Adil niFTİ OĞlu məMMƏdov tibb elmləri namizədi
Ilk səhiyyə komissarı və görkəmli
Yüklə 1,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ilk səhiyyə komissarı və görkəmli
səhiyyə təşkilatçısı
Naxçıvan zəhmətkeşləri Naxçıvan MSSR-də əhaliyə tibbi xidmət göstərilməsinin təşkilində və xalq səhiyyəsinin inkişaf etdirilməsində görkəmli səhiyyə təşkilatçılarının adlarını böyük məhəbbət və səmimi minnət-darlıq hissi ilə xatırlayırlar. Belə təşkilatçılardan biri Naxçıvan Muxtar Sosialist Respublikasının ilk səhiyyə komissarı Əli Abbas oğlu Abbasov olmuşdur. Ə.A.Abbasov ömrünün 40 ilindən çoxunu insanların sağlamlığı uğrunda mübarizəyə sərf etmişdir. O, 1886-cı ilin yanvar ayında Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. Ə.A.Abbasov ibtidai təhsilini Naxçıvan şəhər məktəbində aldıqdan sonra 1901-ci ildə Irəvan şəhər müəllimlər seminariyasına daxil olmuş və 1905-ci ildə seminariyanı bitirərək Naxçıvan şəhərində və Naxçıvan qəzasının kəndlərində 7 il xalq müəllimi kimi işləmişdir. Ə.A.Abbasov 1912-ci ildə Kiyev Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuş, 1917-ci ildə universiteti bitirdikdən sonra doğma vətənə qayıtmış və həkimlik etməyə başlamışdır. Ə.A.Abbasov Naxçıvana gələn zaman orada yalnız bir həkim və bir neçə orta tibb işçisi var idi ki, onlar da sonralar Naxçıvanda baş vermiş hərc-mərclik nəticəsində öz şəxsi təhlükəsizliklərini təmin etmək üçün 1918-ci ildə qəzanı tərk etmişlər. Ə.A.Abbasov Naxçıvandakı həkimlik fəaliyyətindən danışaraq xatırlayırdı: «O zamanlar işləmək üçün heç bir şərait yox idi. Gün çıxandan gün batanadək işləmək lazım gəlirdi. Əhaliyə tibbi yardım göstərmək işi çox çətin idi. Hər yerdə qarın yatalağı, vəba və qeyri-infeksion xəstəliklər geniş yayılmışdı. Dərman çatışmırdı. Peyvənd etmək üçün vaksin
157 olmadığından əhali çiçək xəstəliyinə tutulurdu. Xəstəxananın vəziyyəti daha acınacaqlı halda idi…». Ə.A.Abbasov belə bir çətin şəraitdə əhaliyə tibbi xidmət göstərməklə yanaşı Naxçıvanda Sovet hakimiyyəti qurulması uğrunda mübarizədə də fəal iştirak etmişdir. Naxçıvanda Sovet hakimiyyəti qurulduğu ilk günlərdən başlayaraq əhaliyə tibbi xidmət göstərmək üçün ciddi tədbirlər görüldü. 1920-ci ilin oktyabrında Naxçıvan Inqilab Komitəsinin dekreti ilə ölkədə ilk səhiyyə şöbəsi yaradıldı. Oraya müdir həkim Ə.A.Abbasov təyin edildi. Bir neçə aydan sonra səhiyyə şöbəsi səhiyyə komissarlığına çevrildi və Ə.A.Abbasov ilk səhiyyə komissarı vəzifəsinə irəli çəkildi. Bu ağır illərdə əhaliyə tibbi xidmətin təşkili və xalq səhiyyəsinin inkişafı Ə.A.Abbasova tapşırılmışdı. Qarşıda duran vəzifə şərəfli olsa da çox ciddi və inadla çalışmaq tələb olunurdu. Bir tərəfdən büdcənin zəif olması, daha doğrusu mərkəzi səhiyyə təşkilatları ilə (xüsusən Bakı ilə) əlaqənin hələ tam bərpa olunmaması, müalicə müəssisələrinin dağıdılması, digər tərəfdən isə yoluxucu xəstəliklərin geniş yayılması yenicə yaradılmış səhiyyə təşkilatının işində böyük çətinliklər törədirdi. Ə.A.Abbasov ona tapşırılan