AğASƏF İmran
Yüklə 1,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yoxlama üçün suallar
1. İdarəetmə səviyyələri və pillələri; 2. Aşağı, orta, ali səviyyələr; 3. İdarəetmədə obyekt və subyekt nədir? 4. İdarəetmə prosesi və onun mərhələləri. 5. Texnoloji prosesin xüsusiyyətləri. 6. Səmərəli idarəetmə və onun təşkili. 7. Əməyin üfüqi və şaquli bölüşdürülməsi. 8. Müəssisənin yaşadılması və inkişafı diaqramını izah et. 2.3. MENECMENTDƏ İNFORMASİYA VƏ KOMMUNİKASİYA 71 İnformasiya – idarəetmənin ən başlıca xammalıdır. İnformasiya, hər hansı bir yolla ölçülə bilən və tərkibində yenilik olan məlumatdır. Texniki-iqtisadi informasiyanın ölçü vahidi «bit»dir. İnformasiyanın toplanmasında, saxlanmasında, araşdırılmasında və verilməsində texniki və rabitə vasitələrindən istifadə olunduqda, onu kommunikasiya prosesi adlandırırıq. Hazırkı dövrdə idarəetmə prosesini kommunikasiya və qərar qəbul etmə proseslərindən ayrı təsəvvür etmək qeyri-mümkündür. İdarəetmənin 5 funksiyasının – planlaşdırma, təşkiletmə, motivləşdirmə, nəzarət və marketinqin ümumi xüsusiyyətləri də bunlarla bağlıdır. Bu funksiyalar hamısı qərarların qəbul edilməsini tələb edir və hamısına informasiya lazımdır ki, düzgün qərar qəbul etmək üçün ondan istifadə etsinlər və bu qərarı müəssisənin başqa üzvlərinə çatdıra bilsinlər. Bu iki xüsusiyyət idarəetmənin bütün funksiyalarını özündə birləşdirdiyi üçün kommmunikasiya və qərarların qəbul edilməsini çox vaxtı əlaqələndirici funksiyalar adlandırılırlar. İdarəçilik işi, təsərrüfatçılıqla bağlı olsa da, əsasən zehni bir işdir. Təşkilatın mütəşəkkil işləməsi üçün, rəhbər qərar qəbul edərkən bir neçə alternativ ehtimallardan düzgününü seçməlidir. Alternativlərin birinin seçilməsi – qərardır. Beləliklə də, qərarın qəbul edilməsi – nəyin və necə planlaşdırılması, təşkil olunması, motivləşdirilməsi və nəzarət edilməsinin seçilməsidir. Bu, rəhbərin, o cümlədən, hər bir menecerin fəaliyyətinin əsas məzmununu təşkil edir. Operativ, obyektiv və effektiv qərarın qəbul edilməsi üçün və ya problemin həqiqi miqyasının dərk edilməsi üçün əsas tələb, relevant dəqiq informasiyanın olmasıdır. Bu informasiyanın yeganə alınma üsulu isə kommunikasiyadır. 72 İnformasiyanın növləri çoxdur. Qlobal bölgü üzrə: texniki, sosial, iqtisadi, siyasi, tarixi, hərbi, tibbi və digər informasiya növlərini fərqləndirmək olar. Menecmentdə və müəssisələri darəetmə prosesində zəruri olan və bu səviyyədə daha çox iştirak edən texniki-iqtisadi və sosial informasiyanın aşağıdakı bölgüsü vardır (Şəkil 10): 1.Yaranma səbəblərinə görə - ilkin, aralıq və hesabat növləri. 2.İcra etdiyi funksiyalara görə - plan, uçot, statistika və s. növlər. 3.Vaxta görə - gündəlik, həftəlik, aylıq, rubluk, illik və s., eləcə də daimi və dəyişən. 4.İstifadəyə yararlı olmasına görə - yararlı, artıq (izafi), səhv (yanlış). 5.Qeydiyyata götürülməsinə görə - rəqəmlə, əlifba ilə, simvollar və siqnallar ilə. 6. Ötürülmə qabiliyyətinə görə – görünən, eşidilən və görülüb-eşidilən. 