək olar ki, 3 

hissəsini enteritlər və kolitlər tutur – 5,5% (1000 nəfərə 43,5 

müraciət), qastritlər – 4,2% (1000 nəfərə 23,2 müraciət), 

dispensiya – 2,6% (1000 nəfərə 20,4 müraciət) 

Üçüncü yeri burun qulaq və boğaz xəstəlikləri tutur – 

15,9% (1000 nəfərə 125,2 müraciət), onlardan da yuxarı 

tənəffüs yollarının iltihabı xəstəliyinin 3 hissəsini təşkil edir – 

9,9% (1000 nəfərə 78,3 müraciət), otitlər – 3,1% (1000 nəfərə 

24,2 müraciət). 

Dördüncü yerdə  tənəffüs yollarının xəstəliyi durur – 

10,2% (1000 nəfərə 80,6 müraciət), o cümlədən ocaqlı 

pnevmaniya 4,6% (1000 nəfərə 36,5 müraciət), bronxitlər – 

4,5% (1000 nəfərə 35,5 müraciət). 

Beşinci yerdə travmalar durur – 8,1% (1000 nəfərə 63,7 

müraciət), o cümlədən sənaye travması – 3,6% (1000 nəfərə 

28,3 müraciət), kənd təsərrüfat travması – 2,1% (1000 nəfərə 

16,6 müraciət). 

Altıncı yerdə dəri xəstəlikləri durur – 5,9% (1000 nəfərə 

46,5 müraciət), o cümlədən piodermiya – 4,1% (1000 nəfərə 

32,1 müraciət). 

Yeddinci yeri parazitar xəstəliklər tutur – 4,3% (1000 

nəfərə 33,7 müraciət), o cümlədən askaridoz – 3,1% (1000 

nəfərə 24,8 müraciət). 

---

 

 

 

149

Səkkizinci yerdə göz orqanları  xəstəliyi durur – 4,1% 

(1000 nəfərə 32,0 müraciət), o cümlədən konyuktivit – 2,6% 

(1000 nəfərə 20,5 müraciət). 

Doqquzuncu yerdə qan dövranı orqanlarının xəstəlikləri 

durur – 3,5% (1000 nəfərə 27,3 müraciət). O cümlədən 

miokardin distrofiyası – 0,7% (1000 nəfərə 5,8 müraciət). 

Onuncu yerdə  əsəb sistemi xəstəlikləri durur – 1,8% 

(1000 nəfərə 14,4 müraciət), o cümlədən bel-oma radikuliti, 

nevrit və oturaq nervin nevrozu – 0,7% (1000 nəfərə 5,7 

müraciət). 

On birinci yeri sümük, əzələ və toxuma xəstəlikləri tutur 

– 1,4% 1000 nəfərə 10,8 müraciət). 

On ikinci yeri ağız boşluğu və dişlərin xəstəlikləri tutur 

– 1,4% (1000 nəfərə 11,0 müraciət). 

Bunlardan sonra xüsusi çəkisi 1,3-dən 0,02-yə  qədər 

olan xəstəliklər qrupu gəlir: qadın cinsiyyət orqanlarının 

xəstəlikləri – 1,3% (1000 nəfərə 10,5 müraciət), böyrək və 

sidik orqanlarının xəstəlikləri – 1,2% (1000 nəfərə 9,9 

müraciət), nomenklaturaya düşməyən və düzgün 

işarələnməyən xəstəliklər – 1,1% (1000 nəfərə 8,4 müraciət), 

maddələr mübadiləsi və allergik pozulmalar – 1,0% (1000 

nəfərə 8,0 müraciət), revmatizm – 0,8% (1000 nəfərə 6,5 

müraciət), qan yaradıcı xəstəliklər sistemi – 0,7% (1000 nəfərə 

5,8 müraciət), hamiləlik xəstəlikləri, doğuşların və doğuşdan 

sonrakı patologiyası – 0,7% (1000 nəfərə 5,5 müraciət), 

vitamin çatmamazlığı  xəstəlikləri – 0,4% (1000 nəfərə 3,1 

müraciət), kişi cinsiyyət orqanlarının xəstəlikləri (zöhrəvi 

xəstəliklərdən başqa) – 0,2% (1000 nəfərə 1,9 müraciət), 

zəhərlənmə – 0,2% (1000 nəfərə 1,3 müraciət), yeni törəmə – 

0,2% (1000 nəfərə 1,6 müraciət), endokrin sistemi xəstəlikləri 

– 0,1% (1000 nəfərə 0,9 müraciət), psixi pozulma – 0,02% 

(1000 nəfərə 0,2 müraciət). 

Yuxarıda göstərilənlərdən aydın olur ki, xəstəliklərin 

strukturasının  əsas hissəsini infeksion xəstəliklər, həzm 

orqanlarının xəstəlikləri, burun, qulaq, boğaz xəstəlikləri, 

tənəffüs orqanlarının xəstəlikləri, travmalar, dəri xəstəlikləri, 

parazitar xəstəliklər, göz orqanlarının xəstəlikləri tutur ki, 

onların payına üst-üstə xəstəliklərin 83,9%-i düşür. 

 

 

 

150