vəzifəni şərəflə yerinə yetirdi. Onun təşəbbüsü ilə Naxçıvanda 20 çarpayılıq şəhər xəstəxanası bərpa edildi, yeni uşaq xəstəxanası, ambulatoriya, sanitariya komitəsi təşkil olundu və aptek açıldı, habelə Noraşendə (indiki Şərur rayonunda) feldşer məntəqəsi və aptek təşkil edildi. Bu müəssisələrdə işləyənlərin sayı 46-ya çatırdı (onlardan 4 nəfəri həkim olmuşdur). Ə.A.Abbasov sonralar göz həkimi olmaq qərarına gəlir. O, 1922-ci ilin fevralında Bakıya gəlib, əvvəlcə Bakı şəhər göz xəstəxanasında ordinator, sonra isə Azərbaycan Dövlət Universiteti tibb fakültəsinin göz xəstəlikləri klinikasında assistent vəzifəsində işləyir. Ə.A.Abbasov 1930-1936-cı illərdə 26 Bakı komissarı adına Bakı-Biləcəri qovşağının vahid dispanserində göz xəstəlikləri şöbəsinə başçılıq edir. 1936-cı ildə o, mərkəzi göz xəstəxanasına direktor müavini, 2 il sonra isə həmin xəstəxananın direktoru təyin edilir. 1946-cı ildə həmin
158
xəstəxana Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya Institutuna çevrilir və Ə.A.Abbasov həmin institutun direktoru vəzifəsinə irəli çəkilir. Ömrünün sonunadək o, bu vəzifədə çalışır. Təşkilatçılıq bacarığı, işdə prinsipial, qayğıkeşliyi az müddət ərzində ona respublikanın tibb işçiləri arasında böyük hörmət və nüfuz qazandırır. Azərbaycan SSR Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya Institutunun professoru, tibb elmləri doktoru S.X.Axundova- Bağırbəyova Ə.A.Abbasova verdiyi xasiyyətnamələrin birində yazır: «…Özünün çoxillik fəaliyyəti ərzində həkim Ə.A.Abbasov yüksək ixtisaslı mütəxəssis-oftalmoloq olmaqla bərabər eyni zamanda yaxşı təşkilatçıdır. Ə.A.Abbasov nəinki institutun bütün kollektivi arasında, habelə xəstələr arasında da böyük hörmət və nüfuz qazanmışdır. Istər siyasi və istərsə də ictimai xarakterdə keçirilən bütün tədbirlərdə o, həmişə yaxından iştirak edir…». Ə.A.Abbasov göz müalicə-profilaktika müəssisələri şəbəkəsinin təşkilində və genişləndirilməsində də fəal iştirak etmişdir. Ə.A.Abbasovun həyatı həm də elmlə sıx surətdə bağlı olmuşdur. O, bir çox qiymətli əsərlərin müəllifidir. Ə.A.Abbasov elmi fəaliyyətə hələ 1925-ci ildən başlamışdır. O, göz xəstəliklərinə dair 40-dan artıq elmi əsərin müəllifidir. Ə.A.Abbasov əsərlərində «Anensefaliya zamanı gözdəki dəyişiliklər», «Həqiqi gözsüzlük təsadüfü», «Şişvarı cisimdə atrofiya qalığı», «Qüzehli qişada tipik və atipik kolobomlar», gözün anadangəlmə eybəcərliyi, habelə gözün qüsurlu inkişafı məsələlərini işıqlandırmışdır. Ə.A.Abbasovun diqqətini sonralar başlıca olaraq «Piqmentli retinitin etiologiyasına aid kazuistika», «Yayılmış skleroz nəticəsində retrobulbar kazuistikası», «Xərçənglə zədələnmiş döş vəzisi çıxarıldıqdan sonra gözün damar traktında xərçəng metastazı təsadüfü», «Gözyaşı kanalında milçək sürfəsinin tapılması təsadüfü» və sairə bu kimi kazuistikalar (nadir təsadüf edilən xəstəliklər) cəlb etmişdir. Ə.A.Abbasovun 1937-1947-ci illərdə yazdığı «Traxomatoz pannuslarda civə 1-sianat məhlulunun konyunktivaaltı inyeksiyasına dair göstərişlər haqqında», «Traxomanın
