Agrologistika

D T P 
T
1

D
1
xarid
ishlab chiqarish taqsimot
logistikasi logistikasi
logistikasi
5.1-Rasm. Kapital ishlab chiqarish jarayoni va logistikaning funksional sohalari 
Taqsimot logistikasi bu iste'molchining talab va manfaatlariga muvofiq tayyor
mahsulotni ungacha yetkazish jarayonidagi tashish, omborga qo‘yish va boshqa moddiy va

---

---

nomoddiy operatsiyalarni rejalashtirish, nazorat qilish va boshqarish to‘g‘risidagi bilimlar

majmuidir. Shu bilan birga ushbu axborotni uzatish, saqlash va qayta ishlash ham taqsimot
logistikasi doirasiga kiradi.
Taqsimot logistikasi quyidagi tamoyillarga asoslangan:
- moddiy va axborot oqimlarini boshqarish jarayonini marketing maqsadlari va
vazifalariga bo‘ysunishi;
-
taqsimot jarayonining ishlab chiqarish va xarid jarayonlari bilan tizimli o‘zaro
aloqasi (moddiy oqimlarni boshqarish nuqtai- nazaridan);
-
taqsimot ichidagi barcha funksiyalarning tizimli o‘zaro aloqasi.
Taqsimot logistikasining ta'rifi quyidagicha ifodalanadi: taqsimot logistikasi - bu
xar xil ulgurji xaridorlar o‘rtasidagi, ya'ni ulgurji savdo jarayonida amalga oshiriladigan,
o‘zaro aloqador funksiyalar majmuasidir.
Chakana savdo jarayoni, odatda, logistikada tadqiqot etilmaydi. Bu jarayon
samaradorligi, logistika doirasidan tashqaridagi omillarga bog‘liq, masalan iste'molchilar
psixologiyasini bilishga, savdo zalini bezash mahoratiga, reklamani tashkil etishga va
boshqalarga. Chakana savdo jarayonida moddiy oqimlarning ratsional tashkil etilishi
albatta zarur, ammo uning ahamiyati moddiy oqim harakatining oldingi bosqichlaridagiga
nisbatan ancha kam.
Shuni ham aytish lozimki yuqorida aytilganlarning barchasi butun chakana savdo
jarayoniga emas, (u o‘z ichiga ulgurji xarid va chakana savdolarni oladi), balki faqatgina
chakana savdoga, ya'ni iste'molchilarga xizmat ko‘rsatishga, tegishli.
Taqsimot logistikasining o‘rganish ob'ekti - yetkazib beruvchidan iste'molchigacha
bo‘lgan harakat bosqichidagi moddiy oqimlardir.
Moddiy oqim taqsimoti anchadan buyon faoliyatining axamiyatli tomoni bo‘lib
kelmoqda edi, ammo nisbatan yaqindagina u eng muxim funksiyalardan biri mavqyeiga
ega bo‘ldi. Rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega davlatlarda 50-60chi yillargacha taqsimot
tizimlari hyech qanday boshqaruvsiz rivojlanib keldi. Taqsimot kanallarini tanlash,
tovarlarni qadoqlash, ularni tashish va iste'molchiga yetkazishga tayyorlash, ishlab
chiqarish va materiallarni xarid qilish masalalari bir-biri bilan o‘zaro aloqada yechilar edi.
Birgalikda taqsimot funksiyasini tashkil etuvchi ayrim kichikroq funksiyalar, mustaqil
funksiyalar sifatida ta'riflanar edi. 60-70chi yillarning boshlaridagina, ishlab chiqilgan
mahsulot taqsimotiga doir barcha funksiyalarni yagona boshqarish funksiyasiga
birlashtirish samaradorligini oshirishga olib kelishini angladilar. Buning natijasida taqsimot
funksiyalari korxona va tashkilotlarning funksional boshqaruvi tuzilmasiga kiritildi.
Savdodagi taqsimotning har xil funksiyalari integratsiyasiga, do‘konlarni
ta'minlovchi maxsus tuzilmalarni bo‘linishi va rivojlanishi misol bo‘lishi mumkin.
Rivojlangan bozor iqtisodiyotiga ega mamlakatlarda, 70-chi yillarda, bunday taqsimot
tuzilmalarini yirik chakana savdo tashkilotlari barpo etib, ularni rivojlantirishga kirishdilar.
Taqsimot markazlarining samaradorligiga tovarlarning yirik partiyalarini olish munosabati
bilan beriladigan chegirmalar hisobiga, yetkazib berish samaradorligi hisobiga, hamda bir
taqsimot markazida xizmatlardan foydalanuvchi do‘konlar zaxirasi to‘planishi hisobiga
erishiladi.