7. İdarəetmədə tətbiqinə görə – iqtisadi, sosial, texniki, elmi və s. 8. Alınma mənbələrinə görə - daxili və xarici informasiyalar. İdarəetmə prosesində ən çox lazım olan informasiya relevant informasiyadır. Relevant sözü – semantik mənasına görə, üst-üstə düşmək deməkdir. Məqsəd ilə üst-üstə düşən, həll edilən məsələyə bilavasitə aid olan informasiya - relevant informasiya adlanır. İdarəetmədə anlaşılmazlıq o zaman yarana bilər ki, birinin dediyini o birisi başa düşməsin. Misal üçün, idarə edən adam idarə etdiyinin dilini bilmirsə və ya əksinə olarsa, bu halda anlaşılmazlıq yarana bilər. Menecment elmində buna semantik baryer (baryer - maneə deməkdir) deyilir. Semantika – dilçilik elmidir və sözlərin mənasını izah edir. 73 Şəkil 10. İdarəetmə informasiyalarının təsnifatı İdarəetmənin informasiya təminatını ödəmək üçün avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemi və yaxud avtomatlaşdırılmış informasiya sistemi yaradıla bilər. Avtomatlaşdırılmış idarəetmə sistemi müəssisənin, təşkilatın, firmanın idarə edilməsində üzə çıxan məsələləri həll etmək və ya qərar qəbul etmək məqsədilə yaradılır. Burada, əsasən, texniki vasitələrdən, kompüterlərdən və kadrlardan istifadə olunur. Belə sistemlərdə adamlar sistemin elementi kimi çıxış edirlər, yəni adamların iştirakı zəruridir. Avtomatlaşdırılmış informasiya sistemlərində informasiyanın toplanması, saxlanması, 74 işlənməsi və verilməsi ayrı-ayrı sahələr üzrə və yaxud ümumi məqsədə xidmət üçün yaradıla bilər. İdarəetmədə istifadə olunan informasiyaları əsasən aşağıdakı mənbələrdən əldə etmək olar: -İnformasiya büroları. -Mətbuat, kütləvi informasiya vasitələri. -Ticarət - sənaye palatası. -Statistika komitəsi. -Standartlaşdırma və metrologiya komitəsi. -İqtisadi İnkişaf nazirliyi. -Banklar. -Xidmət və konsaltinq (məsləhət) firmaları və s. Bu qeyd olunanlardan başqa, digər mənbələr də vardır. Lakin, həmin mənbələrdən informasiya alınmasına məhdudiyyət qoyulur. Misal üçün, Gömrük Komitəsində, Dövlət Statistika Komitəsində, Maliyyə Nazirliyində və digər bu kimi dövlət qurumlarında kifayət qədər iqtisadi informasiya olsa da, onlardan bu barədə lazımi məlumatları almaq çox çətindir. Vergilər Nazirliyindən və hər bir rayonun özünün vergi müfəttişliyindən də məhdud çərçivədə məlumat almaq olar. Həm dövlət, həm də kommersiya bankları informasiya mənbəyi kimi çıxış edə bilərlər. Bunlarla yanaşı, əsasən elmi-texniki tərəqqi ilə bağlı yeni məhsullar istehsalını şərh edən referativ jurnallarda geniş informasiya olur. Bu jurnallardan faydalı informasiya almaq olar. Digər tərəfdən, arxivlərdən, kitabxanalardan, elm və təhsil ocaqlarından, eləcə də elektron-informasiya şəbəkələrindən (misal üçün, İNTERNETdən) informasiya mənbəyi kimi istifadə edə bilərik. İnformasiyalar əsasən bir məqsədə xidmət edirlər – idarəetmədə qərar qəbul etmək üçün şərait və imkan yaratmaq. |