159 subkonyunktival inyeksiya ilə müalicəsi», «Traxoma və onun ağırlaşmalarının müalicə üsulları» və başqa tədqiqat işləri traxomatoz pannusun və traxomanın müalicəsinə həsr edilmişdir. Ə.A.Abbasov çevrilmiş göz qapaqlarının düzəldilməsinə, trixiaza aid xüsusi üsulları vardır. 1930-cu ildən etibarən o, metil spirtinin görmə sinirinə təsiri, metil spirtinə məruz qalmış xəstələrin müalicəsi və profilaktikası məsələləri ilə maraqlanmışdır. Bir sıra elmi işlərində müharibə, sənaye, kənd təsərrüfatı, məişətlə əlaqədar olaraq təsadüf edilən göz travmatizminə aid çoxlu dəyərli məsləhətlər vermişdir. Bu tədqiqat işlərində müəllif belə bir fikrə gəlir ki, bir sıra profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsi nəticəsində sənaye göz travmatizmini minimum dərəcəyə endirmək olar. Ə.A.Abbasov 1949-cu ildə «Göz almasının döyüş yaralanmalarında elektromaqnit operasiyası» adlı dissertasiya işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək tibb elmlər namizədi adını almışdır. Ə.A.Abbasov bir sıra təsadüflərdə işıq həssaslığını itirmiş gözlərdə görmənin və düzgün proyeksiyanın əldə edilməsinə müvəffəq olmuşdur. Özünün müharibə və sülh dövründəki çoxlu təcrübəsinə əsasən həkim Ə.A.Abbasov hətta gecikmiş hallarda belə göz daxilindən maqnitlə xırda metal qəlpələrin çıxarılması üçün çox xətərsiz və yaxşı üsul əldə etmişdir. 1951-ci ildə o, «Azərbaycanda traxoma» haqqında monoqrafiya yazmağa başlamışdır. Bu məsələyə tarixi, coğrafi, etnoqrafik, iqlim, aroqrafik, məişət və sairə nöqteyi-nəzərdən yanaşaraq müəllif Azərbaycanda traxomanın yayılması səbəblərini aydınlaşdırmaqla respublikada traxomanın tezliklə, tam ləğvinə hansı yollarla nail olmağı göstərmişdir. Göz xəstəlikləri sahəsində 35 ildən çox etdiyi həkimlik fəaliyyəti dövründə Ə.A.Abbasov 10 mindən çox müxtəlif operasiya etmiş və yüzlərlə adamın gözünə işıq vermişdir. 1952-ci ilin fevralında Ə.A.Abbasova Azərbaycan SSR Elmi-Tədqiqat Oftalmologiya institutunun baş elmi işçisi adı verilmişdir. Ə.A.Abbasov Naxçıvan MSSR-dən uzaqda işləsə də həmişə respublikada səhiyyə işinin vəziyyəti ilə yaxından
160 maraqlanmış və onun yaxşılaşdırılması üçün qayğı göstərmişdir. Ə.A.Abbasovun təşəbbüsü ilə 1956-cı ildə Naxçıvanda keçirilmiş elmi sessiya Naxçıvan MSSR-də traxoma xəstəliyinin ləğv edilməsi məsələsinə həsr edilmişdir. Ə.A.Abbasovun ictimai fəaliyyəti də diqqətəlayiq olmuş, o, dəfələrlə Bakı şəhər Sovetinə deputat seçilmiş və bir çox illər ərzində Azərbaycan oftalmoloqları cəmiyyətinin sədri olmuşdur. Kommunist Partiyası və Sovet hökuməti xalq səhiyyəsi sahəsində Ə.A.Abbasovun səmərəli fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişlər. Ona 1940-cı ildə Azərbaycanın Əməkdar Həkimi adı verilmişdir. Ə.A.Abbasov həmçinin Lenin ordeni, «Şərəf nişanı» ordeni, medallarla, «Səhiyyə əlaçısına» nişanı ilə və fəxri fərmanla təltif olunmuşdur. Əli Abbas oğlu Abbasov 1957-ci il aprelin 23-də vəfat etmişdir.
|